(Thanh tra) - Thời gian vừa qua, việc cung cấp dịch vụ công đã phát sinh một số hạn chế, đặc biệt là phương thức kiểm soát đối với việc cung cấp dịch vụ công chưa thực sự chặt chẽ, phù hợp. Điều đó dẫn tới việc tham nhũng, tiêu cực trong cung cấp dịch vụ công diễn biến khó lường.
Để tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số chính nhằm phòng, chống tham nhũng (PCTN) trong cung cấp dịch vụ công cần thực hiện nhiều giải pháp thiết thực, đồng bộ.
Số hoá toàn trình dịch vụ công
Thực hiện nhanh chóng việc số hóa toàn trình các dịch vụ công để loại bỏ các bước thủ công, từ đó giảm nguy cơ tham nhũng là một giải pháp tối ưu. Cần đẩy mạnh việc triển khai dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 và 4 trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia và các cổng địa phương, đảm bảo 100% thủ tục hành chính được xử lý qua môi trường số vào năm 2030. Cụ thể, cần xây dựng hệ thống lưu trữ dữ liệu điện tử thống nhất, cho phép người dân nộp hồ sơ, theo dõi tiến độ, và nhận kết quả trực tuyến mà không cần tiếp xúc trực tiếp với cán bộ.
Ví dụ, trong lĩnh vực cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, cần áp dụng hệ thống quản lý hồ sơ điện tử, tích hợp chữ ký số và mã định danh cá nhân, để người dân có thể hoàn tất toàn bộ quy trình qua mạng, từ đó giảm nguy cơ bị nhũng nhiễu, “bôi trơn”. Thể chế hóa chính sách giảm phí, lệ phí đối với các dịch vụ công được thực hiện qua Cổng Dịch vụ công Quốc gia để khuyến khích người dân thực hiện.
Bồi dưỡng công nghệ số
Cần chú trọng việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, người lao động về công nghệ số: Tổ chức các lớp bồi dưỡng nhận thức về chuyển đổi số cho cán bộ, công chức, viên chức và người lao động; phổ biến kiến thức cơ bản về công nghệ số (AI, Big Data, IoT, Blockchain…); đào tạo kỹ năng sử dụng các nền tảng số như cổng dịch vụ công trực tuyến, hệ thống quản lý văn bản điện tử, chữ ký số, hồ sơ điện tử; kỹ năng khai thác dữ liệu và bảo mật thông tin.
Xây dựng nhóm chuyên gia, tổ chuyển đổi số nội bộ trong mỗi cơ quan để hỗ trợ và hướng dẫn đồng nghiệp. Tuyển chọn, bồi dưỡng nhân sự nòng cốt có khả năng lan tỏa, hỗ trợ triển khai dịch vụ công trực tuyến mức độ cao. Khuyến khích sáng kiến, đề xuất cải tiến kỹ thuật từ đội ngũ cán bộ trẻ, có năng lực công nghệ. Tập trung đào tạo cho cán bộ thanh tra, kiểm tra về các kỹ năng phân tích dữ liệu lớn (Big Data Analytics) và pháp y điện tử (Digital Forensics) để truy vết và thu thập bằng chứng tham nhũng trong môi trường số.
Đa dạng kênh tiếp nhận thông tin
Ba là, thiết lập các kênh tiếp nhận thông tin đa dạng, như đường dây nóng, hộp thư điện tử, và ứng dụng di động, đảm bảo người dân có thể phản ánh một cách dễ dàng và an toàn. Cụ thể, cần nâng cấp chuyên mục phản ánh, kiến nghị trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia, đảm bảo mọi phản ánh đều được xử lý và trả lời trong thời gian quy định. Áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) hoặc chatbot hỗ trợ phân loại đơn thư và hướng dẫn ban đầu. Hệ thống này cần có tính năng theo dõi trạng thái xử lý theo thời gian thực cho người gửi và công cụ đánh giá mức độ hài lòng với việc giải quyết.
Tích hợp tính năng gửi kiến nghị, phản ánh đơn giản, nhanh chóng trên Ứng dụng di động của Chính quyền điện tử (ví dụ: VNeID, ứng dụng dịch vụ công cấp tỉnh), cho phép người dùng gửi thông tin kèm vị trí GPS và ảnh chụp hiện trường ngay lập tức. Hiện nay một số địa phương đã triển khai ứng dụng cung cấp thông tin phản ánh như Hues, Ihanoi… Mô hình này cần được mở rộng ra tất cả các địa phương trong cả nước và nâng cấp tính năng để tiếp nhận các phản ánh, kiến nghị liên quan đến cung cấp dịch vụ công một cách nhanh chóng, thuận tiện, bố trí bộ phận/cán bộ vận hành để giải quyết một cách kịp thời cho công dân, tiến tới hoàn thiện mô hình tiếp công dân trực tuyến.
Ứng dụng trí tuệ nhân tạo
Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn để phát hiện tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công nhằm tận dụng tối đa dữ liệu từ Hệ thống Dịch vụ công Quốc gia, hệ thống quản lý hồ sơ điện tử để thực hiện thanh tra, kiểm tra trực tuyến, từ xa, đối chiếu dữ liệu tự động giữa các cơ quan, đơn vị (ví dụ: đối chiếu dữ liệu thu phí của bệnh viện với dữ liệu bảo hiểm xã hội, dữ liệu cấp phép với quy hoạch) nhằm phát hiện sai lệch và dấu hiệu trục lợi. Trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) có thể được sử dụng để phân tích và phát hiện các dấu hiệu bất thường trong cung cấp dịch vụ công, từ đó hỗ trợ công tác PCTN.
Cần xây dựng hệ thống AI để phân tích dữ liệu từ các cổng dịch vụ công, phát hiện các hành vi gian lận như hợp thức hóa hồ sơ, khai khống chi phí, hoặc thao túng dữ liệu. Sử dụng AI để phân tích dữ liệu giao dịch nhằm phát hiện các “mối quan hệ bất thường” hoặc “nhóm lợi ích” không chính thức giữa cán bộ công quyền, nhà cung cấp dịch vụ và người thụ hưởng, ngay cả khi các giao dịch riêng lẻ có vẻ hợp pháp.
Ứng dụng AI để phát hiện tiêu cực trong xử lý hồ sơ: AI phân tích quy trình xử lý để nhận diện: (i) Thời gian giải quyết kéo dài bất thường mà không có lý do chính đáng. (ii) Tỷ lệ từ chối hồ sơ cao của một cán bộ cụ thể. (iii) Các giao dịch “làm nhanh” hoặc “làm ngầm” không qua hệ thống chính thức.
Nghiên cứu áp dụng công nghệ như Blockchain trong các lĩnh vực nhạy cảm (như quản lý đất đai, đấu thầu) để tăng cường tính bất biến, không thể sửa đổi của dữ liệu, nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy. Sử dụng công nghệ để kiểm tra chéo (đối chiếu) dữ liệu giữa các hệ thống (ví dụ: dữ liệu thu phí của đơn vị với dữ liệu ngân hàng, dữ liệu đầu vào hồ sơ với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư) nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu gian lận hoặc sai sót. Đồng thời, cần sử dụng Big Data để đánh giá mức độ hài lòng của người dân, từ đó xác định các lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao và triển khai các biện pháp ngăn chặn kịp thời.
Nâng cao khả năng tiếp cận công nghệ số của người dân
Theo đó, nên triển khai các chương trình đào tạo kỹ năng số cho người dân, đặc biệt tại khu vực nông thôn và đối với người cao tuổi, để họ có thể sử dụng dịch vụ công trực tuyến một cách thuận tiện hơn. Cụ thể, cần phối hợp với các tổ chức xã hội và doanh nghiệp viễn thông để tổ chức các lớp học kỹ năng số miễn phí, cung cấp thiết bị giá rẻ, và hỗ trợ đường dây nóng để giải đáp thắc mắc. Ví dụ như tại các xã vùng sâu vùng xa, chính quyền địa phương có thể tổ chức các điểm truy cập internet công cộng, nơi người dân có thể được hướng dẫn sử dụng Cổng Dịch vụ công Quốc gia để thực hiện các thủ tục hành chính.
