(Thanh tra) - Hoạt động thanh tra không chỉ nhằm phát hiện sai phạm mà còn hướng tới phòng ngừa, chấn chỉnh, hoàn thiện cơ chế quản lý. Tuy nhiên, hiệu quả của thanh tra không dừng lại ở việc ban hành kết luận thanh tra, mà phụ thuộc rất lớn vào quá trình xử lý sau thanh tra, bao gồm theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận và các quyết định xử lý. Đây là khâu cuối cùng nhưng có vai trò then chốt, quyết định hiệu quả thực sự của hoạt động thanh tra.
Xử lý sau thanh tra là quá trình thực hiện các biện pháp để giải quyết các vấn đề được phát hiện trong quá trình thanh tra. Nội dung này bao gồm việc thực hiện kết luận thanh tra, kiến nghị thanh tra, thu hồi tài sản bị thất thoát, xử lý kỷ luật cán bộ vi phạm, khắc phục những sơ hở, bất cập trong quản lý.
Mục tiêu cao nhất là đảm bảo các sai phạm được khắc phục triệt để, các quyết định của cơ quan thanh tra được thi hành nghiêm túc, và các tổ chức, cá nhân vi phạm phải chịu trách nhiệm theo quy định của pháp luật.
Trong thực tế, không ít kết luận thanh tra khi ban hành đã chỉ rõ sai phạm, kiến nghị thu hồi tài sản, kiến nghị xử lý trách nhiệm, đề xuất sửa đổi cơ chế... nhưng nếu không được thực hiện đầy đủ, nghiêm túc thì toàn bộ quá trình thanh tra trước đó gần như không đạt được mục tiêu đề ra.
Công tác xử lý sau thanh tra diễn ra theo nhiều giai đoạn, từ ban hành quyết định xử lý, tổ chức thực hiện, đến theo dõi, đôn đốc, kiểm tra mức độ thực hiện kết luận. Thông qua đó, hiệu quả hoạt động quản lý Nhà nước trong lĩnh vực thanh tra được thể hiện rõ ràng và thực chất hơn.
Chính vì vậy, xử lý sau thanh tra được coi là “mắt xích cuối” nhưng mang tính quyết định đối với hiệu quả của toàn bộ hoạt động thanh tra. Khâu này bảo đảm rằng các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan phải thực hiện đúng, đủ và kịp thời các nội dung kết luận. Đây cũng là giai đoạn thể hiện rõ vai trò của cơ quan thanh tra trong việc theo dõi, đôn đốc và kiểm tra nhằm đảm bảo tính răn đe, nghiêm minh của pháp luật.
Thực hiện tốt công tác xử lý sau thanh tra đồng nghĩa với việc kết luận thanh tra không chỉ dừng lại ở văn bản, mà đi vào thực tế, tạo chuyển biến trong hành vi, trong quản lý và trong ý thức chấp hành pháp luật của đối tượng thanh tra. Điều này góp phần củng cố niềm tin của người dân vào hoạt động thanh tra nói riêng và bộ máy hành chính Nhà nước nói chung.
Theo Cục Theo dõi, đôn đốc và xử lý sau thanh tra (Cục XIV), kể từ khi Luật Thanh tra năm 2010 được ban hành, thể chế và tổ chức bộ máy phục vụ công tác xử lý sau thanh tra đã được quan tâm củng cố, kiện toàn.
Thanh tra Chính phủ, thanh tra các bộ, ngành và địa phương đã từng bước xây dựng bộ phận chuyên trách, chuyên môn hóa nhiệm vụ theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra. Điều này góp phần nâng cao rõ rệt hiệu quả xử lý sau thanh tra, hạn chế tình trạng chậm trễ, bỏ sót hoặc không thực hiện kết luận.
Thông qua công tác theo dõi, đôn đốc và kiểm tra, nhiều cơ quan, đơn vị đã thực hiện nghiêm túc hơn các kiến nghị thanh tra. Các vướng mắc trong quá trình triển khai kết luận được kịp thời tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét xử lý theo thẩm quyền. Nhờ vậy, hiệu lực và hiệu quả của hoạt động thanh tra ngày càng được củng cố.
Theo bà Phạm Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục XIV, dù đây là bước cuối cùng trong chuỗi hoạt động thanh tra, nhưng xử lý sau thanh tra mang ý nghĩa quyết định. Nếu thanh tra phát hiện sai phạm nhưng kết luận không được thực hiện triệt để, thì hoạt động thanh tra sẽ mất đi tính răn đe và không đạt mục tiêu phòng ngừa, ngăn chặn sai phạm. Ngược lại, khi kết luận thanh tra được thực hiện đầy đủ, nghiêm túc, hiệu quả quản lý Nhà nước được nâng cao, kỷ cương được tăng cường và niềm tin của Nhân dân được củng cố.
Để việc thực hiện kết luận, kiến nghị thanh tra được nghiêm túc, triệt để, đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, theo Cục XIV, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Cần tiếp tục hoàn thiện các quy định thi hành Luật Thanh tra số 84/2025/QH15 theo hướng cụ thể hóa quy trình theo dõi, đôn đốc, kiểm tra; bổ sung chế tài cưỡng chế; quy định rõ thời hạn và trách nhiệm của từng cơ quan. Đồng thời, hướng dẫn chi tiết hơn về kiểm tra việc thực hiện kiến nghị, quyết định xử lý.
Tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện mô hình tổ chức thanh tra cấp tỉnh; chú trọng đào tạo cán bộ làm công tác xử lý sau thanh tra theo hướng chuyên môn hóa, đảm bảo tính chính xác và hiệu
Cần cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan thanh tra và các cơ quan quản lý Nhà nước, cơ quan kiểm tra, cơ quan điều tra, cơ quan thuế, ngân hàng, tài chính... nhằm xử lý hiệu quả các kiến nghị liên quan đến kinh tế, hành chính và hình sự.
Nâng cao chất lượng kết luận thanh tra, các kết luận thanh tra phải đảm bảo tính chính xác, rõ ràng, khả thi; tránh tình trạng chậm trễ trong ban hành kết luận, giúp việc thực hiện thuận lợi và đúng thời hạn.
Tăng cường công tác tập huấn, hướng dẫn, tuyên truyền pháp luật về thanh tra và trách nhiệm thực hiện kết luận thanh tra. Đồng thời, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về xử lý sau thanh tra, đảm bảo thông tin đầy đủ, kịp thời, phục vụ công tác điều hành và quản lý của ngành Thanh tra.
"Xử lý sau thanh tra là khâu cuối cùng nhưng giữ vai trò quyết định trong hoạt động thanh tra. Khi khâu này được thực hiện nghiêm túc, triệt để, không chỉ giúp khắc phục sai phạm, thu hồi tài sản, xử lý trách nhiệm mà còn góp phần nâng cao kỷ luật, kỷ cương hành chính; củng cố niềm tin của Nhân dân vào bộ máy Nhà nước. Trong bối cảnh yêu cầu đổi mới, minh bạch và hiệu quả quản lý ngày càng cao, việc nâng cao chất lượng công tác xử lý sau thanh tra càng trở nên cấp thiết, góp phần thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của Thanh tra Chính phủ và toàn ngành Thanh tra trong giai đoạn mới", bà Phạm Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục XIV nhấn mạnh.
