(Thanh tra) - Trong lịch sử cách mạng Việt Nam, cụ Trần Đăng Ninh (1910-1955), Phó Tổng Thanh tra đầu tiên của ngành Thanh tra Việt Nam không chỉ được biết đến với vai trò là nhà hoạt động quân sự và chính trị xuất sắc mà ông còn được Nhân dân tin yêu gọi là "Bao công Việt Nam”.
Bản lĩnh và sự công minh tuyệt đối của vị "Bao công" Trần Đăng Ninh đã được khẳng định một cách rõ ràng và kinh điển nhất qua cách xử lý vụ án "Gián điệp H122" lừng danh thời kỳ kháng chiến chống Pháp.
Ông Trần Đăng Ninh, tên thật là Nguyễn Tuấn Đáng, sinh ra tại thôn Quảng Nguyên, xã Quảng Phú Cầu, huyện Ứng Hòa, tỉnh Hà Đông (nay là xã Ứng Thiên, TP Hà Nội). Lớn lên, ông ra Hà Nội học nghề in, làm thợ và tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1930 trong phong trào công nhân ngành in, ông gia nhập Đảng Cộng sản vào năm 1936, khi mới 26 tuổi.
Từ đó, con đường hoạt động của ông gắn liền với những dấu mốc lịch sử quan trọng của đất nước. Ông từng giữ các vị trí Ủy viên Thành ủy Hà Nội (1939) , Ủy viên Xứ ủy Bắc Kỳ (1940) và bị bắt, vượt ngục nhiều lần.
Sau Cách mạng tháng Tám 1945, ông được phân công cùng ông Võ Nguyên Giáp chỉ huy quân giải phóng tiến đánh tỉnh lỵ Thái Nguyên, sau đó bảo vệ Chủ tịch Hồ Chí Minh về Hà Nội. Năm 1946, ông cùng ông Nguyễn Lương Bằng được Chủ tịch Hồ Chí Minh giao nhiệm vụ bí mật ở lại xây dựng căn cứ địa Việt Bắc.
Với uy tín và kinh nghiệm, ông đã lần lượt giữ các trọng trách mang tính nền móng cho hệ thống chính quyền non trẻ: Chủ nhiệm đầu tiên của Ủy ban Kiểm tra Trung ương Đảng (10/1948); Phó Tổng Thanh tra đầu tiên của Ban Thanh tra Chính phủ (1949), được cử theo Sắc lệnh số 138c-SL của Chủ tịch Hồ Chí Minh; Chủ nhiệm đầu tiên của Tổng cục Cung cấp (sau là Tổng cục Hậu cần, Quân đội Nhân dân Việt Nam) giai đoạn 1950-1955.
Ông đã xây dựng nền móng tổ chức cho cả hai cơ quan kiểm tra và thanh tra, đặc biệt chú trọng bồi dưỡng quan điểm tư tưởng, phương pháp làm việc cho cán bộ. Đồng thời, ông cũng trực tiếp chỉ đạo các đoàn kiểm tra, thanh tra phát hiện được những vấn đề cấp thiết, đóng góp cho sự lãnh đạo của Trung ương Đảng và Chính phủ.
Chia sẻ về những đóng góp của ông với ngành Thanh tra, kiểm tra, TS Đỗ Xuân Tuất, Phó Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng - Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh khẳng định: "Ông Trần Đăng Ninh là người có dấu ấn quan trọng trên cương vị Trưởng Ban Kiểm tra Trung ương đầu tiên và Phó Tổng Thanh tra Chính phủ đầu tiên. Ở 2 vị trí đặc biệt quan trọng này, ông đã cùng các đồng chí lãnh đạo Uỷ ban Kiểm tra Trung ương và lãnh đạo Ban Thanh tra Chính phủ mài nên thanh bảo kiếm sắc bén để làm tốt công tác kiểm tra Đảng và Thanh tra Nhà nước.
Sự lãnh đạo tài tình của ông đã để lại dấu ấn rõ nét trong những vụ án kinh điển thời bấy giờ như: Vụ án “gián điệp H122”, vụ Hóa chất miền Nam, vụ Đại tá Trần Dụ Châu... Đặc biệt, vụ án "gián điệp H122" trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp đã tạo ra tiếng vang lớn. Từ vụ án này, ông được cán bộ, Nhân dân mệnh danh là “Bao công Việt Nam”.
Nhắc đến vụ án này, Cổng thông tin điện tử của Thanh tra Chính phủ ghi rõ: Xuất phát từ tin tình báo phòng Nhì Pháp gài gián điệp bí số H122 vào cơ quan chỉ huy ta, nhưng thực chất chỉ là một kế hoạch ly gián.
Do tâm lý chủ quan, nóng vội, quan liêu, vụ việc nhanh chóng trở nên nghiêm trọng. Chỉ vì một anh giám mã (chăn ngựa) vô tình chạy ra sân lấy chiếc khăn mặt màu trắng đúng lúc máy bay địch bay qua, một người trong đơn vị đã suy diễn anh dùng "cờ trắng" báo hiệu, và anh giám mã bị bắt, bị gán tội là gián điệp H122.
Sự tra khảo cực đoan, vội vã đã khiến anh giám mã phải khai liều nhận mình là H122, rồi khai thêm hàng trăm cán bộ khác từ Bộ Tổng Tham mưu đến các tỉnh liên quan cũng là gián điệp, gây hoang mang lớn trong các đơn vị và người dân.
Trước tình hình đó, nghi ngờ vụ án có uẩn khúc, Bác Hồ đã cử Trần Đăng Ninh - khi đó là Trưởng ban Kiểm tra Trung ương đi kiểm tra, xem xét vụ án nghiêm trọng này.
Ông lập tức tổ chức một đoàn kiểm tra liên ngành và đưa ra yêu cầu nghiêm ngặt: Các cán bộ phải làm việc thật cụ thể, khách quan, thận trọng tôn trọng chứng cứ, tránh suy diễn tùy tiện.
Trong quá trình điều tra, ông nhận thấy nhiều mâu thuẫn: Các tài liệu không thống nhất, hoạt động gián điệp phải đơn tuyến chứ không thể xô bồ và nhất là H122 lại là một anh giám mã không biết chữ, không có điều kiện tiếp xúc với hồ sơ quân sự quan trọng.
Ông đã trực tiếp đến tận cái sân mà "H122" bị nghi ngờ vẫy cờ trắng và nhận thấy nơi đó quá nhỏ, nằm trong rừng rậm, không thể ra dấu hiệu cho máy bay địch được.
Từ nghi vấn có cơ sở này, ông đã vận động anh giám mã và các cán bộ bị bắt mạnh dạn khai nhận sự thật. Họ thú nhận do không chịu nổi sự tra khảo nên đã đành khai sai, khai liều, làm oan thêm những người khác.
Lập tức, ông Trần Đăng Ninh ra lệnh thả những cán bộ bị bắt. Mấy trăm người bị oan được trả tự do, phục hồi công tác; những cán bộ mắc sai lầm bị kiểm điểm xác đáng.
Quyết định của ông trong “vụ án H122”, sau này trở thành bài học kinh điển cho công tác phòng chống gián điệp của ta.
Vụ án H122 đã cho thấy, khả năng "xử án" tài tình, luôn giữ được nguyên tắc "có tình, có lý, không bao giờ để lọt người có tội, nhưng cũng không làm oan người vô tội" của vị "Bao công" Trần Đăng Ninh.
Trong thời gian công tác, hình ảnh ông Trần Đăng Ninh gắn liền với những quyết định cứng rắn, không nhân nhượng trước bất cứ sai phạm nào, dù người vi phạm là ai, giữ chức vụ gì. Đó là tinh thần "thượng tôn pháp luật" và "kỷ luật Đảng là trên hết" được thể hiện qua hành động, chứ không chỉ là lời nói.
Di sản của ông không chỉ là những chiến công trong chiến đấu, mà còn là những bài học sâu sắc về đạo đức công vụ và tinh thần thanh tra, kiểm tra, giám sát trong hệ thống chính trị.
Hiện nay, công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đang được Đảng và Nhà nước đẩy mạnh với tinh thần "không có vùng cấm", "kiên quyết, kiên trì". Trong bối cảnh đó, tấm gương "Bao Công Việt Nam" Trần Đăng Ninh lại càng trở nên có ý nghĩa thời sự sâu sắc.
Tấm gương Trần Đăng Ninh là lời nhắc nhở cho mọi cán bộ, đảng viên về tính trung thực, trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp. Việc học tập ông không chỉ là gợi nhớ quá khứ, mà còn là mệnh lệnh hành động trong hiện tại để xây dựng một bộ máy chính quyền trong sạch, đáp ứng kỳ vọng của Nhân dân về một đất nước phát triển bền vững, công bằng và văn minh.
Là người con của quê hương cụ Trần Đăng Ninh, Bí thư Đảng uỷ, Chủ tịch HĐND xã Ứng Thiên Nguyễn Chí Viễn chia sẻ, sẽ phát huy truyền thống cách mạnh của cụ Trần Đăng Ninh. “Ở bất kỳ cương vị nào, cụ Trần Đăng Ninh cũng thể hiện bản lĩnh kiên định, đức tính cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; kiên quyết chống tham nhũng, tham ô, tiêu cực, góp phần giữ vững sự trong sạch, vững mạnh của Đảng và chính quyền cách mạng. Đó là những phẩm chất mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã hết lời ca ngợi và cũng là những bài học sâu sắc, có ý nghĩa thời sự đối với chúng ta hôm nay”.
Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Bí thư Đảng uỷ xã Ứng Thiên nhấn mạnh, Đảng bộ xã Ứng Thiên sẽ quyết tâm xây dựng tổ chức Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh; hệ thống chính trị tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, coi đó là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên.
Với tinh thần tự soi, tự sửa, phấn đấu để xứng đáng với truyền thống quê hương cách mạng, người đứng đầu Đảng bộ xã Ứng Thiên khẳng định: “Kiên quyết, kiên trì trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; học tập đức tính liêm khiết, gương mẫu của đồng chí Trần Đăng Ninh; coi đây là nhiệm vụ then chốt; lấy kỷ cương, kỷ luật làm nền tảng; quyết tâm phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, suy thoái để giữ vững niềm tin của Nhân dân”.
Dù đã đi xa cách đây 70 năm, nhưng cuộc đời và sự nghiệp của “Bao công Việt Nam” Trần Đăng Ninh vẫn luôn là tấm gương sáng về lòng tận tụy, bản lĩnh cách mạng và sự công minh tuyệt đối. Với những đóng góp to lớn cho cách mạng Việt Nam, ông đã được tặng hưởng nhiều huân, chương cao quý và tên ông cũng được đặt cho nhiều con đường, nhiều trường học trên khắp cả nước.
