TS. Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ. Ảnh: Dương Nguyễn

Phóng viên Báo Thanh tra đã có cuộc trao đổi với TS. Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ, để hiểu rõ hơn về những điểm nhấn cốt lõi của Nghị định này.

+PV: Xin ông cho biết những quy định mới về thanh tra viên tại Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thanh tra mới được ban hành?

-TS. Trần Đăng Vinh: Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thanh tra dành hẳn một chương để quy định về thanh tra viên - lực lượng nòng cốt trong thực hiện hoạt động thanh tra. So với trước đây, quy định lần này có nhiều điểm mới theo hướng chuẩn hóa, chặt chẽ, phân định rõ ràng hơn giữa các ngạch thanh tra (thanh tra viên, thanh tra viên chính, thanh tra viên cao cấp).

Cụ thể, Nghị định đã làm rõ các nội dung như: tiêu chuẩn, điều kiện, trình tự bổ nhiệm hoặc xếp ngạch, chế độ chính sách, phụ cấp trách nhiệm theo nghề, trang phục, thẻ thanh tra, việc miễn nhiệm và các trường hợp không đủ điều kiện tiếp tục giữ ngạch.

Điểm mới đáng chú ý là tiêu chuẩn để bổ nhiệm hoặc xếp ngạch thanh tra viên chính và thanh tra viên cao cấp không bắt buộc phải có chứng chỉ nghiệp vụ thanh tra viên như quy định trước đây; không chỉ thanh tra viên mà những người làm việc trong cơ quan thanh tra đều được cấp, sử dụng trang phục thanh tra theo quy định.

Bên cạnh đó, Nghị định đã bổ sung quy định đối với người bị miễn nhiệm thanh tra viên trong 4 trường hợp nếu được tiếp tục công tác thì chuyển sang ngạch chuyên viên tương đương; được xét để xếp hoặc bổ nhiệm vào ngạch thanh tra viên tương đương sau 2 năm kể từ ngày bị miễn nhiệm. Quy định này nhằm khắc phục những hạn chế và lấp đầy khoảng trống pháp lý lộ ra trong thực hiện Luật Thanh tra năm 2022.

Về kỹ thuật lập pháp, chúng tôi sử dụng đồng thời hai cụm từ: “xếp vào ngạch” và “bổ nhiệm vào ngạch”, để tương thích với quy định mới cũng như thực tiễn áp dụng của pháp luật về cán bộ, công chức và các quy định của pháp luật chuyên ngành.

Xếp vào ngạch thanh tra là quy định mới và được áp dụng cho các trường hợp công chức thuộc các cơ quan thanh tra đã đủ điều kiện, tiêu chuẩn của ngạch thanh tra viên theo quy định. Bổ nhiệm vào ngạch thanh tra viên áp dụng đối với trường hợp sĩ quan trong lực lượng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân đã đủ điều kiện, tiêu chuẩn của ngạch thanh tra viên theo quy định.

Việc duy trì song song hai hình thức này là để bảo đảm tính chuẩn xác, linh hoạt, phù hợp trong bố trí, sử dụng cán bộ thanh tra, bảo đảm phù hợp với các quy định chung của Luật Cán bộ, công chức cũng như quy định chuyên ngành, đặc thù như Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, Luật Sĩ quan Công an nhân dân và các quy định có liên quan.

Bên cạnh đó, Nghị định đã lược bỏ những quy định cũ về thanh tra viên như xét nâng ngạch thanh tra, bổ nhiệm các ngạch thanh tra theo thủ tục chuyển ngạch, điều kiện dự thi nâng ngạch thanh tra viên để phù hợp với Luật Cán bộ công chức năm 2025 và các văn bản hướng dẫn thi hành thể hiện sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

+PV: Xin ông cho biết những quy định cụ thể liên quan đến phương thức thanh tra trực tuyến, từ xa dựa trên dữ liệu điện tử được thể hiện trong Nghị định?

-TS. Trần Đăng Vinh: Đây là một điểm mới, mang tính đột phá trong Nghị định lần này, nhằm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng tại Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân; đồng thời cụ thể hóa quy định tại khoản 2 Điều 19 của Luật Thanh tra 2025 - phù hợp với xu thế chuyển đổi số và yêu cầu thực tiễn. Theo đó, Nghị định quy định rõ các nội dung sau:

Việc công bố quyết định thanh tra, làm việc với đối tượng thanh tra, gửi - nhận thông tin, tài liệu, ký biên bản làm việc, trao đổi, đối thoại giữa đoàn thanh tra với cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đều có thể thực hiện bằng hình thức trực tuyến, từ xa qua các nền tảng số đảm bảo an toàn thông tin.

Thông tin, tài liệu cung cấp là dữ liệu điện tử phải có xác nhận, xác thực; trường hợp cần thiết, cơ quan thanh tra có thể yêu cầu cung cấp bản gốc hoặc bản sao y để đối chiếu, kiểm tra.

Biên bản làm việc trực tuyến được lập, ký bằng chữ ký số, lưu trữ trên hệ thống bảo đảm bảo mật, an toàn, tuân thủ quy định về bảo vệ bí mật nhà nước.

Các điều kiện để triển khai thanh tra trực tuyến cũng được quy định chặt chẽ như: Có sự thống nhất về phương thức thực hiện giữa đoàn thanh tra và đối tượng thanh tra; đảm bảo hệ thống hạ tầng kỹ thuật; không làm ảnh hưởng đến tính khách quan, chính xác của kết luận thanh tra.

Quy định này giúp tiết kiệm thời gian, chi phí, nhân lực, đồng thời bảo đảm hoạt động thanh tra không bị gián đoạn trong các trường hợp đặc thù như thiên tai, dịch bệnh, hoặc khi đối tượng thanh tra ở xa, khó tiếp cận. Đây là tiền đề để hướng tới xây dựng nền thanh tra số, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả.

+PV: Ông kỳ vọng Nghị định sẽ mang lại chuyển biến tích cực nào cho công tác thanh tra và quản lý nhà nước?

-TS. Trần Đăng Vinh: Tôi kỳ vọng rằng Nghị định sẽ tạo ra khuôn khổ pháp lý thống nhất, cụ thể và khả thi để tổ chức thi hành Luật Thanh tra 2025 một cách hiệu quả, đồng bộ trên cả nước. Nghị định này không chỉ giúp các cơ quan thanh tra từ Trung ương đến địa phương hiểu đúng, làm đúng, làm đủ theo luật, mà còn góp phần chuẩn hóa quy trình, nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra, góp phần phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực một cách thực chất hơn.

Tôi cũng tin rằng, việc đưa vào các quy định mới như thanh tra trực tuyến, từ xa dựa trên dữ liệu điện tử và sửa đổi hoàn thiện các quy định về thanh tra viên, hoạt động thanh tra lại, giám sát hoạt động của đoàn thanh tra, xử lý chồng chéo trong hoạt động thanh tra… sẽ tạo chuyển biến trong cách thức vận hành, tổ chức và quản lý hoạt động thanh tra.

Có thể nói, đây là bước hoàn thiện thể chế rất quan trọng, góp phần nâng cao năng lực, hiệu lực và hiệu quả của ngành Thanh tra trong giai đoạn mới, đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính, chuyển đổi số và nhất là kỳ vọng của Nhân dân đối với một nền hành chính công khai, minh bạch, liêm chính, hiệu lực, hiệu quả.

+PV: Xin trân trọng cám ơn ông!