(Thanh tra) - Vụ án Trần Dụ Châu không chỉ là một “vết sẹo” trong lịch sử dân tộc, mà còn là một lời cảnh tỉnh đau đớn về sự suy thoái đạo đức, biến chất của một số cán bộ. Nhìn lại vụ án này, chúng ta càng thấy rõ hơn trọng trách của ngành Thanh tra - “thanh kiếm sắc” của Đảng và Nhà nước, trong cuộc chiến chống “giặc nội xâm” tham nhũng.
Hơn cả một bài học về công tác phòng, chống tham nhũng, vụ án Trần Dụ Châu là tiếng vọng từ quá khứ, nhắc nhở rằng cuộc chiến bảo vệ sự liêm chính không chỉ là nhiệm vụ, mà còn là lương tâm và danh dự của mỗi người.
Năm 1950, giữa những năm tháng kháng chiến chống Pháp cam go, khi dân tộc đang gồng mình trong đói nghèo, gian khổ, vụ án tham nhũng của Đại tá Trần Dụ Châu, Cục trưởng Cục Quân nhu, đã gây chấn động dư luận.
Trong lúc người lính ngoài mặt trận phải ăn khoai, mặc áo trấn thủ mỏng manh, thì ở hậu phương, Trần Dụ Châu lại lợi dụng chức vụ để bòn rút công quỹ, sống cuộc đời xa hoa, hưởng thụ.
Hành vi ấy không chỉ là sự vi phạm pháp luật mà còn là sự phản bội lại máu xương của đồng đội. Sự đối lập đó như một nhát dao cứa vào lòng tin của Nhân dân, của những người lính đang cầm súng chiến đấu, hy sinh vì Tổ quốc.
Nó cho thấy một thực tế nghiệt ngã, ngay cả giữa thời khắc chiến tranh cam go, khi sinh mạng con người còn mong manh, mầm mống tham nhũng vẫn len lỏi, đục khoét từ bên trong.
Thực tế đó đã chứng minh tính chất nguy hiểm của vấn nạn tham nhũng, nếu không được ngăn chặn kịp thời, nó sẽ là thứ vũ khí vô hình hủy hoại niềm tin, phá vỡ sự đoàn kết và dẫn đến những hậu quả khôn lường. Vụ án Trần Dụ Châu chính là tiếng chuông báo động đau đớn về một thứ “giặc” còn nguy hiểm hơn cả súng đạn kẻ thù.
Khi vụ án Trần Dụ Châu được phanh phui, đã có nhiều ý kiến băn khoăn về mức hình phạt. Một số người cho rằng nên tha tội chết, để ông ta có cơ hội chuộc lỗi. Nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh, với tầm nhìn của một người lãnh đạo vĩ đại, đã bác đơn xin ân xá của Trần Dụ Châu.
Quyết định này được đưa ra sau một cuộc đối thoại thấm thía giữa Người và ông Trần Đăng Ninh, Tổng Cục trưởng Tổng cục Cung cấp. Bác chỉ một cây xoan đang úa lá, héo cành và hỏi: "Chú xem, vì sao cây này sắp chết?". Ông Ninh đáp: "Thưa Bác, vì thân cây đã bị sâu đục một lỗ rất to, chảy hết nhựa". Bác gật đầu: "Vậy theo chú, muốn cứu cây, ta phải làm gì?". Ông Ninh trả lời: "Thưa Bác, phải bắt, giết hết những con sâu đó đi". Bác kết luận: "Chú nói đúng, với loài sâu mọt đục khoét Nhân dân cũng thế, nếu phải giết đi một con sâu mà cứu được cả rừng cây thì việc đó là cần thiết, hơn nữa còn là một việc làm nhân đạo".
Lời nói của Bác không chỉ thể hiện quyết tâm sắt đá, mà còn chứa đựng một triết lý nhân văn sâu sắc "chặt cành sâu mọt để cứu cả rừng cây", đó không phải là sự tàn nhẫn, mà là sự lựa chọn đau đớn nhưng cần thiết để bảo vệ cái chung.
Quyết định nghiêm minh ấy trở thành lời tuyên chiến đanh thép với tham nhũng, thể hiện quyết tâm “làm trong sạch” bộ máy của Đảng, Nhà nước và quân đội. Bản án dành cho Trần Dụ Châu từ đó trở thành biểu tượng, khẳng định nguyên tắc bất di bất dịch: “Không có vùng cấm trong cuộc chiến chống tham nhũng”.
Trải qua hơn 70 năm, bài học từ vụ án Trần Dụ Châu vẫn còn nguyên giá trị, soi chiếu thực tiễn công tác phòng, chống tham nhũng trong giai đoạn hiện nay. Những vụ án tham nhũng lớn gần đây như Tập đoàn Tân Hoàng Minh chiếm đoạt hơn 8.600 tỷ đồng; vụ án thao túng thị trường chứng khoán tại Tập đoàn FLC hay đại án Xuyên Việt Oil... đã cho thấy tính chất tinh vi, quy mô rộng lớn của các hành vi sai phạm.
Nhìn lại đại án Xuyên Việt Oil có thể thấy vai trò rất lớn của Thanh tra Chính phủ. Qua thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong công tác quản lý Nhà nước về xăng dầu (được tiến hành từ tháng 10/2022), Thanh tra Chính phủ đã phát hiện những vi phạm nghiêm trọng tại Công ty TNHH Thương mại vận tải và du lịch Xuyên Việt Oil - một trong những doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu lớn nhất cả nước.
Từ những vi phạm phát hiện qua thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã chuyển hồ sơ vi phạm trong việc kê khai, nộp thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu tại Công ty TNHH Thương mại Vận tải và du lịch Xuyên Việt Oil sang Cơ quan điều tra - Bộ Công an.
Qua điều tra, Cơ quan An ninh điều tra (Bộ Công an) đã khởi tố vụ án, khởi tố đối với 15 bị can (trong đó, nhiều bị cáo là quan chức tại Bộ Công thương) về các tội: “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”, “Nhận hối lộ”, “Đưa hối lộ”, “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi”. Đặc biệt, cơ quan điều tra đã phát hiện số tiền vi phạm lên tới 1.463 tỷ đồng, gây thất thoát cho ngân sách Nhà nước…
Những kết quả đó khẳng định vai trò không thể thay thế của ngành Thanh tra trong cuộc chiến chống tham nhũng. Thanh tra không chỉ là lực lượng “đi đầu” phát hiện sai phạm, mà còn là “lá chắn” bảo vệ sự liêm chính, minh bạch trong quản lý Nhà nước.
Thống kê của Thanh tra Chính phủ trong 5 năm qua (2021-2025) cho thấy, ngành Thanh tra đã triển khai nhiều kỷ lục các cuộc thanh tra chuyên đề diện rộng trên cả nước. Riêng Thanh tra Chính phủ đã phát hiện vi phạm về kinh tế 52.893 tỷ đồng, chuyển cơ quan điều tra 115 vụ việc, tăng 180% so với nhiệm kỳ trước.
Đáng chú ý, ngay những ngày đầu tiên của năm 2025, thực hiện chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, Thanh tra Chính phủ đã thanh tra 2 dự án Bệnh viện Bạch Mai, Việt Đức cơ sở 2.
Đây là 2 dự án điển hình về lãng phí mà Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề cập đến. Và chỉ trong 36 ngày, Thanh tra Chính phủ đã xác định số tiền lãng phí lên tới hơn 1.200 tỷ đồng và các sai phạm liên quan. Qua thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xử lý theo quy định.
Những “con số biết nói” trên một lần nữa khẳng định vai trò của ngành Thanh tra trong cuộc chiến chống tham nhũng hiện nay. Bằng sự nhạy bén và tinh thần trách nhiệm, cán bộ thanh tra không chỉ “truy” ra những hành vi tham nhũng đã xảy ra, mà còn dự báo, cảnh báo về những nguy cơ tiềm ẩn, ngăn chặn từ gốc, không để những “con sâu” kịp đục khoét, làm suy yếu hệ thống.
Đó là cuộc chiến đòi hỏi bản lĩnh, dũng khí và sự kiên định đặc biệt. Giữa những cám dỗ vật chất và áp lực từ quan hệ, lợi ích, người làm công tác thanh tra luôn giữ cho mình “một ngọn lửa sáng” - liêm chính, thẳng thắn, không né tránh. Mỗi cán bộ thanh tra là một điểm tựa của niềm tin, một “ngọn đuốc nhỏ” góp phần soi rọi sự minh bạch, công bằng trong bộ máy Nhà nước. Sự công tâm và trung thực của họ chính là sức mạnh nội tại, là giá trị cốt lõi làm nên bản lĩnh của ngành Thanh tra.
Không chỉ dừng lại ở việc phát hiện, xử lý sai phạm, công tác thanh tra còn mang sứ mệnh lớn hơn - đó là tham mưu, đề xuất hoàn thiện cơ chế, chính sách để ngăn chặn tham nhũng từ gốc. Mỗi kết luận thanh tra, mỗi kiến nghị được ban hành đều là cơ sở giúp các cơ quan, đơn vị rà soát, bịt kín kẽ hở, khắc phục thiếu sót, xây dựng nền quản trị minh bạch, hiệu quả hơn.
Ngày nay, tham nhũng không còn là hành vi đơn lẻ, mà là mạng lưới phức tạp, có sự cấu kết, lợi ích đan xen. Vì vậy, cuộc chiến chống “giặc nội xâm” tham nhũng không thể là trách nhiệm của riêng một ngành. Ngành Thanh tra đã và đang chủ động phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng, từ kiểm toán, công an đến viện kiểm sát, tòa án để tạo nên sức mạnh tổng hợp.
Sự phối hợp ấy giúp quá trình phát hiện, điều tra, truy tố, xét xử được tiến hành nhanh chóng, chính xác, tránh chồng chéo, né tránh. Khi các cơ quan cùng chung một mục tiêu, một tinh thần, thì từng vụ việc tham nhũng sẽ được “đánh trúng, đánh đúng”, không để lọt tội, không làm oan sai, góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân vào sự nghiêm minh của pháp luật và quyết tâm làm trong sạch bộ máy của Đảng, Nhà nước.
Nhìn lại chặng đường đã qua, từ vụ án Trần Dụ Châu cách đây hơn 7 thập kỷ đến những đại án tham nhũng thời nay, có thể thấy, cuộc chiến chống “giặc nội xâm” chưa bao giờ dễ dàng. Nhưng chính trong gian khó ấy, vai trò và bản lĩnh của ngành Thanh tra càng được khẳng định.
Mỗi kết luận thanh tra, mỗi hành động kiên quyết trước tiêu cực không chỉ thể hiện tinh thần thượng tôn pháp luật mà còn là lời cam kết với Nhân dân về một nền hành chính trong sạch, liêm chính. Cuộc chiến này không có chỗ cho sự thỏa hiệp, nhưng cũng không thiếu những con người âm thầm cống hiến, bền bỉ vì lẽ phải.
Vụ án Trần Dụ Châu đã lùi vào lịch sử, song giá trị của bài học "chặt cành sâu mọt để cứu cả rừng cây" vẫn vẹn nguyên tính thời sự. Đó là lời nhắc nhở về sự nghiêm minh của pháp luật và niềm tin vào sức mạnh của sự trung thực. Hơn ai hết, ngành Thanh tra - với sứ mệnh gìn giữ kỷ cương, bảo vệ niềm tin sẽ tiếp tục là “thanh kiếm sắc, lá chắn thép” trong hành trình làm trong sạch bộ máy, góp phần xây dựng một nền quản trị minh bạch, vì Nhân dân và vì sự phát triển bền vững của đất nước.
