Hình thành động lực mới cho kinh tế biển với cơ chế đặc thù

Vấn đề này được Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nêu ra tại kỳ họp thứ nhất của Ủy ban Chỉ đạo quốc gia về thực hiện Chiến lược Phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Chiến lược), ngày 12/4.

Kỳ họp này do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, Chủ tịch Ủy ban chủ trì, kết hợp trực tuyến tới điểm cầu của 28 địa phương có biển.

Quy mô kinh tế biển còn nhỏ

Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, sau 5 năm thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển theo Nghị quyết 36 của Trung ương, và chương trình hành động của Chính phủ, GRDP của 28 tỉnh/thành phố ven biển theo giá hiện hành năm 2022 đạt mức 4.786 nghìn tỷ đồng, chiếm 49,8% GDP cả nước.

GRDP bình quân đầu người của các tỉnh ven biển năm 2022 đạt 97,2 triệu đồng, cao hơn bình quân cả nước (96,6 triệu đồng).

Tuy nhiên, giai đoạn 2011-2022, tăng trưởng bình quân các tỉnh ven biển chỉ đạt 6,95%/năm, thấp hơn so với cả nước (7,15%/năm). Tỷ trọng GRDP của 28 tỉnh đóng góp vào GDP cả nước chưa được cải thiện; chỉ số phát triển con người (HDI) chưa đạt mục tiêu.

Quy mô kinh tế biển còn nhỏ, chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế địa kinh tế. Hệ thống giao thông đường bộ ven biển chưa đáp ứng yêu cầu, hạ tầng kỹ thuật biển còn yếu, chưa đồng bộ.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh. Ảnh: M.Khôi

Việt Nam cũng chưa có nhiều cảng biển lớn tầm cỡ khu vực, năng lực vận tải biển còn thấp, số lượng cảng tàu khách còn ít…

Trong khi, cơ chế chính sách thu hút đầu tư, nhất là từ khu vực tư nhân cho phát triển các ngành kinh tế biển chưa đủ sức hấp dẫn. Chính sách ưu đãi, hỗ trợ nghiên cứu khoa học trong thủy sản gặp nhiều khó khăn, liên kết giữa ngư dân với doanh nghiệp, cơ quan quản lý, hiệp hội chưa chặt chẽ.

“Chúng ta thiếu nguồn lực tài chính để thực hiện các đề án, dự án, nhiệm vụ phát triển kinh tế biển, trọng tâm là đầu tư cho chương trình trọng điểm điều tra cơ bản tài nguyên, môi trường biển và hải đảo”, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho hay.

Ngoài ra, nguồn nhân lực phục vụ phát triển các ngành, lĩnh vực, địa bàn kinh tế biển chưa đáp ứng được yêu cầu về cả số lượng và chất lượng, cơ cấu chưa hợp lý.

Thay đổi tư duy, bố trí nguồn lực đủ mạnh

GS.TS. Thượng tướng Nguyễn Văn Thành, nguyên Thứ trưởng Bộ Công an cho rằng cần thay đổi tư duy trong xây dựng quy hoạch, kế hoạch, dự án phát triển kinh tế biển.

Theo ông Thành, cần tập trung xây dựng các bộ chỉ số quản trị tổng hợp vùng bờ; chuẩn hoá các sản phẩm chủ lực, mang tính bản sắc của kinh tế biển Việt Nam.

Nhận định nguồn lực Nhà nước đã đầu tư rất nhiều cho các công trình, dự án phục vụ kinh tế biển như các khu công nghiệp ven biển, sân bay, đô thị… Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh cần nhìn nhận thẳng thắn nhiều chỉ tiêu quan trọng trong Nghị quyết 36 chưa đạt được.

Toàn cảnh kỳ họp thứ nhất của Ủy ban Chỉ đạo quốc gia về thực hiện Chiến lược Phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Ảnh: M.Khôi

“Hai vấn đề lớn cần tập trung là xây dựng cơ chế, chính sách, bố trí nguồn lực đủ mạnh; đồng thời hình thành những mô hình, động lực mới cho kinh tế biển với những cơ chế chính sách đặc thù”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.

Ông Dũng đề nghị các bộ, ngành, địa phương rà soát các quy hoạch, ưu tiên “các dự án đầu tư không hối tiếc”, tập trung cho những ngành nghề mới trong lĩnh vực kinh tế biển…

Kết luận, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà lưu ý, cần có những bộ chỉ số đánh giá thế nào là quốc gia mạnh về biển, bền vững về biển, các ngành kinh tế biển có lợi thế, chính sách liên quan đầu tư, tài chính, môi trường, huy động nguồn lực tổng hợp…

Từ đó, lượng hoá, đo đếm được kết quả thực hiện những mục tiêu lớn, nhiệm vụ, giải pháp đột phá để thúc đẩy phát triển kinh tế biển.

Nghiên cứu chính sách ưu đãi điện gió ngoài khơi, cảng biển, đầu tư

Bộ Tài nguyên và Môi trường (cơ quan thường trực của Uỷ ban) được giao khẩn trương tham mưu kiện toàn thành viên Uỷ ban, quy chế làm việc.

Các bộ quản lý chuyên ngành chịu trách nhiệm chủ trì nhóm công tác nhằm đề xuất những nhiệm vụ trọng tâm, đột phá như: xây dựng các bộ chỉ tiêu quốc gia về kinh tế biển; huy động nguồn lực; phát triển trung tâm năng lượng ngoài khơi, kết hợp nuôi biển công nghệ cao và dịch vụ hậu cần nghề cá; vận tải biển và logistics; phát triển đô thị biển…

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh ưu tiên của Uỷ ban là chỉ đạo, điều phối những vấn đề cơ chế, chính sách pháp luật có tính liên ngành, liên vùng. Ảnh: M.Khôi

Với Ủy ban, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, cần tập trung cho ý kiến chỉ đạo để khẩn trương hoàn thành quy hoạch không gian biển quốc gia, quy hoạch tổng thể khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên vùng bờ; các bộ chỉ tiêu đánh giá việc thực hiện các chương trình, dự án, nhiệm vụ trong Chiến lược Phát triển bền vững kinh tế biển…

Giao nhiệm vụ cụ thể, lãnh đạo Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành nghiên cứu, triển khai: thành lập quỹ thúc đẩy phát triển bền vững kinh tế biển, chính sách ưu đãi điện gió ngoài khơi, cảng biển, đầu tư… đào tạo nguồn nhân lực với các ngành kinh tế biển mới.

Định hướng phát triển cảng biển xanh, vận tải biển xanh, logistics xanh, gắn với các khu kinh tế, thương mại tự do; kết nối các phương thức giao thông (đường thuỷ, đường sắt, đường bộ, hàng không) để phát huy thế mạnh của một quốc gia biển…, cũng là yêu cầu của Phó Thủ tướng với các bộ, ngành.

Phó Thủ tướng cũng đề nghị các địa phương chủ động kiến nghị, đề xuất cơ chế, chính sách để triển khai các dự án, công trình, kế hoạch phát triển kinh tế biển trên địa bàn.