(Thanh tra) - Công tác tiếp công dân năm 2025 được đặt trong bối cảnh mới, khi việc thực hiện Chiến lược quốc gia về phòng, chống lãng phí đi đôi với yêu cầu tăng cường liêm chính, minh bạch theo tinh thần Ngày Quốc tế phòng, chống tham nhũng 9/12. Theo Phó Trưởng ban Tiếp công dân Trung ương Phạm Thế Sự, siết chặt kỷ luật thực thi công vụ, đặc biệt là trách nhiệm người đứng đầu, chính là tuyến đầu phòng ngừa tham nhũng và giảm lãng phí trong hoạt động quản lý nhà nước.
Theo ông Phạm Thế Sự, tiếp công dân cũng được xem là công cụ giám sát quyền lực đặc thù, qua đó có thể phát hiện các dấu hiệu tiêu cực và hành vi vi phạm ngay từ thực tiễn. Trong bối cảnh Việt Nam tiếp tục thực thi các cam kết trong Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng (UNCAC), chất lượng tiếp công dân trở thành tiêu chí đánh giá mức độ liêm chính và hiệu quả của bộ máy công quyền.
Năm 2025, Trụ sở Tiếp công dân Trung ương tiếp 4.410 lượt với 11.416 công dân, tương ứng 4.447 vụ việc. Sự gia tăng về mức độ phức tạp, tính kéo dài của nhiều vụ việc liên quan đến đất đai, giải quyết khiếu nại qua nhiều cấp, thậm chí đã có ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ hoặc kết quả rà soát của Thanh tra Chính phủ, cho thấy áp lực rất lớn đặt lên Ban Tiếp công dân Trung ương. Trong 414 đoàn đông người được tiếp, phần lớn phát sinh từ những vụ việc đã kéo dài từ nhiều năm trước, tạo ra sức ép về an ninh, trật tự và đòi hỏi hệ thống hành chính phải vận hành với tính kỷ luật cao.
Ông Phạm Thế Sự nhận định, nếu thiếu minh bạch và thiếu kỷ luật trong tiếp công dân, nguy cơ phát sinh tiêu cực rất lớn. Mỗi vụ việc giải quyết sai thẩm quyền, sai quy trình hay chậm trễ không chỉ gây lãng phí nguồn lực mà còn làm xói mòn niềm tin của người dân, tạo điều kiện cho tham nhũng nảy sinh. Bởi vậy, siết chặt kỷ luật công vụ trong tiếp công dân không chỉ là yêu cầu quản trị mà còn là yêu cầu trực tiếp của công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN).
Ban Tiếp công dân Trung ương có 38 người, gồm Trưởng ban, ba Phó Trưởng ban và sáu phòng chuyên môn. Mô hình tổ chức theo hướng tinh gọn nhưng phân nhiệm rõ ràng, đảm bảo mỗi vị trí, mỗi phòng đều có trách nhiệm cụ thể và giám sát chặt chẽ. Điều này đặc biệt quan trọng trong tiếp công dân, bởi sai sót ở khâu đầu tiên – tiếp nhận, phân loại, xác định thẩm quyền – luôn tạo hiệu ứng dây chuyền, khiến vụ việc kéo dài, dễ phát sinh mâu thuẫn và làm tăng nguy cơ hình thành khiếu kiện phức tạp.
Công tác giao ban được duy trì định kỳ hàng tháng để rà soát, đánh giá và xử lý kịp thời những vấn đề phát sinh. Chính sự chủ động này giúp Ban dự báo tốt hơn các thời điểm có nguy cơ phát sinh đoàn đông người, từ đó triển khai các biện pháp phối hợp với địa phương để hạn chế tình trạng tập trung kéo dài tại Hà Nội. “Chủ động nắm tình hình cũng chính là kiểm soát rủi ro tham nhũng”, ông Sự nhấn mạnh. Khi thông tin kịp thời, minh bạch, cán bộ không thể lợi dụng các kẽ hở của quy trình để tác động sai lệch vào quá trình xử lý đơn thư.
Mô hình phối hợp giữa Thanh tra Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Bộ Tư pháp, Liên đoàn Luật sư và Hội Luật gia Việt Nam tiếp tục phát huy vai trò quan trọng trong năm qua. Việc luật sư và luật gia tư vấn miễn phí tại Trụ sở TCDTW giúp giảm bớt các hiểu lầm pháp lý, hạn chế tình trạng người dân gửi đơn không đúng quy định, đồng thời tăng cường sự giám sát xã hội đối với cán bộ tiếp dân. Đây chính là một cơ chế PCTN hiệu quả: Khi có sự tham gia của tổ chức xã hội – nghề nghiệp, quy trình tiếp dân càng minh bạch, hạn chế nguy cơ sai sót và giảm thiểu lãng phí thời gian.
Một trong những hạn chế rõ rệt trong công tác tiếp công dân thời gian qua là ở nhiều địa phương, việc nắm tình hình khiếu nại còn chậm; công tác phối hợp giữa cấp ủy, chính quyền và cơ quan có thẩm quyền trong giải quyết vụ việc đôi khi chưa đồng bộ, dẫn đến tình trạng kéo dài, vượt cấp. Sự chậm trễ này tạo ra lỗ hổng, tiềm ẩn nguy cơ hình thành phản ứng dây chuyền, nhất là trong giai đoạn các sự kiện chính trị lớn diễn ra.
Theo ông Phạm Thế Sự, khắc phục hạn chế phải bắt đầu từ việc tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu. “Người đứng đầu không chỉ chịu trách nhiệm về việc tiếp dân theo Luật Tiếp công dân mà còn chịu trách nhiệm về tính liêm chính của toàn bộ quy trình. Khi người đứng đầu làm nghiêm, cả hệ thống phía dưới phải nghiêm theo”.
Cùng với đó, Ban TCDTW tăng cường kiểm tra trách nhiệm của địa phương theo các kế hoạch của Thanh tra Chính phủ, đặc biệt là Kế hoạch số 1233/KH-TTCP về phối hợp tiếp công dân phục vụ Đại hội Đảng XIV và bầu cử Quốc hội khóa XVI. Kiểm tra trách nhiệm là một trong những biện pháp quan trọng nhất để phòng ngừa tiêu cực, bởi nó buộc các cơ quan phải thực hiện đúng vai trò, đúng thẩm quyền, không đùn đẩy, né tránh.
Tính liêm chính trong công tác tiếp công dân còn thể hiện ở việc bảo đảm an ninh, trật tự tại Trụ sở TCDTW và phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng khi có đoàn công dân lưu trú kéo dài. Khi xử lý minh bạch, công khai và đúng quy định, nguy cơ bị lợi dụng, kích động hoặc lợi dụng quyền khiếu nại để gây rối sẽ giảm đáng kể. Đây cũng là cách để hệ thống hành chính tránh được lãng phí về nhân lực, chi phí xã hội và tránh phát sinh điểm nóng.
Bước vào giai đoạn triển khai Chiến lược quốc gia về phòng, chống lãng phí đến năm 2035, Ban Tiếp công dân Trung ương xác định công tác tiếp dân là một phần quan trọng của PCTN. Tinh thần của Ngày Quốc tế PCTN 9/12 nhấn mạnh xây dựng “văn hóa liêm chính”, trong đó minh bạch, giải trình và trách nhiệm giải quyết công việc là các trụ cột không thể thiếu.
Ông Phạm Thế Sự khẳng định rằng tiếp công dân là nơi phản ánh chân thực nhất chất lượng quản trị của hệ thống. Khi tiếp dân chuẩn mực, khi từng bước của quy trình được công khai, khi mỗi kết luận đều rõ ràng và được theo dõi đến cùng, thì đó chính là cơ chế PCTN hiệu quả nhất. Không phải ngẫu nhiên mà nhiều quốc gia coi tiếp dân, đối thoại công khai và công khai tiến độ xử lý kiến nghị là một phần trong chiến lược chống tham nhũng quốc gia. Việc siết trách nhiệm người đứng đầu, nắm chắc tình hình khiếu nại, phối hợp chặt chẽ với địa phương và chuẩn hóa quy trình là những yếu tố cốt lõi để giảm lãng phí và phòng, chống tham nhũng ngay từ khâu đầu tiên.
Bài 2: Chuẩn hóa dữ liệu và minh bạch quy trình: Nền tảng mới nâng hiệu quả tiếp công dân và phòng, chống tham nhũng
