Mô hình bảo vệ người tố cáo của Hàn Quốc cho thấy cách thức cải cách bền vững, lãnh đạo mạnh mẽ và cách tiếp cận toàn diện có thể xây dựng một hệ thống hiệu quả và được tin cậy.

Chương trình phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) đánh giá mô hình bảo vệ người tố cáo của Hàn Quốc là một trường hợp điển hình có giá trị cho các quốc gia đang mong muốn củng cố khuôn khổ chống tham nhũng.

Khuôn khổ pháp lý toàn diện

Mô hình bảo vệ người tố cáo của Hàn Quốc nổi bật với khuôn khổ pháp lý toàn diện, điều chỉnh cả người làm việc trong khu vực công và tư nhân.

Ngoài cán bộ hưởng lương, khuôn khổ bảo vệ người tố cáo ngày càng mở rộng phạm vi bảo vệ, bao gồm cựu nhân viên, ứng viên, thực tập sinh, thực tập sinh, nhà thầu và các nhân viên liên quan khác, giống như ở các nước như Síp, Nhật Bản, New Zealand và Hoa Kỳ.

Ở Hàn Quốc, bất kỳ cá nhân nào cũng có thể được công nhận là người tố cáo, bất kể quốc tịch hay tình trạng việc làm, dù là công dân trong nước hay người nước ngoài, hoặc đang hay đã từng là nhân viên trong khu vực công hay tư nhân.

Theo pháp luật Hàn Quốc, có người tố cáo tham nhũng và người tố cáo vi phạm lợi ích công (bao gồm cả trong khu vực tư nhân). Do đó, khuôn khổ pháp lý áp dụng được xác định bởi bản chất của sai phạm và lĩnh vực mà sai phạm đó xảy ra.

Đáng chú ý, các biện pháp bảo vệ được áp dụng đối với người tố cáo, gia đình và những người cùng chung sống với người tố cáo, tạo ra một mạng lưới an toàn cho những người có nguy cơ bị trả thù. Các biện pháp bảo vệ chính bao gồm cảnh sát bảo vệ khẩn cấp, bảo mật danh tính và bồi thường tài chính hoặc khen thưởng người tố cáo.

Theo đó, không ai được phép tiết lộ thông tin cá nhân của người tố cáo hoặc bất kỳ manh mối nào có thể suy ra danh tính của người tố cáo mà không có sự đồng ý của họ.

Uỷ ban Chống tham nhũng và Quyền Công dân Hàn Quốc (ACRC) có thể yêu cầu cảnh sát thực hiện các biện pháp bảo vệ cá nhân nếu hành vi tố cáo gây nguy hiểm cho sự an toàn về thể chất của người tố cáo hoặc người thân của họ. Nếu người tố cáo bị gây bất lợi về địa vị, bị phân biệt đối xử khi làm việc, hoặc chịu bất lợi về kinh tế hoặc hành chính do việc tố cáo, thì cần phải thực hiện các biện pháp phục hồi chức vụ phù hợp. Nếu việc tố cáo dẫn đến việc phát hiện ra tội phạm, hình phạt hoặc biện pháp kỷ luật có thể được giảm hoặc miễn.

Ngoài ra, người tố cáo có thể nhận được tiền thưởng nếu việc tố cáo dẫn đến việc thu hồi tài chính đáng kể hoặc tăng nguồn thu cho các pháp nhân. Số tiền thưởng có thể dao động từ 4% đến 20% số tiền thu hồi được, tối đa 3 tỷ won (khoảng 2,6 triệu USD).

Trường hợp tố cáo làm tăng lợi ích công ngay cả khi không thu hồi trực tiếp hoặc tăng nguồn thu, người tố cáo sẽ có thể được thưởng tối đa 200 triệu won.

Bên cạnh đó, người tố cáo có thể yêu cầu hỗ trợ các chi phí liên quan đến việc tố cáo, bao gồm hỗ trợ tâm lý, trợ giúp pháp lý, chi phí y tế và chi phí di dời. Người tố cáo không được nhận tiền thưởng nếu việc tố cáo là nhiệm vụ của họ, nhưng vẫn có thể được bồi thường chi phí theo các quy định hỗ trợ khác.

ACRC được trao quyền thực thi trực tiếp các biện pháp bảo vệ này và phối hợp với các cơ quan liên quan khi cần thiết.

Đa dạng kênh tố cáo

Đối với tố cáo tham nhũng, người tố cáo có thể gửi đơn tố cáo đến một trong các cơ quan: ACRC, các cơ quan điều tra và Cơ quan Kiểm toán và Thanh tra (BAI).

Nếu lựa chọn tố cáo tham nhũng đến ACRC, cá nhân có thể thực hiện thông qua nhiều kênh khác nhau, bao gồm gọi điện thoại, gặp trực tiếp, fax, gửi thư và tố cáo trực tuyến.

Tố cáo tham nhũng trực tuyến được thực hiện trên một cổng thông tin điện tử an toàn và tích hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho tố cáo nặc danh. Sau khi đơn tố cáo tham nhũng được gửi đến ACRC, Ủy ban sẽ xác minh xem có cần điều tra hay không.

Nếu việc điều tra được coi là cần thiết, ACRC sẽ chuyển đơn tố cáo đến Cơ quan Kiểm toán và Thanh tra, cơ quan điều tra hoặc cơ quan giám sát cơ quan công có liên quan. Người tố cáo sẽ được thông báo về kết quả điều tra thông qua ACRC.

Nếu tố cáo tham nhũng dẫn đến việc thu hồi trực tiếp, tăng nguồn thu hoặc giảm chi phí của cơ quan công, ACRC sẽ khen thưởng bằng tiền cho người tố cáo.

Đối với tố cáo vi phạm lợi ích công, bất kỳ ai cũng có thể tố cáo hành vi vi phạm này, bao gồm người sử dụng lao động và những người liên quan đến nhiệm vụ, cũng như công chúng nói chung.

Để phòng ngừa tố cáo không đúng sự thật, người tố cáo được yêu cầu cung cấp tên khi tố cáo. Tuy nhiên, pháp luật nghiêm cấm việc tiết lộ danh tính của người tố cáo mà không có sự đồng ý của họ.

Đối với các hành vi vi phạm lợi ích công, người tố cáo có thể liên hệ các cơ quan sau: ACRC, các cơ quan điều tra, Cơ quan Kiểm toán và Thanh tra, các công ty, cơ quan công và đại biểu Quốc hội. Nếu một hành vi vi phạm lợi ích công được tố cáo lên ACRC, Ủy ban sẽ tiến hành xác minh và sẽ chuyển đơn tố cáo đến cơ quan điều tra nếu cần thiết, sau đó thông báo kết quả cho người tố cáo.

Nếu bên bị tố cáo không tuân thủ yêu cầu và kiện quyết định của ACRC, Ủy ban sẽ tham gia vụ kiện thay mặt cho người tố cáo.

Cơ sở pháp lý của việc bảo vệ người tố cáo tại Hàn Quốc

ACRC là cơ quan chính có nhiệm vụ tăng cường tính liêm chính của các cơ quan công quyền và chống tham nhũng ở nhiều cấp độ khác nhau. Hiện tại, ACRC nhận đơn tố cáo về các hành vi vi phạm sau:

(1) Hành vi tham nhũng (Luật ACRC, 2008)

(2) Hành vi gây tổn hại lợi ích công (Luật Bảo vệ người tố cáo vì lợi ích công, 2011)

(3) Báo cáo tài chính công sai (Luật Cấm báo cáo tài chính công sai và Thu hồi lợi ích không chính đáng, 2020)

(4) Đòi hối lộ đối với công chức (Luật Chống hối lộ, 2016)

(5) Hành vi tuyển dụng tham nhũng hoặc bất kỳ hành vi nào của công chức gây xung đột lợi ích (Luật Phòng ngừa xung đột lợi ích liên quan đến công vụ, 2021)

(6) Hành vi vi phạm Quy tắc ứng xử của công chức

Tất cả các luật (trừ Quy tắc ứng xử của công chức) đều quy định rõ ràng về việc bảo vệ người tố cáo. Phạm vi tố cáo ở Hàn Quốc đã được mở rộng với việc thông qua Luật Bảo vệ người tố cáo vì lợi ích công (2011), vì 493 luật liên quan đến 5 lĩnh vực lợi ích công lớn hiện đang phải tuân thủ quy định về tố cáo.

Bài 2: Bảo vệ người tố cáo gắn với tăng cường liêm chính