Ảnh minh hoạ

Mặc dù việc bảo vệ người tố cáo được quy định rõ trong Luật Tố cáo (Điều 47, 48). Tuy nhiên, trên thực tế, không ít người tố cáo sau khi lên tiếng đã bị trù dập như bị điều chuyển công tác, bị đánh giá công tác không khách quan hoặc bị đe dọa, cô lập trong môi trường công tác cũng như trong cuộc sống. Chính vì vậy, sự đồng hành của báo chí có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ người tố cáo, giúp họ không còn đơn độc trên con đường gian nan ấy. 

Tạo "lá chắn dư luận" để bảo vệ người tố cáo

Một trong những vai trò quan trọng của báo chí là khả năng tạo ảnh hưởng mạnh mẽ đến dư luận xã hội. Khi người tố cáo bị trù dập, đe dọa, mất việc, chuyển công tác hoặc các hình thức trả thù khác, báo chí có thể nhanh chóng vào cuộc, điều tra, phỏng vấn, phản ánh thông tin khách quan đến công chúng. Chính áp lực của dư luận xã hội xuất phát từ các bài viết báo chí đã khiến các cơ quan hoặc người có thẩm quyền buộc phải xem xét lại các hành vi xử lý thiếu khách quan, công bằng.

Trên thực tế, nhiều vụ việc, nhờ báo chí vào cuộc mạnh mẽ mà những người tố cáo mới được cơ quan chức năng chú ý và có biện pháp bảo vệ thích đáng. Như vậy, dư luận xã hội lúc này đã trở thành "lá chắn" giúp người tố cáo vững tâm trong cuộc chiến chống tham nhũng, tiêu cực.

Điển hình là vụ việc của cô giáo Nguyễn Thị Tuất, giáo viên Trường Tiểu học Sài Sơn B, huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội. Cô Tuất là giáo viên dạy giỏi, từng 6 năm liền đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở - thành tích hiếm có trong ngành Giáo dục. Sóng gió ập tới khi cô giáo Tuất lên tiếng đấu tranh công khai về một số vấn đề tiêu cực diễn ra tại nhà trường. Ngay sau đó, cô không được phân công chủ nhiệm lớp; hai năm liền cô bị đánh giá không hoàn thành nhiệm vụ, và chỉ cần thêm 1 năm bị đánh giá tương tự, giáo viên này sẽ bị kỉ luật cho thôi việc.

Khi những thông tin về sự trù dập cô giáo chống tiêu cực và cả những góc khuất của nhà trường được báo chí đăng tải, dư luận cả nước đã dậy sóng, các ban, ngành từ Trung ương tới địa phương đã rốt ráo vào cuộc, chỉ đạo xử lý. Kết quả là một cuộc thanh tra toàn diện được diễn ra và chỉ ra nhiều tiêu cực của Ban giám hiệu và cán bộ, giáo viên Trường Tiểu học Sài Sơn B. Cơ quan chức năng cũng hủy bỏ kết quả đánh giá cô giáo Tuất 2 năm không hoàn thành nhiệm vụ và đánh giá lại là hoàn thành nhiệm vụ, đồng thời trả lại vị trí giáo viên chủ nhiệm như trước kia. Bên cạnh đó, nhiều sai phạm của nhà trường bị chỉ ra và yêu cầu khắc phục. Cơ quan chức năng cũng ban hành quyết định kỷ luật, kiểm điểm đối với Hiệu trưởng nhà trường và nhiều cán bộ, giáo viên trong trường.

Như vậy, thông qua việc phản ánh kịp thời, chính xác những hành vi vi phạm, báo chí tạo ra sức ép xã hội khiến cơ quan chức năng không thể phớt lờ mà phải xử lý vụ việc một cách nghiêm minh, đúng pháp luật. Từ đó vụ việc được xử lý nghiêm minh, công khai, đúng pháp luật – đây là cách gián tiếp bảo vệ người tố cáo khỏi nguy cơ bị trả thù hoặc vụ việc bị chìm xuồng.

Bên cạnh việc đưa tin, báo chí còn có vai trò định hướng thông tin đúng đắn, ngăn chặn những luận điệu xuyên tạc, vu khống người tố cáo. Điều này đặc biệt quan trọng trong môi trường mạng xã hội hiện nay, nơi các thông tin tiêu cực dễ lan truyền và ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự, an toàn của người dũng cảm lên tiếng. 

Có thể nói, báo chí đã góp phần xây dựng một môi trường xã hội minh bạch, công bằng, và an toàn cho những người dám đứng lên tố cáo những hành vi, việc làm sai trái.

Giám sát việc thực thi pháp luật về bảo vệ người tố cáo

Báo chí không chỉ dừng lại ở việc phản ánh vụ việc ban đầu mà còn đóng vai trò giám sát quá trình xử lý của các cơ quan chức năng đối với người tố cáo. Nhiều vụ việc, sau khi được báo chí lên tiếng, chính quyền địa phương hoặc các cơ quan có liên quan mới tiến hành kiểm tra, xem xét và có biện pháp bảo vệ người tố cáo đúng quy định.

Qua đó, báo chí gián tiếp thúc đẩy các cơ quan chức năng thực hiện đầy đủ trách nhiệm bảo vệ người tố cáo theo Luật Tố cáo và các quy định hiện hành. Bên cạnh đó, việc giám sát của báo chí cũng giúp phát hiện những lỗ hổng trong cơ chế bảo vệ người tố cáo, từ đó kiến nghị hoàn thiện chính sách, pháp luật có liên quan.

Theo quy định của Luật Phòng, chống tham nhũng, cơ quan báo chí, nhà báo có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có thẩm quyền cung cấp thông tin liên quan đến hành vi tham nhũng. Cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân được yêu cầu có trách nhiệm cung cấp thông tin theo quy định của pháp luật về báo chí và quy định khác của pháp luật có liên quan (Điều 75).

Với quyền được yêu cầu cung cấp thông tin như vậy phần nào khẳng định vai trò của báo chí trong giám sát việc thực thi pháp luật.

Ngoài ra, báo chí còn có vai trò phát hiện, phản ánh những kẽ hở trong pháp luật, những bất cập trong chính sách bảo vệ người tố cáo. Qua đó, góp phần thúc đẩy việc hoàn thiện cơ chế pháp lý, nâng cao hiệu quả thực thi chính sách bảo vệ người tố cáo.

Tôn vinh người tố cáo, lan tỏa tinh thần đấu tranh chống tham nhũng

Một số cá nhân, dù chịu nhiều thiệt thòi và rủi ro vẫn quyết tâm tố cáo hành vi sai trái vì sự liêm chính và công bằng xã hội. Báo chí cần tôn vinh họ như những tấm gương dũng cảm, lan tỏa tinh thần đấu tranh chống tiêu cực, góp phần xây dựng văn hóa ‘nói không với tham nhũng, tiêu cực’.

Việc tôn vinh những người dũng cảm tố cáo sai phạm chính là sự ghi nhận, khẳng định rõ ràng nhất, vừa có tác dụng khích lệ, động viên mạnh mẽ về tinh thần đối với người tố cáo vừa có thể làm thay đổi cách đánh giá, nhìn nhận của mọi người xung quanh, tạo động lực để người tố cáo vững vàng vượt qua những khó khăn, trở ngại.

Thực tế tại Việt Nam, từ khi có Luật Phòng chống tham nhũng đến nay, các cơ quan chức năng ở Trung ương và một số địa phương đã tổ chức được nhiều buổi lễ vinh danh những cá nhân có thành tích trong phòng chống tham nhũng, tiêu cực, trong đó có nhiều tấm gương điển hình dũng cảm tố cáo hành vi tham nhũng, tiêu cực. Các buổi lễ vinh danh xúc động và đầy tự hào đó đã có tác động tích cực đối với dư luận, góp phần khích lệ các cá nhân khác trong xã hội nỗ lực phát huy vai trò, trách nhiệm của mình trong công cuộc chống tham nhũng, tiêu cực.

Bảo vệ người tố cáo là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh tham nhũng, tiêu cực vẫn còn là vấn đề nhức nhối. Trong hành trình đó, báo chí là người bạn đồng hành, vừa hỗ trợ, vừa bảo vệ, vừa lan toả những câu chuyện truyền cảm hứng nhằm thúc đẩy xã hội phát triển tích cực hơn.