Chiều ngày 21/9, tiếp tục chương trình phiên họp thứ 3, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về đề nghị của TAND Tối cao tổ chức phiên tòa trực tuyến.
Xu hướng tất yếu, bảo đảm tư pháp không chậm trễ
Trình bày trước Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Trí Tuệ cho hay, hiện các đạo luật về tố tụng tư pháp (Bộ luật Tố tụng Hình sự, Bộ luật Tố tụng Dân sự và Luật Tố tụng Hành chính) đã có một số quy định về tố tụng điện tử, tố tụng trực tuyến, tạo cơ sở bước đầu cho việc tổ chức phiên tòa trực tuyến.
Các đạo luật này cũng cho phép tổ chức phiên tòa ngoài trụ sở tòa án nhưng phải bảo đảm tính trang nghiêm.
“Thực tiễn thời gian qua, một số tòa án khi tổ chức phiên tòa hình sự xét xử vụ án xâm hại tình dục, vụ án tham nhũng và một số vụ án khác có nhiều người tham gia tố tụng đã cho luật sư, bị hại, người làm chứng… tham gia phiên tòa tại phòng cách ly hoặc phòng khác với sự hỗ trợ của các thiết bị điện tử”, ông Tuệ nói.
Đáng chú ý, Phó Chánh án TAND Tối cao cho hay, dịch bệnh COVID-19 diễn biến hết sức phức tạp, nhiều tỉnh, TP phải giãn cách xã hội nên hoạt động xét xử của Tòa án bị ảnh hưởng.
“Nhiều vụ án đến hạn nhưng không thể đưa ra xét xử theo quy định; một số vụ án bị kéo dài thời hạn giải quyết do đương sự, bị can, bị cáo đang cư trú hoặc bị tạm giam ở vùng có dịch nên không thể trực tiếp tham gia phiên tòa”, ông Tuệ nhấn mạnh.
    |
 |
| Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho rằng, trước sau gì Việt Nam cũng phải có thêm hình thức xét xử theo hình thức trực tuyến. Ảnh: Đ.X |
TAND Tối cao khẳng định, tổ chức phiên tòa trực tuyến là nhu cầu, xu hướng tất yếu của hoạt động tư pháp, phù hợp với chủ trương của Đảng, các nguyên tắc cơ bản và thủ tục tố tụng do pháp luật quy định; phù hợp với thực tiễn; đảm bảo tư pháp không chậm trễ; tiết kiệm chi phí xã hội.
Cạnh đó, tổ chức phiên tòa trực tuyến còn là bước đi cần thiết cho việc xây dựng Tòa án điện tử, Tòa án số, tiến tới xây dựng Tòa án thông minh.
Phiên tòa trực tuyến được ghi âm, ghi hình có âm thanh
Theo ông Tuệ, phiên tòa trực tuyến là việc tổ chức phiên tòa để xét xử vụ án theo trình tự luật định có sử dụng các thiết bị điện tử, liên kết với nhau thông qua môi trường mạng.
Điều này cho phép bị cáo, bị hại, đương sự, người tham gia tố tụng khác không nhất thiết phải có mặt tập trung tại một phòng xử án nhưng vẫn bảo đảm trực tiếp theo dõi và tham gia mọi diễn biến của phiên tòa bằng lời nói, hành vi tố tụng trực diện, liên tục, công khai, có sự chứng kiến của các chủ thể và vào cùng một thời điểm.
Phiên tòa trực tuyến tuân thủ trình tự, thủ tục tố tụng theo quy định của các bộ luật; áp dụng xét xử sơ thẩm, phúc thẩm các vụ án hình sự, hành chính, dân sự.
“Trước mắt là các vụ án không phức tạp về chứng cứ và nghĩa vụ chứng minh. Có sự đồng thuận của các chủ thể tham gia”, Phó Chánh án TAND Tối cao nói.
|
 |
| Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Trí Tuệ. Ảnh: Đ.X |
Ông Tuệ cũng thông tin, dự kiến các điểm cầu của phiên tòa trực tuyến gồm điểm cầu trung tâm và điểm cầu thành phần.
Trong đó, điểm cầu trung tâm được tổ chức tại trụ sở Tòa án hoặc địa điểm do Tòa án lựa chọn. Điểm cầu thành phần (trước mắt tối đa không quá ba điểm cầu) với thành phần tham gia gồm: Bị cáo, người làm chứng, các bên đương sự và những người tham gia tố tụng khác theo quy định của pháp luật (nếu không tham gia tại điểm cầu trung tâm).
“Tất cả các phiên tòa trực tuyến phải được Tòa án tổ chức ghi âm, ghi hình có âm thanh để lưu trữ cùng hồ sơ vụ án phục vụ công tác giám đốc thẩm, tái thẩm, thanh tra, kiểm tra”, ông Tuệ nhấn mạnh.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội không có thẩm quyền
Tại phiên họp, TAND Tối cao đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định thông qua các đề xuất nói trên; giao cho TAND Tối cao chủ trì, phối hợp Bộ Công an, Viện KSND Tối cao và các cơ quan liên quan nghiên cứu, xây dựng Quy chế tổ chức phiên tòa trực tuyến.
Đồng thời, giao TAND Tối cao chủ trì, phối hợp với Viện KSND Tối cao, Bộ Công an tổ chức triển khai thực hiện Quy chế sau khi được ban hành. Sau một thời gian thích hợp, tổng kết thực tiễn thi hành và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội có chủ trương tiếp theo.
Thẩm tra, Thường trực Ủy ban Tư pháp tàn thành chủ trương tổ chức phiên tòa trực tuyến.
Về thẩm quyền cho phép tổ chức, theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, đa số ý kiến cũng tán thành với đề xuất TAND Tối cao.
Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng để bảo đảm đầy đủ căn cứ pháp lý thì nội dung cho phép Tòa án tổ chức tổ chức phiên tòa trực tuyến cần được quy định trong Nghị quyết của Quốc hội (tại kỳ họp thứ 2, tháng 10/2021).
Nêu ý kiến sau đó, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đồng ý rất cần thiết tổ chức phiên tòa trực tuyến và thế giới đã làm rồi.
Theo ông Vương Đình Huệ, luật hiện hành quy định “việc xét xử bằng lời nói và phải được tiến hành tại phòng xử án” mà chưa quy định về tổ chức phiên tòa trực tuyến. Cho nên, đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội giải thích luật về trực tuyến hay trực tiếp là “không ổn”.
Nhấn mạnh đây là vấn đề liên quan đến Hiến pháp, quyền của công dân, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, báo cáo Bộ Chính trị cho chủ trương và trình Quốc hội ra nghị quyết cho phép tổ chức xét xử trực tuyến tại kỳ họp thứ 2.
“Phương án để Ủy ban Thường vụ Quốc hội giải thích là không đúng thẩm quyền, không có cơ sở theo luật hiện hành”, ông Vương Đình Huệ nêu rõ.
Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, xét xử trực tiếp là nguyên tắc tư pháp được quy định ở mọi quốc gia. Nhưng rất nhiều nước trên thế giới, bên cạnh xét xử trực tiếp vẫn làm trực tuyến.
“Việc đảm bảo quyền con người thì trực tiếp hay trực tuyến thì đều phải làm cho đúng”, ông Bình nói và cho rằng, trước sau gì Việt Nam cũng phải có thêm hình thức xét xử theo hình thức trực tuyến.
Chánh án TAND Tối cao đề nghị sớm báo cáo Bộ Chính trị cho chủ trương để trình Quốc hội ra nghị quyết việc tổ chức phiên hòa trực tuyến.