Nhiều bài học, kinh nghiệm quý đã được đúc rút từ thực tế tiến hành chiến dịch chống tham nhũng của các quốc gia, khu vực và toàn cầu trong năm 2024. Ảnh minh họa: UNDP

Quyết tâm chính trị mạnh mẽ

Quyết tâm chính trị mạnh mẽ, cam kết nhổ tận gốc vấn nạn tham nhũng của nhà cầm quyền đi liền với sự gương mẫu của các lãnh đạo cấp cao là điều kiện cần cho một chiến lược phòng, chống tham nhũng thành công.

Ngay từ đầu năm 2024, tại phiên họp toàn thể lần thứ ba của Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương (CCDI) ngày 8/1, Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã kêu gọi thúc đẩy quá trình tự cải cách của đảng cũng như thực hiện tốt công cuộc chống tham nhũng kéo dài và đầy khó khăn.

Ông Tập Cận Bình nhấn mạnh, sau những nỗ lực chống tham nhũng bền bỉ trong 10 năm, cuộc chiến chống tham nhũng ở Trung Quốc đã đạt được những thắng lợi lớn, song tình hình vẫn "nghiêm trọng và phức tạp". Do vậy, cần nhận thức đầy đủ những diễn biến mới trong cuộc chiến chống tham nhũng cũng như những nguyên nhân và điều kiện phát sinh vấn nạn này.

Với quyết tâm chính trị mạnh mẽ, ông Tập Cận Bình cho biết, Trung Quốc sẽ nhắm mục tiêu vào những khu vực tập trung quyền lực, vốn và nguồn lực, đồng thời tăng nặng trừng phạt những kẻ hối lộ.

"Mở màn" cho quyết tâm sắt đá chống tham nhũng trong năm 2024, giữa bối cảnh đất nước có xung đột, ngày 28/1, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã nêu gương công khai thu nhập trong khoảng thời gian 2 năm; đồng thời kêu gọi các quan chức công khai tiết lộ thu nhập của mình.

Có lẽ, cũng nhờ quyết tâm chính trị mạnh mẽ ấy mà cuối năm 2024, những cải cách chống tham nhũng và minh bạch hóa tài chính chính trị của Ukraine được ghi nhận bởi Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). Trước đó, hồi tháng 5, Giám đốc Điều hành Tổ chức Minh bạch Quốc tế Ukraine Andriy Borovyk đánh giá: “Hầu hết các cơ quan chống tham nhũng của Ukraine đang cho kết quả hoạt động khá tốt”.

Một số tổ chức quốc tế như Ban Cố vấn chống tham nhũng quốc tế (IACAB) liên kết với Sáng kiến Chống tham nhũng của Liên minh Châu Âu (EUACI) cũng công nhận, Ukraine đã đạt được tiến bộ đáng kể trong công tác chống tham nhũng.

Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu tại phiên họp toàn thể lần thứ ba của Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương ở Thủ đô Bắc Kinh, ngày 8/1/2024. Ảnh: Tân Hoa xã

Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý chống tham nhũng

Để phòng, chống tham nhũng hiệu quả thì mỗi quốc gia cần xây dựng khuôn khổ pháp lý đủ mạnh, hoàn thiện hệ thống xử phạt và phòng ngừa tham nhũng, hình thành cơ chế quản lý hiệu quả khiến không dám tham nhũng, không thể tham nhũng, không muốn tham nhũng.

Đầu năm 2024, Trung Quốc đã quan tâm sửa đổi các quy định để "mài sắc thanh bảo kiếm" chống tham nhũng.

Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc đã ban hành những quy định sửa đổi về kiểm tra kỷ luật Đảng, trong đó chú trọng hơn đến việc giám sát lãnh đạo Đảng ở các cấp và các ngành khác nhau.

Các quy định có tầm quan trọng đặc biệt trong việc thúc đẩy sự phát triển chất lượng cao của hoạt động thanh tra, kiểm tra, tiếp tục hoàn thiện thể chế, cơ chế và hệ thống trách nhiệm để không ngừng răn đe các quan chức tham nhũng.

Tiếp đó, ngày 1/3/2024, Luật Hình sự (sửa đổi) của Trung Quốc có hiệu lực, theo hướng siết chặt các quy định chống hối lộ, đặc biệt liên quan đến doanh nghiệp tư nhân. Luật thể hiện bước tiến quan trọng trong chiến lược lớn hơn của Trung Quốc, nhằm trao quyền cho khu vực tư nhân bằng cách giải quyết nhiều thách thức phổ biến mà các công ty tư nhân phải đối mặt.

Luật sửa đổi tăng nặng hình phạt đối với tội đưa hối lộ. Lâu nay những người đưa hối lộ tội nhẹ hơn nhiều so với nhận hối lộ. Nhiều ý kiến cho rằng, quy định như vậy khó hạn chế tham nhũng. Bởi vậy, việc tăng nặng mức phạt đối với tội đưa hối lộ được hi vọng sẽ giảm tham nhũng.

Trong năm qua, Quốc hội Singapore đã thông qua Luật Chống rửa tiền và các vấn đề khác, trao cho tòa án thẩm quyền ra lệnh bán tài sản bị tịch thu mà không cần sự đồng ý của các bên liên quan. Luật cũng giải quyết khả năng tội phạm che giấu tài sản của mình bằng cách chuyển quyền sở hữu hợp pháp cho người khác.

Nghiêm trị mọi hành vi tham nhũng

Năm 2024 chứng kiến nhiều đại án tham nhũng được xử lý, cho thấy quyết tâm lớn của lãnh đạo các quốc gia trong việc thực hiện chống tham nhũng.

Bên cạnh đó, hành vi tham nhũng của các công chức địa phương, tham nhũng "vặt" cũng bị nghiêm trị, để chiến dịch quét sạch tham nhũng không bỏ sót cả "hổ" và “kiến”, "ruồi" (theo như cách gọi các quan chức tham nhũng của Trung Quốc).

Ảnh: china.org.cn

Theo cách gọi ẩn ý của người Trung Quốc, “hổ lớn” là quan chức cấp cao tham nhũng; “cáo” là quan chức tham nhũng và đối tượng bị nghi ngờ phạm tội về kinh tế đang bỏ trốn sang các quốc gia, khu vực khác để tránh sự trừng phạt; còn “ruồi” là công chức cấp thấp hơn, có hành vi ép buộc những người bình thường phải hối lộ thì việc mới... "xong".

Trong phiên họp toàn thể của CCDI ngày 8/1/2024, Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh, Đảng sẽ “trừng phạt hành vi tham nhũng của ruồi và kiến” để cho quần chúng “được hưởng lợi nhiều hơn”.

Chỉ tính riêng nửa đầu năm 2024, Trung Quốc bắt giữ 36 quan chức cao cấp, trong đó có 8 quan chức thuộc cơ quan đảng và nhà nước ở Trung ương, 20 quan chức thuộc cơ quan đảng, chính quyền ở địa phương…

Cách đây không lâu, Lý Kiến Bình, cựu quan chức tham nhũng bậc nhất Trung Quốc đã bị xử tử hồi tháng 12/2024. Bản án nghiêm khắc nhất được áp dụng cho quan tham này là lời răn đe cho các cán bộ có quyền lực, không để “mồi phú quý", “bả vinh hoa" mà tha hóa, "nhúng chàm".

Một bản án tham nhũng gây chú ý khác là của cựu Bộ trưởng Giao thông Singapore S Iswaran, bộ trưởng đầu tiên của đảo quốc sư tử bị bỏ tù trong 50 năm qua. Mức án 12 tháng tù giam (bắt đầu thi hành từ ngày 7/10/2024) được tuyên cao gần gấp đôi thời hạn tù mà bên công tố yêu cầu, cho thấy sự nghiêm khắc của luật pháp quốc gia nổi tiếng trong sạch bậc nhất thế giới.

Cũng trong năm qua, nhiều lãnh đạo hàng đầu đất nước, cũng như người thân của các nguyên thủ quốc gia đã bị điều tra, xét xử, khẳng định chống tham nhũng không có sự miễn trừ, không có vùng cấm, ngoại lệ, mang lại niềm tin của người dân vào pháp luật, thể chế. Có thể kể đến trong đó trường hợp phiên tòa về tham nhũng của Thủ tướng đương nhiệm Israel Benjamin Netanyahu, cuộc điều tra tham nhũng đối với Phu nhân Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez...

Ở Singapore, các cán bộ có hành vi tham nhũng đều bị xử lý nghiêm minh. Ảnh minh họa: AFP

Đổi mới công nghệ chống tham nhũng

Với sự phát triển không ngừng của khoa học công nghệ, tham nhũng trên nền tảng số đã diễn biến ngày càng phức tạp, xuyên biên giới và gây khó khăn cho công tác điều tra.

Mặt khác, công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc điều phối các nỗ lực hợp tác nhằm xóa bỏ tham nhũng ở mỗi quốc gia, trong khu vực và trên toàn thế giới. Công nghệ được coi là thiết yếu để giải quyết các thách thức phát sinh từ sự đa dạng về văn hóa, nguồn lực và lịch sử ở mỗi quốc gia.

Bởi vậy, trong giai đoạn hiện nay, đổi mới công nghệ chống tham nhũng là việc làm cấp thiết.

Vấn đề này đã được nhấn mạnh tại Hội nghị Nhóm các Cơ quan Phòng, Chống tham nhũng ASEAN (ASEAN-PAC) lần thứ 20 diễn ra từ ngày 2-5/12/2024 tại Bali, với chủ đề “Tăng cường hợp tác thông qua đổi mới công nghệ trong cuộc chiến chống tham nhũng”.

Hồi tháng 10, Mạng lưới Hoạt động thực thi luật chống tham nhũng toàn cầu (GlobE), với sự hỗ trợ của Văn phòng Liên hợp quốc về ma túy và tội phạm (UNODC) đã tổ chức diễn đàn cấp cao, tại đó kêu gọi các nước tăng cường sử dụng công nghệ cao để phòng, chống tham nhũng, nhất là trong thời đại số như hiện nay.

Thư ký Điều hành GlobE Neil Walsh cho rằng: “Nếu các nước vẫn sử dụng các biện pháp phòng chống tham nhũng từ những năm 1980, 2000 hoặc 2010 thì sẽ để lọt lưới rất nhiều vụ án”. Do vậy, cần tăng cường hợp tác giữa các quốc gia để nâng cao kỹ năng số, chẳng hạn như kết hợp giữa phân tích Big Data với năng lực điều tra để phát hiện tham nhũng, cách thức và các giao dịch liên quan đến tiền “bẩn”.

Ủy ban Chống tham nhũng Malaysia (MACC) hồi tháng 11 cũng cho biết, đang tận dụng mạng xã hội để tìm manh mối hỗ trợ cho các cuộc điều tra.

Theo Chủ tịch MACC Tan Sri Azam Baki, trước đây, Ủy ban ít có phản ứng với các vấn đề được nêu trên mạng xã hội, nhưng ngày nay, việc này đã trở thành một điều cần thiết.

Vào tháng 5/2024, lãnh đạo các cơ quan chống tham nhũng ở Khối Thịnh vượng chung Châu Phi đã cùng tham dự Hội nghị Khu vực lần thứ 14 dành cho người đứng đầu các cơ quan chống tham nhũng. Tại đó, Phó Tổng thống Ghana, tiến sĩ Mahamudu Bawumia đã có bài phát biểu về số hóa như một công cụ chống tham nhũng, báo hiệu sự sẵn sàng của Ghana trong việc tận dụng công nghệ trong các nỗ lực chống tham nhũng của mình.

Trong giai đoạn hiện nay, đổi mới công nghệ chống tham nhũng là việc làm cấp thiết. Ảnh: Bigstock

Trao quyền cho giới trẻ

Trong Ngày Quốc tế chống tham nhũng 2024 (9/12), Giám đốc Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) Achim Steiner nhấn mạnh, tham nhũng "tước đoạt quyền tiếp cận giáo dục, việc làm, dịch vụ công và các cơ hội khác của thanh niên ngày nay. Tham nhũng cũng đẩy nhanh các cuộc khủng hoảng về khí hậu, thiên nhiên và ô nhiễm, gây tác động sâu sắc đến quyền và nguyện vọng của các thế hệ tương lai".

Thế nhưng, dù bị ảnh hưởng đáng kể bởi tham nhũng, giới trẻ cũng có tiềm năng trở thành những tác nhân mạnh mẽ tạo nên sự thay đổi trong cuộc đấu tranh vì một tương lai bắt nguồn từ sự liêm chính.

Những người trẻ hiện nay là lực lượng hùng hậu nhất trong lịch sử, với 1,9 tỷ người (chiếm gần 1/4 dân số thế giới), trong đó 90% sống ở các nước đang phát triển.

Họ biết tận dụng ưu thế về công nghệ như chuỗi khối (blockchain), trí tuệ nhân tạo (AI), Internet, mạng xã hội cùng các ứng dụng khác để phát triển các giải pháp sáng tạo, giúp giải quyết nạn tham nhũng trên quy mô toàn cầu.

Bởi vậy, cần trao quyền cho giới trẻ trong cuộc chiến chống tham nhũng.

"Đoàn kết với giới trẻ trong phòng, chống tham nhũng: Định hình tương lai liêm chính" là chủ đề xuyên suốt của chiến dịch phòng, chống tham nhũng toàn cầu từ ngày 9/12/2024 đến 9/12/2025. Ảnh: UNDP

Theo UNODC, "chúng ta phải tích cực lắng nghe những người trẻ tuổi, vì ý tưởng hiện tại của họ có thể nắm giữ chìa khóa cho các giải pháp tốt nhất để chống tham nhũng và củng cố tính liêm chính trong tương lai".

Và, "Đoàn kết với giới trẻ trong phòng, chống tham nhũng: Định hình tương lai liêm chính" được xác định là chủ đề xuyên suốt của chiến dịch phòng, chống tham nhũng toàn cầu từ ngày 9/12/2024 đến 9/12/2025.