(Thanh tra) - Dự thảo Nghị định mới quy định về quản lý mỹ phẩm không chỉ nhằm hoàn thiện khung pháp lý để hội nhập quốc tế mà còn thiết lập một cơ chế hậu kiểm nghiêm ngặt. Trong đó, các quy định về kiểm tra chuyên ngành và giải quyết khiếu nại, tố cáo được xem là “chìa khóa” để đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng và tạo môi trường kinh doanh minh bạch.
Việc xây dựng Nghị định quy định về quản lý mỹ phẩm nhằm thể chế hóa chủ trương tại các Nghị quyết của Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương về tăng cường bảo vệ, chăm sóc sức khỏe Nhân dân, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân và chuyển đổi số quốc gia.
Thực tế thi hành Nghị định số 93/2016/NĐ-CP quy định về điều kiện sản xuất mỹ phẩm trong gần một thập kỷ qua đã bộc lộ nhiều bất cập, như các quy định về tính năng sản phẩm chưa cụ thể, áp lực về thời gian giải quyết hồ sơ quá ngắn và sự thiếu đồng bộ trong hệ thống quản lý trực tuyến.
Đặc biệt, sau khi ký kết Hiệp định về hệ thống hòa hợp ASEAN trong quản lý mỹ phẩm, hình thức quản lý mỹ phẩm chuyển từ tiền kiểm (đăng ký) sang hậu kiểm (công bố). Do đó, việc tăng cường sức mạnh của cơ quan Nhà nước trong việc tiến hành thanh tra, kiểm tra quản lý mỹ phẩm là vô cùng cấp thiết. Việc chuyển từ hình thức quản lý "tiền kiểm" sang "hậu kiểm" gắn với tăng cường giám sát thị trường là bước đi tất yếu để cắt giảm thủ tục hành chính, giảm gánh nặng cho doanh nghiệp nhưng vẫn đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.
Một trong những nội dung trọng tâm của dự thảo là tăng cường công tác kiểm tra hồ sơ sau khi sản phẩm đã được công bố. Tại Điều 32, dự thảo phân loại mỹ phẩm thành hai nhóm để áp dụng các biện pháp kiểm tra phù hợp, trong đó Nhóm 2 gồm các sản phẩm có nguy cơ cao hoặc tính năng đặc biệt sẽ bị kiểm tra tài liệu trong Hồ sơ thông tin sản phẩm (PIF) nghiêm ngặt hơn.
Cơ quan quản lý sẽ rà soát tính thống nhất của thông tin kê khai, các giấy tờ pháp lý như giấy ủy quyền, giấy chứng nhận lưu hành tự do (CFS) và quan trọng nhất là sự tuân thủ các giới hạn về thành phần theo Hiệp định mỹ phẩm ASEAN. Trường hợp phát hiện nội dung không đáp ứng, cơ quan tiếp nhận có quyền yêu cầu giải trình hoặc ban hành văn bản tạm dừng lưu thông sản phẩm ngay lập tức để bảo vệ người dùng,.
Bên cạnh đó, Điều 33 của dự thảo quy định chi tiết về nội dung kiểm tra chuyên ngành về quản lý mỹ phẩm. Theo đó, hoạt động này bao quát toàn diện từ việc chấp hành các quy định về công bố sản phẩm, việc đáp ứng điều kiện sản xuất và tuân thủ nguyên tắc Thực hành tốt sản xuất mỹ phẩm (Cosmetic Good Manufacturing Practice - CGMP) của các cơ sở trong nước đến việc quản lý mỹ phẩm nhập khẩu.
Công tác kiểm tra chuyên ngành còn tập trung vào hồ sơ PIF, ghi nhãn, quảng cáo và đặc biệt là kiểm tra việc thực hiện các thông báo thu hồi sản phẩm vi phạm. Hoạt động kiểm tra này phải tuân thủ các quy định về cơ chế phát triển kinh tế tư nhân và các trình tự, thủ tục kiểm tra chuyên ngành hiện hành của Chính phủ.
Công tác kiểm tra Nhà nước về chất lượng mỹ phẩm được thực hiện theo nguyên tắc ưu tiên hậu kiểm đối với các nhóm sản phẩm nhạy cảm. Điều 34 nhấn mạnh việc tập trung kiểm tra các loại mỹ phẩm như sản phẩm làm trắng da, phấn rôm, sản phẩm dùng cho trẻ em hoặc phụ nữ có thai, các sản phẩm có chứa thành phần dễ gây biến cố bất lợi nghiêm trọng.
Để đảm bảo tính khách quan và hiệu quả, theo Điều 34 của dự thảo, Bộ trưởng Bộ Y tế sẽ quy định cụ thể về việc chỉ định cơ quan kiểm tra, quy trình lấy mẫu và kiểm nghiệm. Kinh phí cho hoạt động này thường do ngân sách chi trả, tuy nhiên, nếu mẫu không đạt chất lượng, cơ sở công bố phải hoàn trả toàn bộ chi phí lấy mẫu và kiểm nghiệm cho cơ quan Nhà nước theo quy định tại Điều 35.
Về vấn đề giải quyết khiếu nại và tố cáo, dự thảo Nghị định thiết lập một cơ chế trách nhiệm rõ ràng nhằm tránh việc lạm dụng hoặc tố cáo sai sự thật. Theo khoản 3, Điều 35, trường hợp mỹ phẩm bị khiếu nại, tố cáo về chất lượng nhưng kết luận của cơ quan chức năng cho thấy nội dung khiếu nại, tố cáo là sai thì chính người khiếu nại, tố cáo phải chịu trách nhiệm thanh toán chi phí lấy mẫu và kiểm nghiệm. Đây là một quy định quan trọng nhằm bảo vệ uy tín của doanh nghiệp làm ăn chân chính.
Đồng thời, tại Điều 40 và Điều 45, trách nhiệm giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật được phân cấp rõ ràng cho Bộ Y tế ở cấp Trung ương và Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh ở địa phương, đảm bảo mọi tranh chấp về chất lượng mỹ phẩm đều được xử lý kịp thời và đúng quy định.
Các cơ sở công bố sản phẩm cũng có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ trong quá trình này. Theo Điều 46, doanh nghiệp phải tự thực hiện lấy mẫu và kiểm tra chất lượng tại các phòng thí nghiệm đạt chuẩn GLP hoặc ISO/IEC 17025 để giải quyết khiếu nại của khách hàng. Nếu phát hiện sản phẩm không đạt chuẩn hoặc gây mất an toàn, doanh nghiệp phải báo cáo cho cơ quan quản lý trong vòng 24 giờ và thực hiện các biện pháp bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng theo pháp luật.
Có thể thấy, dự thảo Nghị định về quản lý mỹ phẩm đã quy định cụ thể cơ chế hậu kiểm, nội dung kiểm tra chuyên ngành và trách nhiệm giải quyết khiếu nại, tố cáo, qua đó hoàn thiện hành lang pháp lý trong quản lý Nhà nước đối với mỹ phẩm theo hướng thống nhất, minh bạch và phù hợp với các cam kết quốc tế.
