Theo nội dung vụ án, Cù Văn Soạn là nhân viên Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai (VPĐKĐĐ) huyện Đắk Song được phân công thực hiện nhiệm vụ tiếp nhận, xây dựng hồ sơ chuyển Phòng Tài nguyên và Môi trường (TNMT) thẩm định, trình UBND huyện Đắk Song cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) lần đầu cho hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn thị trấn Đức An và thực hiện hồ sơ đăng ký thế chấp.
Nguyễn Tiến Lập là nhân viên Phòng TNMT huyện Đắk Song, được phân công nhiệm vụ thẩm định, trình hồ sơ đề nghị UBND huyện Đắk Song cấp GCNQSDĐ trên địa bàn xã Đắk N’Drung.
Vào khoảng đầu năm 2017, để có tiền sử dụng chi tiêu cá nhân Soạn và Lập nảy sinh ý định làm GCNQSDĐ không đúng quy định rồi thế chấp vay ngân hàng.
Do trong quá trình thực hiện công việc được giao, Soạn và Lập nhận thấy công tác quản lý phôi GCNQSDĐ không chặt chẽ, hồ sơ đề nghị cấp GCNQSDĐ không có đầy đủ theo quy định và quy trình giải quyết hồ sơ thuộc lĩnh vực đất đai - môi trường được UBND huyện Đắk Song phê duyệt.
Để thực hiện được việc làm trên, Soạn và Lập tìm các thửa đất có thật trên thực tế nhưng không phải của mình hoặc của mình nhưng đã được cấp GCNQSDĐ, rồi tìm các hộ dân quen biết nhờ đứng tên trên GCNQSDĐ để thế chấp vay tiền ngân hàng.
Để các hộ dân tin tưởng chấp nhận, Soạn và Lập dẫn họ đi xem đất và nói là đất của mình hoặc của người quen cho mình mượn chưa được cấp GCNQSDĐ, Soạn và Lập là cán bộ nhà nước đã vay ngân hàng nhiều rồi nên ngại không muốn đứng tên vay tiếp nữa mà nhờ các hộ dẫn đứng tên vay giúp; vay được tiền về, người nào có nhu cầu, Soạn và Lập sẽ cho vay lại một phần, mỗi bên chịu trách nhiệm trả gốc và lãi theo số tiền mình vay thì các hộ dân đồng ý.
Để làm được GCNQSDĐ, Soạn và Lập tự ý lấy phôi GCNQSDĐ của các bộ trong đơn vị điền thông tin của các hộ dân và thửa đất do Soạn và Lập tự nghĩ ra rồi in ra bản chính thức, làm giả tờ trình của Phòng TNMT, soạn thảo quyết định cấp GCNQSDĐ của UBND huyện Đắk Song.
Sau khi làm xong phôi bìa GCNQSDĐ, Tờ trình của Phòng TNMT, Quyết định cấp GCNQSDĐ, Soạn, Lập trình các giấy tờ này lên Lê Viết Sinh, Phó Chủ tịch UBND huyện Đắk Song phụ trách ký. Theo quy định thì chỉ cán bộ Phòng TNMT mới được trình ký. Tuy Soạn không phải là cán bộ Phòng TNMT nhưng vẫn trực tiếp trình Sinh ký các hồ sơ do Soạn làm không đúng quy định.
Sau khi có được GCNQSDĐ, Soạn và Lập đưa cho các hộ dân để liên hệ vay Ngân hàng. Các hộ dân dẫn cán bộ các ngân hàng đến các vị trí đất mà Soạn, Lập đã dẫn các hộ dân đi xem trước đó để thẩm định thì tự nhận đất trên là của các hộ dân được cấp GCNQSDĐ hoặc chỉ lô đất bên cạnh, vị trí, diện tích như trong GCNQSDĐ thể hiện nên cán bộ tín dụng đồng ý, đề xuất lãnh đạo ngân hàng cho các hộ dân vay vốn.
Các hộ dân gửi hồ sơ đăng ký thế chấp tại bộ phận tiếp nhận và hoàn trả kết quả của UBND huyện Đắk Song thì được các cán bộ Chi nhánh VPĐKDĐ gồm: Nguyễn Như Huỳnh. Nguyễn Văn Dũng và Cù Văn Soạn tiếp nhận. Ngay sau đó, Huỳnh, Dũng, Soạn không đối chiếu với thông tin trong sổ địa chính mà ký xác nhận đơn yêu cầu đăng ký thế chấp rồi trình lãnh đạo Chi nhánh VPĐKĐĐ ký hồ sơ.
Trong thời gian từ đầu năm 2017 đến tháng 7/2019, Cù Văn Soạn, Nguyễn Tiến Lập đã làm giả 40 tờ trình của Phòng TNMT huyện Đắk Song, trình Lê Viết Sinh, Phó Chủ tịch UBND huyện Đắk Song ký 40 Quyết định cấp và 66 GCNQSDĐ đứng tên 55 hộ dân.
Sau khi được cấp GCNQSDĐ, Soạn và Lập đã thỏa thuận với 23 hộ dân sử dụng 25 GCNQSDĐ thế chấp vay vốn các ngân hàng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông và Đắk Lắk, trong đó: Soạn sử dụng 19 GCNQSDĐ nhờ 17 hộ dân thế chấp, vay của 7 ngân hàng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông và Đắk Lắk tổng số tiền hơn 11 tỷ đồng và đã chiếm đoạt số tiền hơn 8 tỷ đồng, Lập sử dụng 7 GCNQSDĐ đứng tên 6 hộ dân rồi thế chấp, vay tổng số tiền hơn 4 tỷ đồng và đã chiếm đoạt hơn 3 tỷ đồng.
Ngoài ra, Lập còn thực hiện việc cấp 31 GCNQSDĐ không đúng quy định cho 29 hộ dân rồi lấy tổng cộng gần 600 triệu đồng của 26 hộ dân.
Tuy biết việc Cù Văn Soạn và Nguyễn Tiến Lập nhờ đứng tên trên GCNQSDĐ khống rồi làm thủ tục vay tiền ngân hàng cho Soạn, Lập và bản thân sử dụng sử dụng cá nhân, dẫn đến mất khả năng trả nợ là vi phạm pháp luật, nhưng vì động cơ cá nhân, 16 người dân vẫn thực hiện. Vì vậy, 16 người này phải chịu trách nhiệm đồng phạm với Soạn và Lập tương ứng với số tiền mà mình đứng tên vay ngân hàng.
Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Nông đã mở phiên tòa xét xử sơ thẩm, tuyên phạt bị cáo Cù Văn Soạn tổng 30 năm tù do phạm các tội “lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, “giả mạo trong công tác” và “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Bị cáo Nguyễn Tiến Lập tổng 28 năm tù do phạm các tội “lừa đảo chiếm đoạt tài sản" và “giả mạo trong công tác".
Bị cáo Lê Viết Sinh, 4 năm tù do phạm tội “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng".
Các bị cáo gồm Nguyễn Như Huỳnh, Nguyễn Văn Dũng, Nguyễn Tấn Thạch và Phan Thị Hồng Ngọc phạm tội “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" lĩnh các mức án từ 3 năm tù nhưng được hưởng án treo đến 3 năm 6 tháng tù giam.
Liên quan đến vụ án trên, 16 bị cáo khác cũng bị tuyên án phạm tội “lừa đảo chiếm đoạt tài sản” với mức án từ 2 năm 6 tháng đến 8 năm tù.