(Thanh tra) - Hàng loạt dự án nhà ở xã hội đang khởi công, mở bán tại Hà Nội và nhiều địa phương trên cả nước, đem lại hy vọng an cư cho người thu nhập thấp.
Tuy nhiên, đi cùng cơ hội là những mặt trái như nạn cò mồi, suất "ngoại giao", thậm chí sử dụng sai mục đích... Người dân mong mỏi các dự án nhà ở xã hội thực sự đến tay người thu nhập thấp, để chính sách này đem lại công bằng và củng cố niềm tin xã hội.
Dự án mới dồn dập ra hàng, cơ hội cho người thu nhập thấp
Hàng loạt dự án nhà ở xã hội đồng loạt ra hàng, tạo hiệu ứng sôi động trên thị trường và đem lại cơ hội sở hữu nhà cho hàng vạn người lao động, công nhân, người thu nhập thấp. Trong đó, Hà Nội đang trở thành tâm điểm của thị trường nhà ở xã hội khi liên tiếp tung ra các dự án quy mô lớn. Hồi cuối tháng 7/2025, Ecohome 3 mở bán đợt 2 với 120 căn hộ, giá 16,3 triệu đồng/m². Ngay sau đó, một dự án tại Đông Anh được công bố, dự kiến nhận hồ sơ vào cuối năm nay, với giá bán khoảng 20,6 triệu đồng/m².
Đáng chú ý nhất, cuối năm dự án Hạ Đình (Thanh Trì) sẽ tiếp nhận hồ sơ cho 440 căn, trong đó 365 căn thuộc diện nhà ở xã hội, giá tạm tính 25 triệu đồng/m², bàn giao cuối 2025. Ngoài ra, hai dự án khác tại Đông Anh cũng đang triển khai như Thăng Long Green City hơn 2.000 căn tại Kim Chung và dự án Uy Nỗ khởi công từ cuối 2024.
Khu vực Miền Trung cũng sôi động không kém. Đà Nẵng vừa công bố mở bán 305 căn tại Bàu Tràm Lakeside, nhận hồ sơ từ 7–23/10/2025. Trước đó, An Trung 2 với 633 căn đã tạo hiệu ứng lớn. Thành phố đặt mục tiêu hoàn thành thêm 1.807 căn trong năm nay, đồng thời khởi công bốn dự án mới với 4.254 căn.
Ở phía Nam, TP Hồ Chí Minh chuẩn bị bàn giao hơn 1.000 căn, nâng tổng số hoàn thành giai đoạn 2021 - 2025 lên khoảng 6.000 căn. Đáng chú ý, thành phố ban hành quy định mới cho phép người "đã có nhà nhưng ở quá xa nơi làm việc" được xét hưởng chính sách nhà ở xã hội nếu chứng minh được bằng dữ liệu bản đồ số.
Bình Dương cũng đang khởi động nhiều dự án cao tầng với mục tiêu hàng nghìn căn hộ phục vụ công nhân, lao động nhập cư...
Tín hiệu nguồn cung dồn dập đang mở thêm cơ hội an cư cho người thu nhập thấp, vốn phải chật vật thuê trọ. Nhưng đi kèm, thị trường cũng đặt ra thách thức lớn là làm sao để những căn hộ này thực sự đến đúng tay người cần, tránh biến tướng tiêu cực?
Bóng đen "suất ngoại giao", cò mồi, sang nhượng trái phép
Thực tế cho thấy nhà ở xã hội không chỉ dễ bị lợi dụng trong khâu mở bán, mà còn nảy sinh nhiều vi phạm ở giai đoạn vận hành và sử dụng. Tại dự án Bamboo Garden (huyện Quốc Oai, Hà Nội), kết quả kiểm tra đầu năm 2025 đã chỉ ra tình trạng sử dụng sai mục đích. Trong tổng số 432 căn hộ, có 3 căn đã bị chuyển nhượng, 35 căn được cho thuê, 67 căn "cho ở nhờ" hoặc không thể kiểm tra do chủ hộ đóng cửa. Đáng lo ngại hơn, Công an Hà Nội xác định tới 50 căn đã bị bán lại trái quy định. UBND huyện Quốc Oai thừa nhận việc kiểm tra gặp nhiều khó khăn do số lượng căn hộ lớn, nhiều hộ dân không hợp tác, một số vắng mặt dài ngày.
Không chỉ ở Hà Nội, tại Đồng Nai, công tác hậu kiểm cũng cho thấy nhiều bất cập. Ngày 20/4, đoàn kiểm tra của Sở Xây dựng tỉnh đã làm việc tại bốn block chung cư nhà ở xã hội ở phường Quang Vinh, thành phố Biên Hòa. Trong số các hộ được kiểm tra, có tới 270 hộ vắng mặt, chiếm khoảng 38%. Đến giữa tháng 5, đơn vị quản lý vận hành cho biết đã có 43 căn hộ tại đây bị trả lại hoặc đang xin trả, trong đó 32 căn đã trả xong, 11 căn đang chờ xử lý.
Những con số này cho thấy, nếu khâu hậu kiểm không được siết chặt, nhà ở xã hội có thể nhanh chóng biến tướng thành "nhà thương mại giá rẻ", bị mua đi bán lại trái phép, xa rời mục tiêu an sinh ban đầu.
Cùng lúc, tình trạng môi giới chui cũng ngày càng làm méo mó thị trường. Ngay cả khi dự án chưa chính thức mở hồ sơ, nhiều môi giới đã rao bán suất "ngoại giao", nhận "làm trọn gói" với khoản phí từ vài trăm triệu đến cả tỷ đồng. Điều này không chỉ gây thiệt hại cho người mua mà còn bào mòn niềm tin vào chính sách nhân văn vốn dành cho người thu nhập thấp.
Minh bạch để không còn tiêu cực
Khi hàng loạt dự án nhà ở xã hội khởi động và mở bán, vấn đề đặt ra không chỉ là cung bao nhiêu căn hộ mà còn là minh bạch thế nào để người thu nhập thấp thực sự tiếp cận được. Nếu để lọt kẽ hở, thị trường dễ bị biến tướng bởi môi giới chui, suất "ngoại giao" hay tình trạng bán chui.
Trước thực tế này, Sở Xây dựng Hà Nội đã kiến nghị Công an thành phố vào cuộc, yêu cầu công an xã, phường nơi có dự án tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm môi giới vi phạm. Người dân được nhấn mạnh chỉ nộp hồ sơ trực tiếp cho chủ đầu tư, tuyệt đối không qua trung gian.
Ngay cả chủ đầu tư cũng phải lên tiếng cảnh báo. UDIC, đơn vị phát triển dự án nhà ở xã hội NO1 Hạ Đình, từng thông báo về các tin rao bán giả mạo, nhận đặt cọc trái phép. Doanh nghiệp khẳng định chưa ủy quyền bất kỳ tổ chức hay cá nhân nào phân phối căn hộ. Trường hợp này cho thấy môi giới sẵn sàng lợi dụng khoảng trống thông tin để trục lợi, thậm chí lừa đảo người mua.
Theo ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội môi giới bất động sản Việt Nam, điều quan trọng là phải minh bạch và đơn giản hóa thủ tục xác định đối tượng thụ hưởng, chuyển từ cơ chế "tiền kiểm" sang "hậu kiểm". Đồng thời, cần phát triển chính sách cho thuê, thuê mua cho nhóm lao động không đủ khả năng tài chính để mua nhà.
Ông Đính cũng đề xuất xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về nhà ở xã hội để đảm bảo công bằng, minh bạch và đồng bộ.
Nhiều ý kiến khác cho rằng nên đẩy mạnh số hóa người dân nộp hồ sơ trực tuyến, chủ đầu tư xét duyệt online, cơ quan nhà nước xác thực thông tin nhanh gọn. Cùng với đó, chính quyền địa phương phải thường xuyên kiểm tra, giám sát việc bán, cho thuê nhà ở xã hội, đảm bảo đúng đối tượng, đúng tinh thần an sinh.
