Gắn phòng chống tham nhũng với tiêu cực
Thực tiễn của Việt Nam cũng như nhiều quốc gia trên thế giới cho thấy tham nhũng luôn gắn liền với tiêu cực. Phát biểu tại cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng ngày 18/3/2021, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh: “Không chỉ đấu tranh phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực kinh tế, mà quan trọng hơn phải chống tiêu cực trong cả lĩnh vực tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Hai cái này nó có liên quan đến nhau, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống thì mới dẫn đến tham nhũng, đây mới là cái gốc, cái cơ bản cần phải chống. Cái lợi ích kinh tế nó thường gắn liền với quyền lợi chính trị, chức quyền, với sự hư hỏng về đạo đức, lối sống…”.
Để gắn kết chặt chẽ hơn giữa công tác phòng, chống tham nhũng với đấu tranh chống tiêu cực, ngày 16/9/2021, Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 32-QĐ/TW bổ sung, mở rộng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Ban Chỉ đạo để chỉ đạo cả công tác phòng, chống tham nhũng và công tác phòng, chống tiêu cực.
Thực tế gần 3 năm qua cho thấy, việc ban hành Quy định số 32-QĐ/TW là cần thiết bởi lẽ tiêu cực là một phạm trù có nội hàm rộng, vốn là một thuật ngữ được sử dụng khá phổ biến trong nhiều lĩnh vực đời sống xã hội, dùng để chỉ những biểu hiện, hành vi trái với các chuẩn mực xã hội của một quốc gia, cộng đồng, tập thể. Tuy nhiên, để Quy định số 32-QĐ/TW đi vào cuộc sống, rất cần việc cụ thể hóa và đồng bộ hóa quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tiêu cực trong cán bộ, đảng viên mà trọng tâm là quy định về các hành vi tiêu cực nghiêm trọng, phức tạp cần tập trung phòng, chống. Mặt khác, để xử lý được tiêu cực của cán bộ, đảng viên phải căn cứ vào các hành vi cụ thể được biểu hiện ra bên ngoài (lời nói, hành động, việc làm) và phải được quy định trong các văn bản của Đảng, Nhà nước.
Do đó, cần có thêm những quy định mang tính nguyên tắc giúp nhận diện các hành vi tiêu cực. Đặc biệt, cần có sự thống nhất, đồng bộ về các hành vi, chế tài xử lý giữa các văn bản của Đảng với các văn bản của Nhà nước. Điển hình, trong 27 biểu hiện suy thoái nêu trong Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) có chủ nghĩa cá nhân, bệnh “thành tích”… nhưng chưa có văn bản pháp luật nào quy định về chế tài xử lý những biểu hiện tiêu cực này; trong văn bản của Đảng quy định xử lý các hành vi “chạy” (chạy chức, chạy quyền, chạy bằng cấp, chạy khen thưởng, chạy tội…), nhưng đối chiếu với các quy định pháp luật thì cách hiểu và vận dụng chế tài xử lý vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể.
Nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo cấp tỉnh
Thực hiện kết luận tại Phiên họp thứ 21 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, kết luận của Bộ Chính trị về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác này, vào giữa năm 2022, Ban Bí thư đã ban hành Quy định số 67-QĐ/TW về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, chế độ làm việc, quan hệ công tác của Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (Ban Chỉ đạo).
Theo Quy định số 67-QĐ/TW của Ban Bí thư, Ban Chỉ đạo cấp tỉnh về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực có nhiệm vụ chỉ đạo xử lý các vụ án, vụ việc tham nhũng hoặc có dấu hiệu tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm. Đây là nội dung mà Nhân dân đã và đang kỳ vọng ở ban chỉ đạo cấp tỉnh. Hai năm qua, nhiều ban chỉ đạo cấp tỉnh đã hoạt động hiệu quả, nhưng một số địa phương vẫn còn hoạt động cầm chừng.
Để nâng cao hiệu quả hoạt động của ban chỉ đạo cấp tỉnh về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, đông đảo đảng viên và nhân dân mong muốn, các ban chỉ đạo này cần tập trung chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ, xử lý nghiêm minh các vụ việc, vụ án tham nhũng, tiêu cực nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm, tạo bước đột phá trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tại địa phương. Có thể chọn một số khâu yếu, việc khó, có nhiều vướng mắc trong công tác phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực để tập trung chỉ đạo tháo gỡ những lĩnh vực trọng tâm để kiểm tra, giám sát, đôn đốc, nhất là kiểm tra, giám sát thanh tra vụ việc, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp, kiểm tra chuyên đề về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong lĩnh vực y tế, thuế, hải quan, đất đai…
Ngoài xử lý những vụ việc tham nhũng, tiêu cực nổi cộm ở địa phương, nhân dân mong muốn ban chỉ đạo cấp tỉnh về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cần quan tâm xử lý “tham nhũng vặt”. Đó là vụ việc nhũng nhiễu, tiêu cực trong khu vực hành chính, dịch vụ công, những lĩnh vực mà người dân thường xuyên phải tiếp xúc. Nhiều cán bộ công chức khi giải quyết công việc cho người dân, doanh nghiệp còn có tư tưởng làm ơn, ban phát, có qua có lại “muốn ăn chân giò phải thò chai rượu” nên tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong khu vực hành chính, dịch vụ công hiện chưa được ngăn chặn có hiệu quả.
Yếu tố quan trọng để ban chỉ đạo cấp tỉnh hoạt động thực chất, hiệu quả là Ban Chỉ đạo Trung ương cần chỉ đạo, đôn đốc, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát, tăng cường giao nhiệm vụ thông qua những vụ án, vụ việc cụ thể. Điều này giúp ban chỉ đạo địa phương vừa có chỗ dựa vững chắc về chính trị, vừa khắc phục được tình trạng nể nang, né tránh, đùn đẩy, lộ ích cục bộ ở địa phương...
Phát huy vai trò của cơ quan thanh tra và sức mạnh của quần chúng
Có thể khẳng định, chưa bao giờ công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực lại được thực hiện một cách mạnh mẽ, quyết liệt, bài bản và hiệu quả như thời gian gần đây.
Tuy nhiên, qua khảo sát của chúng tôi, tại một số địa phương, hoạt động giám sát, phản biện xã hội, phát huy vai trò của Nhân dân trong xây dựng Đảng, chính quyền, hệ thống chính trị các cấp, còn nhiều bất cập, trong đó có việc giám sát tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của đảng viên ở nơi cư trú còn mang tính hình thức hạn chế đến công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Công tác tuyên truyền, giáo dục có mặt còn hạn chế, nhất là giáo dục liêm chính, xây dựng văn hóa tiết kiệm không tham nhũng chưa được quan tâm đúng mức; cơ chế, chính sách, pháp luật trên một số lĩnh vực còn sơ hở, bất cập, dễ bị lợi dụng để tham nhũng, tiêu cực; một số giải pháp phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực còn hình thức, hiệu quả chưa cao; công tác phát hiện, xử lý tham nhũng ở một số địa phương, bộ, ngành chưa có sự chuyển biến rõ nét; công tác tự kiểm tra, tự phát hiện tham nhũng trong nội bộ vẫn là khâu yếu; công tác giám định, định giá tài sản vẫn còn khó khăn; tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng vẫn còn thấp; cơ chế kiểm soát quyền lực chưa đầy đủ, đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả chưa cao…
Nhiều vụ việc vi phạm kỷ luật Đảng, vi phạm pháp luật nghiêm trọng của cấp ủy và người đứng đầu địa phương thời gian qua cho thấy vai trò kiểm tra, giám sát của cấp ủy; các cơ quan chức năng; Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị cùng cấp, của Nhân dân không được phát huy, mờ nhạt, thậm chí bị vô hiệu hóa, dẫn đến sai phạm kéo dài, có hệ thống, ngày càng trầm trọng, gây bức xúc trong nhân dân.
Dự báo thời gian tới, cuộc chiến “chống giặc nội xâm” của chúng ta sẽ còn gam co, phức tạp hơn. Các thủ đoạn tham nhũng sẽ tinh vi, biến hóa khôn lường. Các thế lực thù địch và cơ hội chính trị ngày càng gia tăng cường độ chống phá, trọng tâm là xuyên tạc công cuộc phòng chống tham nhũng, tiêu cực của chúng ta. Chúng cho rằng “còn độc đảng, còn tham nhũng”, “để chống được tham nhũng, phải đa nguyên, đa đảng”, “càng chống tham nhũng thì tham nhũng càng tăng”…
Để công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực phát huy hiệu quả trong thời gian tới, cần phát huy sức mạnh tổng hợp của “ý Đảng, lòng dân”, trong đó cần đặc biệt coi trọng công tác tuyên truyền, giáo dục, xây dựng văn hóa liêm chính trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và nhân dân.
Đặc biệt, cần tiếp tục phát huy vai trò của cơ quan thanh tra các cấp trong phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng, tập trung vào những lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực, những vấn đề nổi cộm, bức xúc trong xã hội. Trong đó, Thanh tra Chính phủ tập trung thanh tra vụ việc có dấu hiệu tham nhũng theo thẩm quyền; thanh tra việc thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tại các bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND cấp tỉnh, doanh nghiệp, tổ chức xã hội khu vực ngoài Nhà nước theo thẩm quyền hoặc chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Phát biểu chỉ đạo tại Phiên họp thứ 25 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã yêu cầu năm 2024 và những năm tiếp theo, chúng ta không được chủ quan, thỏa mãn; phải tiếp tục đẩy mạnh cả các giải pháp phòng và chống tham nhũng, tiêu cực một cách kiên quyết, kiên trì, với 6 hơn là: Quyết tâm cao hơn, hành động mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn, chặt chẽ hơn, đồng bộ hơn, hiệu quả hơn và với tinh thần “năm nay phải tốt hơn năm trước. Đặc biệt, cần xây dựng và hoàn thiện cơ chế kiểm soát phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực chặt chẽ từ xây dựng chính sách, pháp luật về quản lý kinh tế-xã hội để hạn chế sự tác động tiêu cực của “nhóm lợi ích”, “sân sau”, “tư duy nhiệm kỳ”; ngăn chặn nguy cơ nảy sinh tham nhũng, tiêu cực ngay từ khi xây dựng chính sách, luật pháp./.