Thực tế thời gian vừa qua, Tòa án nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện đã tiến hành thụ lý một số vụ án hành chính do công dân khởi kiện cơ quan Nhà nước về việc giải quyết khiếu nại của họ. Chủ tịch UBND tỉnh, Chủ tịch UBND huyện là người đại diện theo pháp luật của bên bị kiện, đã ủy quyền cho Chánh Thanh tra tỉnh, Chánh Thanh tra huyện ra tòa để đại diện cho bên bị kiện.

Tại Khoản 1 Điều 54 Luật Tố tụng Hành chính phân định người đại diện bao gồm: Người đại diện theo pháp luật và người đại diện theo ủy quyền.

Trong trường hợp cơ quan, tổ chức, cá nhân bị khởi kiện và được tòa án thụ lý vụ án hành chính thì người đại diện theo pháp luật là thủ trưởng cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân bị khởi kiện. Nếu thủ  trưởng hay cá nhân đó vì lý do trong phạm vi quy định mà không thể tham gia tố tụng thì ủy quyền cho luật sư hoặc người khác đại diện cho mình tham gia tố tụng (Khoản 5 Điều 49. Quyền, nghĩa vụ của đương sự). Nếu không có quy định ở Khoản 7 Điều 54 Luật Tố tụng Hành chính thì việc Chủ tịch UBND tỉnh hoặc Chủ tịch UBND huyện ủy quyền cho Chánh Thanh tra cùng cấp đại diện theo ủy quyền tham gia tố tụng trong vụ án hành chính là không có gì cần bàn luận.

Không chỉ cán bộ, công chức Thanh tra không được làm người đại diện trong tố tụng hành chính (xin nhắc lại là người đại diện trong tố tụng hành chính bao gồm là người đại diện theo pháp luật và người đại diện theo ủy quyền) mà cán bộ, công chức Thanh tra còn không được Tòa án chấp nhận làm người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, việc này được quy định tại Khoản 2 Điều 55 Luật Tố tụng Hành chính.

Việc chấp nhận hay không chấp nhận cán bộ, công chức Thanh tra tham gia tố tụng hành chính với tư cách là người đại diện cho người bị kiện là việc làm của Tòa án (chứ không phải là của người ủy quyền hay người được ủy quyền). Không hiểu sao khi Luật Tố tụng Hành chính đã quy định rõ ràng như vậy mà vẫn còn việc Tòa án các cấp ở một số nơi không từ chối việc Chánh Thanh tra các cấp tham gia tố tụng với tư cách người đại diện theo ủy quyền.

Tại Luật Tố tụng Hành chính đều nêu rõ những điều khoản nào có sự hướng dẫn thi hành của Tòa án nhân dân Tối cao. Khoản 7 Điều 54 và Khoản 2 Điều 55 cũng như toàn bộ Điều 54, Điều 55 của Luật Tố tụng Hành chính năm 2010 đều không có chỉ định hướng dẫn.

Nên chăng cần có sự điều chỉnh kịp thời thực tế trên để đảm bảo thực hiện đúng quy định của Luật Tố tụng Hành chính, trường hợp có quan điểm chỉ đạo chưa thật rõ thì cần có sự thảo luận, thống nhất áp dụng trên tinh thần thượng tôn pháp luật, tránh chủ quan khiên cưỡng.

Trần Văn Hải