(Thanh tra) - Có hiệu lực từ ngày 20/11/2025, Nghị định 303/2025/NĐ-CP làm cơ sở pháp lý cho việc tổ chức, sắp xếp và vận hành bộ máy Nhà nước theo hướng hiệu quả, minh bạch, đồng thời củng cố vai trò thanh tra trong quản lý ngành, lĩnh vực.
Chính phủ vừa ban hành Nghị định 303/2025/NĐ-CP, quy định chi tiết về cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của bộ, cơ quan ngang bộ. Nghị định có hiệu lực từ ngày 20/11/2025, đóng vai trò quan trọng trong việc sắp xếp lại bộ máy quản lý Nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.
Theo Nghị định, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các bộ, cơ quan ngang bộ (gọi chung là bộ) được xác định rõ ràng, làm cơ sở cho việc tổ chức, sắp xếp và vận hành hệ thống phù hợp với yêu cầu quản lý ngành, lĩnh vực. Nghị định cũng quy định cụ thể tiêu chí thành lập tổ chức thuộc bộ, đồng thời xác định số lượng cấp phó tối đa của người đứng đầu từng đơn vị.
Việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của bộ được căn cứ theo Điều 22 và Điều 23 Luật Tổ chức Chính phủ, bảo đảm thống nhất với khuôn khổ pháp lý hiện hành. Quá trình tổ chức bộ máy hướng đến mục tiêu tinh giản, tăng hiệu quả hoạt động và nâng cao năng lực quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới trong giai đoạn mới.
Trong bối cảnh đẩy mạnh công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Nghị định 303/2025/NĐ-CP đã định hình rõ vị trí của cơ quan thanh tra trong cơ cấu tổ chức tổng thể của bộ. Theo Điều 5 của Chương II về cơ cấu tổ chức của bộ, "thanh tra (nếu có)" được liệt kê là một trong những đơn vị cấu thành, cùng với vụ, văn phòng, cục và đơn vị sự nghiệp công.
Đối với các cơ quan chuyên ngành đặc thù, như Thanh tra Ngân hàng Nhà nước, Điều 8 của Nghị định chỉ rõ, việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ sẽ tuân thủ theo quy định tại Luật Thanh tra và các văn bản pháp luật có liên quan. Tương tự, thanh tra thuộc cục phải được thành lập theo quy định tại Luật Thanh tra và các văn bản pháp luật có liên quan.
Để đảm bảo hoạt động thanh tra xuyên suốt từ cấp bộ đến các đơn vị chuyên ngành trực thuộc, Nghị định cũng quy định về việc thành lập cơ quan thanh tra trong cơ cấu của cục. Cụ thể, trong cơ cấu tổ chức của cục (bao gồm cục loại 1 và cục loại 2), tổ chức thanh tra (nếu có) là một thành phần.
Quan trọng hơn, khoản 4, Điều 10 quy định rõ ràng: "Thanh tra thuộc cục, bộ phải được thành lập theo quy định tại Luật Thanh tra và các văn bản pháp luật có liên quan". Quy định này yêu cầu các bộ trưởng khi thành lập các cục phải đảm bảo đơn vị thanh tra hoạt động đúng theo khuôn khổ pháp luật, không bị tùy tiện hóa, tăng cường tính độc lập và hiệu lực trong việc phát hiện và xử lý các sai phạm, tham nhũng nội bộ.
Nhằm đảm bảo các cơ quan thanh tra có đủ năng lực lãnh đạo để thực thi nhiệm vụ, Nghị định đã đưa ra các tiêu chí cụ thể về số lượng cấp phó. Theo khoản 1, Điều 11, số lượng cấp phó của người đứng đầu vụ, văn phòng, thanh tra, cục loại 2 và đơn vị sự nghiệp công lập thuộc cơ cấu tổ chức của bộ được bố trí bình quân không quá 3 người trên một đơn vị.
Đối với các phòng chuyên môn thuộc cơ quan thanh tra, tiêu chí xác định số lượng cấp phó cũng được quy định chi tiết tại khoản 1, Điều 12. Cụ thể, số lượng cấp phó của người đứng đầu phòng thuộc thanh tra được bố trí không quá 3 người. Trong đó, phòng thuộc thanh tra bộ có từ 7-9 biên chế công chức thì được bố trí 1 cấp phó; từ 10-15 biên chế công chức, không quá 2 cấp phó; và nếu có từ 16 biên chế công chức trở lên thì không được bố trí quá 3 cấp phó (điểm b, khoản 1, Điều 12).
Các tiêu chí này là căn cứ để bộ trưởng xác định tổng số lượng cấp phó và quyết định số lượng cấp phó cụ thể cho từng cơ quan, tổ chức, đơn vị thanh tra theo thẩm quyền (khoản 4, Điều 11), giúp chuẩn hóa nhân sự lãnh đạo, tránh tình trạng thừa hoặc thiếu cấp phó, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy phòng, chống tiêu cực.
