(Thanh tra) - Đó là một trong những giải pháp được đưa ra tại đề tài khoa học “Phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công” do TS Lê Thị Thúy, Trưởng phòng Quản lý Khoa học, Trường Cán bộ Thanh tra làm chủ nhiệm tại hội nghị đánh gia cơ sở đề tài khoa học cấp bộ ngày 17/10.
Theo TS Lê Thị Thúy, dịch vụ công là khái niệm chỉ các dịch vụ do Nhà nước quản lý hoặc ủy quyền cho cơ quan, tổ chức khác thực hiện vì lợi ích chung của công dân, của xã hội. Cung cấp dịch vụ công (giáo dục, y tế, tư pháp, kiểm định chất lượng, cấp phép…) cho xã hội là một chức năng cơ bản của mọi nhà nước.
TS Lê Thị Thúy cho biết, thời gian vừa qua, việc cung cấp dịch vụ công đã phát sinh một số hạn chế do kinh nghiệm quản lý của Việt Nam trong quá trình chuyển đổi mô hình quản lý chưa nhiều, đặc biệt là phương thức kiểm soát đối với các dịch vụ công được ủy quyền cho tư nhân thực hiện chưa thực sự đầy đủ, phù hợp.
“Điều đó dẫn tới việc tham nhũng, tiêu cực trong cung cấp dịch vụ công diễn biến khó lường”, TS Lê Thị Thúy nhấn mạnh.
Kiểm soát tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công giảm từ 2.01 điểm năm 2019 xuống 2.00 điểm năm 2022. Ví dụ, tỉ lệ người cho biết phụ huynh tiểu học phải trả thêm tiền để con em được quan tâm hơn năm 2020 là 26,09%, năm 2022 tăng lên là 29,11%. Tỷ lệ người cho biết người dân phải trả thêm tiền để được quan tâm hơn khi đi khám chữa bệnh ở tuyến quận huyện năm 2020 là 30,26%; năm 2022 tăng lên là 33,83%…
Cũng theo TS Lê Thị Thúy, thực trạng cho thấy phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công chưa hiệu quả, cơ chế, chính sách, pháp luật để phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công chưa chặt chẽ, quy định còn thiếu và tản mác.
Chưa có văn bản pháp luật quy định tổng thể về quản lý nhà nước đối với cung cấp dịch vụ công như các loại hình dịch vụ công, chủ thể có trách nhiệm, thẩm quyền, yêu cầu, cách thức cung cấp, nguyên tắc về giá, phí, nghĩa vụ tài chính, quy chế chi tiêu, cơ chế thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong cung cấp dịch vụ công...
Đối với dịch vụ hành chính công, Luật Hành chính công được kiến nghị xây dựng nhưng qua nhiều lần dự thảo đã tạm dừng do một số nội dung của dự thảo Luật chưa được đánh giá tác động kỹ lưỡng, chưa đảm bảo chất lượng và còn nhiều quan điểm khác nhau.
Quy định của các văn bản trong từng ngành, lĩnh vực liên quan đến phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công cũng chưa thực sự đầy đủ, chặt chẽ. Việc thực hiện một số biện pháp phòng ngừa còn hạn chế; thanh tra, kiểm tra, giám sát trong cung cấp dịch vụ công trên thực tế cũng chưa thường xuyên để có thể chủ động phát hiện kịp thời các sai phạm, khiến tham nhũng, tiêu cực xảy ra có tính hệ thống và ở mức độ nghiêm trọng, ảnh hưởng đến uy tín của nhà nước, sự công bằng trong thụ hưởng dịch vụ công của người dân. Nhiều vi phạm chủ yếu được phát hiện dựa trên cơ sở khiếu nại, tố cáo, phản ánh của báo chí, người dân.
Với mục tiêu, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công; phân tích, đánh giá thực trạng phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công và đề xuất quan điểm, giải pháp cho việc PCTN trong cung cấp dịch vụ công, đề tài gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công; Chương 2. Thực trạng phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công; Chương 3. Quan điểm và giải pháp cho việc phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công ở Việt Nam thời gian tới.
Thực tiễn cho thấy, trong các lĩnh vực, như giáo dục, y tế, văn hóa, các dịch vụ sự nghiệp công đang áp dụng nhiều mức giá khác nhau, từ giá do nhà nước đặt ra đến giá do nhà cung cấp tự quyết định. Chi phí của các dịch vụ công thường bao gồm nhiều yếu tố đầu vào, trong đó có chi phí lao động, khấu hao tài sản công, chi phí quản lý...
“Việc xác định, hạch toán và kiểm soát các chi phí này một cách minh bạch, chính xác để tính vào giá là một thách thức lớn” – theo TS Lê Thị Thúy.
Hệ thống pháp luật liên quan đến thị trường dịch vụ sự nghiệp công hiện nay vẫn còn có sự phân biệt giữa các đơn vị công lập và ngoài công lập, chưa tạo ra sự công bằng giữa các hình thức cung ứng dịch vụ sự nghiệp công.
Một số quy định pháp luật liên quan đến phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công còn khoảng trống hoặc chế tài xử lý chưa đủ mạnh, đặc biệt là chế tài xử lý khi không thực hiện đúng và đầy đủ các biện pháp phòng ngừa.
Chính phủ số chưa toàn diện, nền tảng kỹ thuật, công nghệ còn thiếu đồng bộ, hiện đại dẫn tới lỗi, sự cố, khó khăn trong quá trình thực hiện dịch vụ công trên môi trường số…
Từ thực trạng đó, chủ nhiệm đề tài đã đề xuất các giải pháp cho việc phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công ở Việt Nam thời gian tới
Theo đó, hoàn thiện khung chính sách và pháp lý về phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công như: Xây dựng và ban hành Luật Hành chính công; sửa đổi, bổ sung các quy định về xã hội hóa dịch vụ công;
Tăng cường kiểm soát nói chung và kiểm soát nội bộ trong cung cấp dịch vụ công, cần có đơn vị chuyên trách của nhà nước để giám sát độc lập về cung cấp dịch vụ công.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và thanh toán không dùng tiền mặt; nâng cao nhận thức của người dân về quyền và trách nhiệm trong giám sát cung cấp dịch vụ công:
Tăng cường phát hiện tham nhũng qua kiểm soát nội bộ tại các đơn vị cung cấp dịch vụ công. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, đổi mới hình thức thanh tra, kiểm tra cung cấp dịch vụ công
Tăng cường các đợt thanh tra, kiểm tra đột xuất tại các đơn vị cung cấp dịch vụ công, tập trung vào các lĩnh vực nhạy cảm như giáo dục, y tế, và giao thông hoặc các đơn vị có nhiều phản ánh, khiếu nại hoặc có dấu hiệu bất thường; đơn vị có mức độ rủi ro tham nhũng cao nhất.
Đặc biệt, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn để phát hiện tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công. Trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) có thể được sử dụng để phân tích và phát hiện các dấu hiệu bất thường trong cung cấp dịch vụ công, từ đó hỗ trợ công tác phòng, chống tham nhũng.
Tại hội nghị đánh giá cơ sở, Hội đồng đánh giá cao kết quả nghiên cứu của đề tài; Đề tài có tính ứng dụng cao thông qua việc đưa ra các giải pháp đồng bộ và khả thi.
Hội đồng thống nhất đề tài đạt yêu cầu để đưa ta nghiệm thu chính thức, Ban chủ nhiệm đề tài cần tiếp thu ý kiến của Hội đồng để hoàn thiện đề tài.
