(Thanh tra) - Tiến độ xây dựng nhà ở xã hội đang tăng tốc rõ rệt với hàng chục ngàn căn hộ đã hoàn thành, nhiều địa phương bứt phá vượt chỉ tiêu. Tuy nhiên, để về đích 100.000 căn trong năm nay, những vướng mắc về đất, vốn và thủ tục vẫn cần lời giải mạnh mẽ hơn.
Ngày 3/4/2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định phê duyệt Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030”. Trước thời điểm này, nguồn cung luôn thiếu hụt, hàng triệu công nhân và người lao động đô thị không thể tiếp cận chỗ ở phù hợp.
Theo đánh giá, sự ra đời của đề án, cùng loạt chính sách đi kèm như gói tín dụng ưu đãi 120.000 tỉ đồng và quy định dành 20% quỹ đất trong các dự án đô thị cho nhà ở xã hội, đã tạo nền tảng để phân khúc này trở thành một hướng phát triển chiến lược. Nhờ đó, từ năm 2023 đến nay, tốc độ triển khai dự án nhanh gấp nhiều lần so với giai đoạn trước.
Tiến độ vượt xa giai đoạn trước
Theo Bộ Xây dựng, cả nước hiện có 692 dự án nhà ở xã hội đang triển khai với tổng quy mô 633.559 căn. Trong đó, 146 dự án đã hoàn thành hơn 103.000 căn, 144 dự án đang xây dựng gần 127.300 căn, 402 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư khoảng 402.600 căn. Như vậy, tiến độ đã đạt 59,6% so với chỉ tiêu của đề án.
Riêng 7 tháng đầu năm 2025, cả nước hoàn thành 36.962 căn, tương ứng 37% mục tiêu cả năm. Dự kiến đến cuối năm, con số này sẽ tăng lên hơn 73.600 căn, đạt 73% kế hoạch, vượt xa mốc tối thiểu 63.000 căn mà Chính phủ giao. Đáng chú ý, kết quả trong 7 tháng đã bằng 80% của cả năm 2024 và gấp hơn 7 lần năm 2022.
Một số địa phương bứt phá mạnh như: Hải Phòng đã bàn giao 5.160 căn, dự kiến vượt 101% chỉ tiêu; Thừa Thiên Huế dù chưa hoàn thành căn nào nhưng đang triển khai hơn 3.000 căn, khả năng đạt 120% kế hoạch; Bắc Ninh, Quảng Ninh, Nghệ An cũng ghi nhận mức hoàn thành trên 50%.
Bên cạnh đó, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng tham gia tích cực. Dịp 19/8 vừa qua, Bộ Công an khởi công 4 dự án với 3.200 căn tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, còn Tổng Liên đoàn Lao động khởi công 525 căn tại Đồng Tháp.
Dù tốc độ tăng nhanh, nhu cầu về nhà ở xã hội tại các đô thị lớn vẫn gấp nhiều lần so với số căn đang triển khai. Ngay tại TP Hồ Chí Minh, chỉ tiêu năm 2025 là 13.040 căn nhưng dự kiến chỉ hoàn thành 6.902 căn, đạt 53%, còn thiếu hơn 6.100 căn. Hà Nội cũng thiếu hơn 1.000 căn để đạt kế hoạch.
Nhiều địa phương khác như Cần Thơ, Lạng Sơn, Thanh Hóa, Gia Lai, Lâm Đồng… tiến độ rất chậm, thậm chí chưa khởi công được dự án nào.
Tháo gỡ tồn tại, giải “cơn khát an cư”
Theo Viện Nghiên cứu thị trường Bất động sản Việt Nam (VARS IRE), kết quả hiện tại đang tạo đà để hoàn thành mục tiêu 100.000 căn vào cuối năm nay và tiến tới đích 1 triệu căn vào năm 2030.
Tuy nhiên, thị trường nhà ở xã hội vẫn đối mặt nhiều thách thức. Nhiều địa phương bố trí quỹ đất chưa phù hợp, thậm chí rơi vào những khu vực hạ tầng yếu, khó khai thác, trong khi việc rà soát các dự án đô thị, thương mại từ 2ha trở lên để làm rõ nghĩa vụ dành 20% quỹ đất cho nhà ở xã hội còn thiếu chặt chẽ.
Bên cạnh đó, khâu khảo sát nhu cầu chưa sát thực tế, dẫn đến nghịch lý “vừa thiếu, vừa ế” khi nhiều dự án khó bán vì vị trí xa trung tâm, điều kiện không phù hợp hoặc thủ tục phức tạp.
Quy định trần chi phí marketing bán hàng ở mức 2% cũng khiến doanh nghiệp thiếu nguồn lực truyền thông, làm hạn chế khả năng người lao động tiếp cận thông tin dự án. Đáng lo ngại, tình trạng mua nhà để đầu cơ, cho thuê hoặc bán lại trái quy định vẫn diễn ra, gây méo mó thị trường.
VARS IRE kiến nghị cần tăng cường thanh tra, kiểm tra và quy định rõ: sau 5 năm, việc chuyển nhượng chỉ được phép cho người thuộc diện chính sách, còn nếu bán ra ngoài thì chủ sở hữu phải hoàn trả toàn bộ ưu đãi đã hưởng.
Theo chỉ đạo mới nhất, Thủ tướng khẳng định mục tiêu hoàn thành ít nhất 100.000 căn nhà ở xã hội trong năm 2025 là không thay đổi. Các bộ ngành, địa phương phải coi đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng, tập trung cao độ, sâu sát từng dự án, đồng thời bổ sung chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội vào nghị quyết đại hội đảng bộ nhiệm kỳ 2025 - 2030.
Điều này cho thấy, dù còn nhiều vướng mắc, nhưng quyết tâm của Chính phủ cùng sự vào cuộc của địa phương và doanh nghiệp sẽ là yếu tố quyết định để chính sách nhà ở xã hội thực sự đi vào đời sống, trở thành “bệ đỡ an cư” cho hàng triệu người lao động.
