Đây chính là lý do vì sao UNESCO chọn Tràng An, cùng với 3 di sản khác trên thế giới để thí điểm một dự án về du lịch bền vững, nhằm tăng cường lợi ích cho cộng đồng ở địa phương, đặc biệt là cho phụ nữ.

Tổng Giám đốc UNESCO nhấn mạnh, bảo tồn di sản không phải là chuyện xa xỉ, đó là điều kiện tiên quyết, đó là sự kết nối giữa quá khứ và tương lai. Cần phải coi các chính sách văn hóa là đòn bẩy mạnh mẽ cho các hành động của quốc gia, như ở Việt Nam và như mô hình mẫu mực của Tràng An.

Khi khu vực di sản được mở rộng, không chỉ di sản đó mà thiên nhiên cũng được bảo vệ, đồng thời góp phần tạo ra sinh kế cho người dân địa phương. Dẫn chứng về Tràng An của Ninh Binh, bà Audrey Azoulay cho rằng, tất cả những di sản mà thế hệ ngày nay đang thừa hưởng từ những người đi trước thì phải có trách nhiệm bảo vệ chứ đừng huỷ hoại.

Để có được một hình mẫu về du lịch như Tràng An, tỉnh Ninh Bình đã có nhiều cách làm sáng tạo trong việc vận dụng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và người dân cùng tham gia bảo vệ, khai thác thế mạnh của di sản thế giới này. Qua đó, người dân có thu nhập bền vững ngay giữa lòng di sản.

Quần thể danh thắng Tràng An có diện tích tự nhiên 12.252ha, trong đó vùng lõi di sản thế giới Tràng An rộng khoảng 6.226ha, nằm trên địa bàn 12 xã thuộc 5 huyện, thị xã, thành phố của tỉnh Ninh Bình.

Tràng An là một di sản đặc biệt khi trong vùng lõi hiện có tới 14.000 người dân sinh sống. Đây là thách thức rất lớn đối với Ninh Bình trong việc bảo tồn, gìn giữ tính nguyên vẹn của di sản, nhưng cũng là thế mạnh để tạo nên sự khác biệt của Tràng An giữa đất cố đô Hoa Lư.

Nhờ có những chính sách phù hợp, cộng với việc thực hiện nghiêm Luật Di sản, kiên trì thực hiện Công ước Bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới (Công ước 1972); kết hợp xây dựng các chương trình, đề án phát triển du lịch bền vững, lấy doanh nghiệp và người dân làm trung tâm, làm chủ thể của di sản, nên nhiều năm qua, Tràng An luôn là điểm đến được nhiều người ưa thích, nhất là du khách nước ngoài. Từ đó, di sản này ngày càng khẳng định được vị thế của mình trên bản đồ du lịch Việt Nam và thế giới.

Có được thành công này phải kể đến việc tỉnh Ninh Bình tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân đầu tư hàng nghìn tỉ đồng xây dựng quần thể chùa Bái Đính với nhiều công trình lớn, tráng lệ mang đậm nét văn hóa Việt. Những công trình này đi vào hoạt động đã tạo công ăn việc làm ổn định cho hàng nghìn người dân địa phương. Nhờ sự đầu tư này cộng với vẻ đẹp thiên nhiên sẵn có nên ngành du lịch Ninh Bình đã có bước tiến mạnh mẽ, nhất là từ khi Tràng An được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa - Thiên nhiên thế giới (di sản kép) vào năm 2014.

leftcenterrightdel
Lễ khai hội Tràng An. Ảnh: TV 

Cùng với đó, Ninh Bình còn hỗ trợ, tạo điều kiện để người dân sống ở Tràng An được đầu tư cơ sở vật chất (nhưng phải phù hợp thiên nhiên và quy định của Luật Di sản), tạo sự liên kết, cùng nhau bảo vệ, khai thác lợi ích kinh tế từ di sản. Chẳng hạn, tại bến thuyền Tam Cốc - Bích Động, người dân thôn Văn Lâm, xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư được tham gia khai thác kinh tế từ hoạt động chèo đò chở khách. Hiện toàn thôn có hơn 1.000 chiếc đò của hơn 1.000 hộ dân.

Bà Trần Thị Dần, ngụ thôn Văn Lâm, cho biết du khách tới Ninh Bình đông, người dân trong thôn cũng có thêm nhiều nguồn thu từ các dịch vụ chèo đò, bán hàng lưu niệm, chụp ảnh… Số tiền mỗi tháng kiếm được không nhiều nhưng ổn định, giúp người dân nơi đây không phải vất vả như trước.

Ông Bùi Văn Mạnh, Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình, cho biết địa phương có tài nguyên du lịch tự nhiên phong phú và hấp dẫn. Ninh Bình là một trong 16 khu du lịch trọng điểm cả nước, trung tâm du lịch của vùng duyên hải Bắc bộ. Khi quần thể danh thắng Tràng An được UNESCO công nhận là di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, du lịch Ninh Bình đã chính thức ghi tên trên bản đồ du lịch thế giới, mang đến nhiều cơ hội cho ngành "công nghiệp không khói" của tỉnh.

Một thử thách lớn khác mà theo lãnh đạo UNESCO cần phải vượt qua chính là biến đổi khí hậu. Một thách thức mà Việt Nam đã quyết định đương đầu bằng cách áp dụng một chiến lược mới vào tháng 7. Theo nghiên cứu mới nhất của IUCN, cứ 5 khu di sản thế giới thì đã có 1 khu mà rủi ro về biến đổi khí hậu là một thực tế phải đối mặt.

“Tất cả chúng ta phải hành động. Và phải hành động nhanh. Chúng ta phải tăng cường nỗ lực nếu chúng ta muốn đạt được mục tiêu chung là bảo vệ 30% hành tinh của chúng ta vào năm 2030”, bà Audrey Azoulay kêu gọi.  

Nhấn mạnh về vai trò của giáo dục và đây một trong những lĩnh vực hợp tác mạnh giữa UNESCO và Việt Nam, Tổng Giám đốc UNESCO hy vọng trong chương trình giáo dục dành cho trẻ em sẽ có các nội dung về giáo dục bảo vệ môi trường, bảo vệ khí hậu, bảo vệ văn hoá để các em sau này trở thành những người tốt hơn chúng ta hiện tại.

"Các nhà lãnh đạo Việt Nam đã nói với tôi nhiều về biến đổi khí hậu và họ rất có ý thức về những thách thức đối với việc bảo vệ môi trường và bảo vệ di sản. Việt Nam cũng đã rất nỗ lực, làm rất nhiều để làm sao dung hoà giữa phát triển kinh tế, phát triển du lịch với bảo vệ di sản. Một lần nữa, Tràng An chính là một ví dụ tốt cho nỗ lực đó", Tổng Giám đốc UNESCO bày tỏ.

Trà Vân