(Thanh tra) - Cùng với xây dựng bộ chỉ số liêm chính quốc gia, đại biểu Quốc hội đề nghị luật hóa nguyên tắc mọi biến động tài sản bất thường, không phù hợp thu nhập, dù dưới 1 tỷ đồng đều phải giải trình để chặn các “kỹ thuật né kê khai tài sản” vốn rất phổ biến thời gian qua.
Chiều 18/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng. Vấn đề kê khai tài sản, xây dựng bổ chỉ số liêm chính được đại biểu quan tâm góp ý.
Hình thành hệ thống cảnh báo sớm tham nhũng
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Tâm Hùng (TP HCM) đề nghị bổ sung nguyên tắc báo cáo phòng chống tham nhũng phải được chuẩn hóa theo một chuẩn dữ liệu mở, thống nhất toàn quốc, toàn bộ dữ liệu từ các bộ, ngành, địa phương phải được kết nối về Cơ sở dữ liệu quốc gia về phòng chống tham nhũng theo thời gian thực.
Theo ông Hùng, đây là nền tảng để hình thành hệ thống cảnh báo sớm, giúp phát hiện những bất thường trong đầu tư công, đất đai, đấu thầu, tuyển dụng.
“Nếu không thiết lập rõ nguyên tắc này trong luật, chúng ta sẽ tiếp tục đối mặt tình trạng báo cáo rời rạc, chậm trễ, thiếu khả năng phân tích dự báo”, ông Hùng nói.
Về xây dựng bộ chỉ số liêm chính quốc gia, đại biểu Hùng cho rằng dự thảo luật chỉ dừng ở “các tiêu chí đánh giá”, chưa đưa ra yêu cầu xây dựng bộ chỉ số liêm chính thống nhất, có tính đo lường, phản ánh đúng thực trạng từng địa phương, từng bộ ngành.
“Tôi đề nghị cân nhắc bổ sung giao Chính phủ ban hành một bộ chỉ số liêm chính quốc gia, gồm thang điểm, trọng số, tiêu chuẩn đánh giá về phòng ngừa, phát hiện, xử lý, thu hồi tài sản”, đại biểu đoàn TP HCM góp ý.
Bộ chỉ số này, theo ông Hùng, không chỉ phục vụ báo cáo mà còn là công cụ đánh giá cán bộ, đánh giá cơ quan, thúc đẩy tính cạnh tranh liêm chính giữa các địa phương. “Đây là cách tiếp cận hiện đại mà nhiều quốc gia đã áp dụng”, ông Hùng nói.
Liên quan việc kiến tạo “hạ tầng số chống tham nhũng”, đại biểu Hùng nhấn mạnh cơ sở dữ liệu phòng chống tham nhũng phải bắt buộc kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, đăng ký doanh nghiệp, thuế, hải quan, ngân hàng, công chứng.
Chỉ ra 98% hành vi tham nhũng đều để lại dấu vết thông qua biến động tài sản và các giao dịch tài chính, theo đại biểu đoàn TP HCM, chỉ khi dữ liệu được tích hợp, cơ quan kiểm soát mới có thể phát hiện giao dịch bất thường, tài sản chuyển dịch lòng vòng hoặc “đứng tên hộ”.
“Nếu không quy định mức độ bắt buộc, hệ thống sẽ tiếp tục phân mảnh và khó kiểm soát thực chất”, ông Hùng nhận định.
Đề xuất biến động tài sản bất thường dưới 1 tỷ cũng phải giải trình
Kê khai tài sản biến động cũng là vấn đề được đại biểu Quốc hội quan tâm góp ý.
Đại biểu Hùng cho rằng, dự thảo quy định tài sản, thu nhập có giá trị từ 1 tỷ đồng trở lên phải kê khai bổ sung là phù hợp bối cảnh kinh tế. Song theo ông, nếu chỉ quy định theo ngưỡng tuyệt đối sẽ xuất hiện tình trạng chia nhỏ giao dịch, chuyển dịch tách lẻ, dẫn đến cơ quan kiểm soát khó phát hiện.
Vì vậy, ông đề nghị luật hóa nguyên tắc “mọi biến động tài sản bất thường, không phù hợp thu nhập, dù dưới 1 tỷ đồng, đều phải giải trình”. “Đây là cơ chế quan trọng để ngăn chặn các “kỹ thuật né kê khai” vốn rất phổ biến thời gian qua”, theo lời đại biểu.
Chung mối quan tâm, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cũng bày tỏ đồng tình với đề xuất tăng giá trị tài sản, mức thu nhập phải kê khai và kê khai bổ sung để phù hợp với tình hình thực tiễn.
Song theo ông Hòa, trong thời gian tới khi điều kiện phát triển kinh tế xã hội thay đổi, thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức cao hơn chắc chắc sẽ phải thay đổi quy định cụ thể.
“Không lẽ lúc đó lại phải sửa đổi luật”, ông Hòa nêu và đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định giao Chính phủ quy định về giá trị tài sản, thu nhập tăng thêm phải kê khai bổ sung.
Đại biểu Quốc hội Mai Văn Hải (đoàn Thanh Hóa) nói, với quy định của dự thảo luật thì tài sản trong năm hình thành dưới 1 tỷ đồng không phải kê khai bổ sung. Nếu cộng dồn từ những năm trước có thể vượt 1 tỷ đồng thì chưa rõ quy định kê khai như thế nào?
Vấn đề nữa, theo ông Hải, Luật Phòng, chống tham nhũng hiện hành yêu cầu người có nghĩa vụ kê khai phải kê khai tài sản, thu nhập của cả vợ hoặc chồng.
“Điều này sẽ phát sinh vướng mắc trong trường hợp vợ và chồng thuộc thẩm quyền kiểm soát của hai cơ quan khác nhau là Ủy ban Kiểm tra và Thanh tra tỉnh”, ông Hải nói.
Theo ông, nếu cả hai cơ quan cùng tiến hành xác minh có thể dẫn đến việc xác minh trùng lặp với cùng một tài sản chung của vợ, chồng thuộc diện kê khai.
Để tránh trùng chéo, đại biểu đoàn Thanh Hóa đề nghị bổ sung vào dự thảo luật một nguyên tắc phối hợp.
Cụ thể: Trường hợp người có nghĩa vụ kê khai thuộc thẩm quyền kiểm soát tài sản của Thanh tra tỉnh mà có vợ hoặc chồng là đối tượng được Ủy ban Kiểm tra cấp có thẩm quyền ra quy định xác minh tài sản, thu nhập, thì Thanh tra tỉnh không nên tiến hành xác minh lại tài sản, thu nhập với người đó trong cùng thời kỳ.
Tương tự, nếu Thanh tra đã xác minh tài sản, thu nhập thì Ủy Ban Kiểm tra cũng không nên xác minh lại với cùng một đối tượng ở cùng thời kỳ.
