Ảnh minh họa: Internet

Vụ án không chỉ làm xói mòn lòng tin của Nhân dân vào đội ngũ những người vốn được xã hội kính trọng, mà còn đặt ra hàng loạt vấn đề lớn về cơ chế quản lý, đấu thầu, giám sát trong lĩnh vực y tế.

Đằng sau hành vi nhận hối lộ: sự xuống cấp của đạo đức và những kẽ hở thể chế
Theo thông tin chính thức, các công ty tư nhân - điển hình là Công ty Cổ phần Dược phẩm Sơn Lâm - đã “lót tay” cho ít nhất 18 lãnh đạo và cán bộ y tế tại 13 bệnh viện, trung tâm y học cổ truyền với tổng số tiền lên tới hơn 71 tỷ đồng để “tạo điều kiện” cung cấp thuốc vào các cơ sở khám chữa bệnh.

Một số cá nhân nhận từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng. Đáng chú ý, cựu Giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Giang cũng bị cáo buộc nhận hối lộ để “gật đầu” cho việc thanh toán tiền khám, chữa bệnh bằng bảo hiểm y tế cho các loại thuốc không đủ điều kiện.
Từ những con số và lời khai của các bị can, có thể thấy đây không phải là sai phạm mang tính cá nhân đơn lẻ mà là hành vi có tổ chức, kéo dài nhiều năm, liên quan đến nhiều tuyến, nhiều ngành. Cơ chế kiểm soát lỏng lẻo, thiếu tính độc lập, dễ bị lợi dụng đã tạo điều kiện cho sai phạm diễn ra trơn tru và gây thiệt hại lớn cho ngân sách Nhà nước cũng như niềm tin của Nhân dân.

Có một thực tế cay đắng là: phần lớn những cán bộ bị đề nghị truy tố đều là những người từng giữ vị trí lãnh đạo chủ chốt tại các bệnh viện - nơi đáng lẽ phải là biểu tượng của y đức, nơi đặt tính mạng con người lên hàng đầu. Họ đã không chỉ đánh đổi danh dự và sự nghiệp của bản thân, mà còn làm tổn hại nghiêm trọng đến hình ảnh của ngành Y tế trong mắt công chúng.
Nhưng nếu chỉ dừng lại ở việc phê phán đạo đức cá nhân thì chưa đủ. Cần thẳng thắn nhìn nhận: hành vi nhận hối lộ đã bộc lộ nhiều lỗ hổng trong cơ chế quản lý, đặc biệt là khâu đấu thầu thuốc, quản lý bảo hiểm y tế và kiểm soát nội bộ.

Khi doanh nghiệp có thể dễ dàng "chạy" thuốc vào bệnh viện nhờ các "mối quan hệ", khi cán bộ bảo hiểm y tế có thể chi phối thanh toán mà không có giám sát độc lập - thì hệ thống đã thật sự có vấn đề.

Quyết tâm chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước

Trước tình hình này, việc Bộ Công an điều tra mở rộng vụ án, kiên quyết xử lý hình sự hàng loạt cán bộ, lãnh đạo ngành Y tế cho thấy quyết tâm rất cao của Đảng và Nhà nước trong công cuộc chống tham nhũng, tiêu cực. Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh: “Chống tham nhũng không có vùng cấm, không có ngoại lệ, dù người đó là ai, đang giữ chức vụ gì”.

Chính tinh thần chỉ đạo này đã thúc đẩy quá trình điều tra, xử lý nghiêm minh, công khai, minh bạch các sai phạm, nhằm làm trong sạch đội ngũ và cảnh tỉnh những người đang có ý định lợi dụng chức vụ, quyền hạn để tư lợi. Đây cũng là tín hiệu tích cực, khẳng định rằng hệ thống chính trị của chúng ta đang hành động vì sự liêm chính, vì uy tín của bộ máy công quyền và quyền lợi của người dân.

Phải cải cách toàn diện cơ chế đấu thầu thuốc, thiết bị y tế và thanh toán bảo hiểm y tế theo hướng công khai, minh bạch, có sự giám sát của các cơ quan độc lập, tổ chức xã hội và truyền thông. Không để việc mua sắm, phê duyệt giá thuốc chỉ nằm trong tay một vài cá nhân mà không có sự kiểm soát. Cần nâng cao năng lực và đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ y tế, đặc biệt là người đứng đầu.

Việc bổ nhiệm cán bộ không chỉ dựa vào năng lực chuyên môn mà còn phải đánh giá kỹ lưỡng về phẩm chất chính trị, đạo đức công vụ và bản lĩnh trước cám dỗ vật chất. Phải khẩn trương thiết lập cơ chế cảnh báo sớm và kiểm tra đột xuất tại các bệnh viện, trung tâm y tế - nơi dễ xảy ra sai phạm do liên quan đến kinh phí lớn.

Công tác thanh tra, kiểm toán nội bộ cần được trao thêm quyền lực, độc lập và phải thực hiện thường xuyên, thực chất. Cần xây dựng và phổ biến rộng rãi bộ quy tắc đạo đức nghề y, đi kèm với chế tài xử lý vi phạm đạo đức.

Song song với đó, nên tăng cường truyền thông, giáo dục trong ngành Y về văn hóa liêm chính, phụng sự xã hội và trách nhiệm với cộng đồng. Mở rộng áp dụng chuyển đổi số, đấu thầu trực tuyến, giám sát công khai các hoạt động mua sắm, đấu thầu và thanh toán bảo hiểm y tế. Công nghệ có thể là “vũ khí” hiệu quả giúp giảm thiểu tiêu cực, khi mọi giao dịch đều để lại dấu vết, không dễ “làm ngơ”.

Thức tỉnh từ một vụ án lớn

Không chỉ Bộ Y tế, mà cả Bộ Tài chính, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam và chính quyền các tỉnh, thành phố cần xem xét lại cách thức phân bổ ngân sách, tổ chức đấu thầu và quản lý thuốc chữa bệnh. Việc để cho doanh nghiệp “tự do ra giá”, “bắt tay” với cán bộ y tế, biến hệ thống khám chữa bệnh thành “sân sau” là điều không thể chấp nhận.

Bên cạnh đó, việc bảo vệ những cán bộ dũng cảm tố giác tiêu cực, khuyến khích người dân, nhân viên y tế và báo chí tham gia phát hiện, phản ánh các sai phạm cũng là yếu tố rất quan trọng giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.

Vụ án truy tố hàng loạt lãnh đạo bệnh viện không chỉ là vụ việc hình sự thông thường, mà là hồi chuông cảnh tỉnh sâu sắc cho cả hệ thống. Khi các giá trị nghề nghiệp bị bào mòn, khi cơ chế kiểm soát không được vận hành đúng mức - thì ngay cả những người từng được kỳ vọng là “lương y như từ mẫu” cũng có thể trượt dài vào con đường tha hóa.

Chống tham nhũng trong ngành Y tế không thể chỉ là “đánh điểm”, mà phải đồng bộ, toàn diện, bài bản, đi vào chiều sâu của cơ chế và con người. Và quan trọng hơn cả, chúng ta cần một nền y tế không chỉ giỏi chuyên môn, hiện đại kỹ thuật, mà còn phải trong sạch, nhân văn, phụng sự đúng với lời thề Hippocrates thiêng liêng.