Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý, xã Nhơn Lý, TP Quy Nhơn, Bình Định. Ảnh: P.B

Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý là lễ hội truyền thống lâu đời, gắn kết với đời sống ngư dân xã Nhơn Lý, TP Quy Nhơn nói riêng và ngư dân miền biển tỉnh Bình Định nói chung.

Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Văn Ngọc chia sẻ, Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý được hình thành trên 200 năm gắn kết với quá trình lập làng, hình thành nét đặc trưng rất riêng ở Bình Định. Lễ hội là một hồi ức về không gian đánh bắt hải sản trên biển cả, ẩn chứa nét văn hóa tín ngưỡng ngư dân vùng biển qua nhiều giai đoạn trong diễn trình lịch sử. Lễ hội được vun đắp, kiến tạo qua nhiều thế hệ, tạo nên những sinh hoạt dân gian của cộng động ngư dân qua mùa đánh bắt hải sản; tạo ra những hoạt động giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm của các nghệ nhân gắn bó với vạn chài từ khi còn rất trẻ.

Hằng năm tại Lăng Ông Nam Hải - Vạn đầm Xương Lý diễn ra các lễ hội cầu ngư được quy tụ nhiều ngư dân và khách bốn phương về tham gia như một lễ hội văn hóa, thể thao ngư dân miền biển. Những nét đặc sắc trong diễn trình hát bả trạo như: Chèo thuyền, kéo lưới, bắt cá, thuyền lắc lư trong sóng gió của các đội chèo bả trạo được dịp phô diễn vốn nghệ thuật của mình để ngư dân trong tỉnh, cũng như du khách mọi miền đất nước thưởng lãm.

Lăng Ông Nam Hải là nơi bảo tồn và lưu giữ di cốt cá Ông. Ảnh: P.B

Con đường dẫn đến Lăng Ông Nam Hải ngày nay là những bậc tam cấp bằng đá, tô đậm hai bên bằng những hàng cây xanh tự nhiên của rừng núi Đơn. Lăng Ông tọa lạc vững chắc trên hệ thống tường thành, với cổng lăng và điện thờ mang đậm nét cổ kính và sự tôn nghiêm. Lăng Ông Nam Hải là nơi bảo tồn và lưu giữ di cốt và thờ cúng cá Ông với niềm kính trọng, yêu thương trong tiềm thức của ngư dân vạn đầm ven biển xã Nhơn Lý.

Nhiều năm qua, lễ hội trở thành địa chỉ tham quan, nghiên cứu, trải nghiệm về quá trình hình thành, phát triển mô hình vạn chài gắn với các hoạt động đánh bắt, chế biến hải sản cùng các tiết lễ cổ truyền diễn ra hàng năm; là không gian di sản văn hóa phi vật thể đặc trưng, tiêu biểu về loại hình lễ hội truyền thống, trong đó nét đặc sắc là nghi thức tế lễ, hát múa bả trạo, sinh hoạt bài chòi.

Các nghệ nhân, ngư dân Vạn chài Xương Lý trân trọng, yêu quý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, lịch sử trên vùng đất ẩn chứa, lưu giữ di sản và vai trò của chủ thể di sản đối với đời sống kinh tế - văn hóa trải qua nhiều thế kỷ.

Chia sẻ với chúng tôi, ông Dương Văn Thơm, Chánh đầm Vạn đầm Xương Lý bộc bạch: “Các hoạt động của lễ hội cầu ngư mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, giáo dục truyền thống đoàn kết, yêu quê hương đất nước, có trách nhiệm cụ thể đối với vạn chài; là niềm tự hào bởi nó gắn liền với tinh thần bảo vệ biển đảo thiêng liêng Tổ quốc, phát triển kinh tế bền vững trước những thử thách biến đổi khí hậu và thăng trầm trong lịch sử…”.

Từ đó, khơi dậy tinh thần tiếp nối truyền thống yêu nước trong Nhân dân, cố gắng trong lao động, sản xuất để xây dựng vạn chài trở thành một điểm bảo tàng sinh thái văn hóa phi vật thể về biển đảo, một điểm du lịch cộng đồng trong quá trình xây dựng Quy Nhơn trở thành trung tâm văn hóa phía Nam của vùng Bắc Trung bộ và Duyên hải Trung bộ.

Nghi thức dâng hương trong Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý. Ảnh: P.B

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định Lâm Hải Giang cho biết, thời gian qua, UBND tỉnh chỉ đạo UBND TP Quy Nhơn phối hợp với Sở VHTT&DL cùng các tổ chức, cá nhân liên quan lập hồ sơ khoa học Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý trình Bộ VHTT&DL xem xét đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đến nay, hồ sơ đủ điều kiện theo quy định tại Thông tư số 04, ngày 30/6/2010 của Bộ trưởng Bộ VHTT&DL quy định việc kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể và lập hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể để đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và các văn bản hướng dẫn liên quan.

Nhằm đề cao giá trị lịch sử, văn hóa, đồng thời định hướng cho công tác bảo vệ và phát huy giá trị của một loại hình di sản lễ hội truyền thống lâu đời trong quá trình hội nhập, phát triển bền vững, UBND tỉnh Bình Định đã có Văn bản số 5393, ngày 16/7/2024 đề nghị Bộ VHTT&DL quan tâm xem xét, quyết định ghi danh Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.