(Thanh tra) - Xác định hoạt động kiểm tra, giám sát là công cụ quan trọng để bảo đảm thực thi pháp luật về chất lượng sản phẩm, hàng hóa, kịp thời phát hiện, xử lý vi phạm và phòng ngừa rủi ro. Vì vậy, đây là một trong những nội dung quan trọng được nhấn mạnh trong Dự thảo Nghị định quy định chi tiết và biện pháp thi hành một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa.
Những tồn tại trong hoạt động kiểm tra chất lượng sản phẩm, hàng hóa
Thời gian vừa qua, công tác quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa được giao cho nhiều ngành, lĩnh vực quản lý, có những sản phẩm chịu sự quản lý của nhiều bộ, ngành, phải áp dụng nhiều biện pháp kiểm tra chuyên ngành do quy định phân công quản lý tại các luật chuyên ngành khác nhau, dẫn đến còn có sự chồng chéo trong hoạt động kiểm tra.
Bên cạnh đó, việc triển khai thực hiện kiểm tra chất lượng sản phẩm, hàng hóa trong sản xuất, lưu thông trên thị trường còn có những khó khăn như: Chưa xây dựng được đội ngũ kiểm soát viên chất lượng độc lập; các cơ quan chuyên môn ở địa phương rất ít cơ quan có đơn vị, phòng hoặc có công chức phụ trách lĩnh vực chất lượng sản phẩm, hàng hóa; năng lực của các tổ chức chứng nhận, thử nghiệm sản phẩm trong nước phục vụ quản lý Nhà nước còn hạn chế.
Ngoài ra, việc kiểm tra chất lượng hàng hóa nhập khẩu của một số bộ, ngành còn chưa hoàn toàn theo các quy định của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hoá, là một trong những nguyên nhân dẫn đến kéo dài thời gian lưu trữ hàng hóa của doanh nghiệp ở cửa khẩu, gây khó khăn, tốn kém và mất cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp. Theo quy định, cơ quan kiểm tra chất lượng sản phẩm, hàng hoá ở Trung ương là các tổng cục, cục thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hoá hoặc cơ quan kiểm tra chất lượng ở địa phương là các sở, chi cục. Tuy nhiên, lực lượng cơ quan kiểm tra còn mỏng, hàng hóa nhập khẩu vào nước ta thì qua rất nhiều đường khác nhau, nhiều địa phương khác nhau dẫn đến không kịp thời thực hiện hoạt động kiểm tra và kéo dài thời gian.
Quy định về kiểm tra, giám sát chất lượng sản phẩm, hàng hóa
Nhằm khắc phục những tồn tại nêu trên, Dự thảo Nghị định đã quy định cụ thể về xây dựng nền tảng số để quản lý hạ tầng chất lượng quốc gia, trong đó, quy định giao Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng, vận hành, duy trì nền tảng số thống nhất để phục vụ quản lý Nhà nước, doanh nghiệp, người tiêu dùng và quản lý hạ tầng chất lượng quốc gia (Điều 9); Hệ thống giám sát chất lượng sản phẩm, hàng hóa quốc gia (Điều 10), theo đó, các bên liên quan (doanh nghiệp, người dân, cơ quan quản lý) thực hiện việc truy cập thông tin, phản hồi trên hệ thống giám sát chất lượng sản phẩm hàng hóa quốc gia, góp phần minh bạch và phòng ngừa vi phạm về chất lượng sản phẩm, hàng hóa; cơ chế vận hành hệ thống giám sát chất lượng quốc gia phải bảo đảm chất lượng dữ liệu, kết nối dữ liệu tự động, cập nhật theo thời gian thực, phục vụ cảnh báo sớm và hỗ trợ thanh tra, kiểm tra chất lượng sản phẩm, hàng hóa; việc cảnh báo rủi ro được thực hiện trên cơ sở phân tích dữ liệu lớn, tích hợp cảnh báo từ trong nước và quốc tế, áp dụng AI để phát hiện sản phẩm, hàng hóa có dấu hiệu vi phạm hoặc nguy cơ không bảo đảm chất lượng; cơ quan quản lý Nhà nước thiết lập hệ thống tiếp nhận phản ánh, khiếu nại, tố cáo qua nền tảng điện tử, kết nối trực tiếp với hệ thống giám sát chất lượng quốc gia.
Đồng thời, dự thảo Nghị định cũng quy định cụ thể về hoạt động kiểm tra, giám sát như: Xây dựng, triển khai quản lý rủi ro trong hoạt động kiểm tra, giám sát; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát các hoạt động công nhận, đánh giá sự phù hợp, kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường; các doanh nghiệp áp dụng hệ thống quản lý theo tiêu chuẩn có dấu hiệu vi phạm pháp luật; các sản phẩm, hàng hoá có thông tin cảnh báo của các nước thành viên WTO và trên phương tiện thông tin đại chúng về dấu hiệu vi phạm pháp luật về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng và nhãn hàng hóa; hình thành kênh tiếp nhận thông tin về sản phẩm, hàng hoá không đạt chất lượng đối với sản phẩm nhập khẩu và lưu thông trên thị trường. Có chính sách thoả đáng, kịp thời khen thưởng và biện pháp phù hợp để bảo vệ tổ chức, cá nhân tố giác hành vi vi phạm quy định về pháp luật tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng (Điều 14)
Ngoài ra, Dự thảo Nghị định còn quy định cụ thể về cơ quan kiểm tra chất lượng sản phẩm, hàng hoá ở Trung ương, địa phương (Điều 15) cũng như việc phân công trách nhiệm kiểm tra chất lượng sản phẩm, hàng hoá của cơ quan kiểm tra thuộc các bộ quản lý ngành, lĩnh vực (Điều 16) và quy định về kiểm soát viên chất lượng (Điều 17).
Có thể nói, Dự thảo Nghị định đã xây dựng khung pháp lý nhằm triển khai hoạt động quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa; đảm bảo sự thống nhất trong việc áp dụng pháp luật về chất lượng sản phẩm, hàng hoá, góp phần tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh lành mạnh, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng.
Dự thảo Nghị định được xây dựng nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý Nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hoá. Đồng thời, bảo đảm phục vụ hiệu quả quản lý Nhà nước, hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp; bảo đảm an toàn, vệ sinh, sức khoẻ con người; bảo vệ động vật, thực vật, môi trường; bảo vệ lợi ích và an ninh quốc gia, quyền lợi của người tiêu dùng theo tinh thần của Hiến pháp năm 2013.
