Một điểm khai thác cát trắng trái phép tại xã Triệu Lăng, huyện Triệu Phong. Ảnh: Minh Tân

Khó khăn kiểm tra, xử lý

Tháng 11/2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1277/QĐ-TTg phê duyệt khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia thay thế Quyết định số 645/QĐ-TTg ngày 6/5/2014.

Khoáng sản cát trắng tại địa bàn tỉnh Quảng Trị được phê duyệt tại các xã Triệu Trạch, huyện Triệu Phong (diện tích 27km², trữ lượng dự trữ 497 triệu tấn); xã Hải An, huyện Hải Lăng (diện tích 3,7km², trữ lượng dự trữ 68 triệu tấn); xã Hải Khê, huyện Hải Lăng (diện tích 4,8km², trữ lượng dự trữ 143 triệu tấn) và xã Gio Châu, huyện Gio Linh (diện tích 4,7km², trữ lượng dự trữ là 28 triệu tấn). Trong đó, Khu kinh tế (KKT) Đông Nam tỉnh Quảng Trị chiếm tới 50% khối lượng cát trắng dự trữ.

Để thực hiện công tác quản lý tài nguyên khoáng sản cát trắng trên địa bàn, UBND tỉnh Quảng Trị đã ban hành văn bản chỉ đạo các sở, ngành, địa phương và các chủ đầu tư các dự án phát triển kinh tế - xã hội trong khu vực thuộc quy hoạch dự trữ khoáng sản quốc gia thực hiện nghiêm các quy định.

Dù diễn ra nhiều năm qua nhưng việc ngăn chặn, xử lý tình trạng khai thác cát trắng trái phép vẫn chưa triệt để. Ảnh: Minh Tân

Tuy nhiên, việc khai thác cát trắng tại các xã trong KKT Đông Nam tỉnh Quảng Trị vẫn âm ỉ diễn ra. Theo Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), tình trạng khai thác cát trắng trái phép trên địa bàn huyện Triệu Phong trong thời gian qua chủ yếu tập trung ở các xã: Triệu Trạch, Triệu Vân và Triệu Sơn. Việc khai thác là chủ yếu người dân sinh sống trên địa bàn các xã khai thác để san lấp nền nhà và làm nền lăng mộ với quy mô nhỏ lẻ.

Ngoài ra, một số đối tượng đã dùng xe ô tô tải có khối lượng 2-8m³ để khai thác cát trái phép vận chuyển đi nơi khác tiêu thụ. Theo báo cáo của địa phương, đến nay tình trạng khai thác cát trắng trái phép để vận chuyển bán ra ngoài địa phương cơ bản chấm dứt.

Đối với khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia tại xã Triệu Trạch có diện tích 27km², trong khu vực này có hơn 1.530ha diện tích rừng phòng hộ. Với diện tích rộng cũng như các đối tượng khai thác cát trắng trái phép thường diễn ra vào ban đêm từ 1-4 giờ sáng nên chính quyền địa phương khó khăn trong công tác kiểm tra, xử lý.

“Thực tế, quanh khu vực các xã đều không hề có mỏ cát, mỏ đất nào. Bao lâu nay, người dân vùng ven biển ở đây đều sử dụng cát để làm vật liệu san lấp nền nhà, làm nền lăng mộ. Biết chính quyền địa phương cấm đó, nhưng vì nhu cầu nhiều lúc phải lén lút mang theo xe công nông, cầm theo xẻng xúc 1-2 xe phục vụ nhu cầu của mình thôi”, một người dân ở xã Triệu Trạch cho hay.

Giải pháp nào bảo vệ khoáng sản

Theo Sở TN&MT, tình trạng khai thác khoáng sản cát trắng trái phép tại các xã ven biển của huyện Triệu Phong chủ yếu diễn ra từ đầu năm 2020 đến nay. UBND huyện Triệu Phong đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn phối hợp với chính quyền địa phương trong việc kiểm tra việc chấp hành pháp luật về khoáng sản theo định kỳ, đột xuất.

UBND các xã đã thành lập tổ công tác liên ngành bảo vệ tài nguyên khoáng sản trên địa bàn xã quản lý để tổ chức tuần tra, ngăn chặn và xử lý kịp thời tình trạng khai thác khoáng sản cát trắng trái phép. Đồng thời, thường xuyên tổ chức tuyên truyền, thông báo trên hệ thống loa truyền thanh của xã về công tác bảo vệ khoáng sản cát trắng chưa khai thác.

Từ đầu năm 2020 đến nay, Công an huyện Triệu Phong đã phát hiện 16 trường hợp vi phạm liên quan đến hoạt động khai thác, kinh doanh, vận chuyển cát trắng trái phép xảy ra trên địa bàn các xã: Triệu Vân, Triệu Trạch, Triệu Sơn, Triệu Lăng và Triệu An. Trong đó, đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính 16 đối tượng với tổng số tiền xử phạt là 15,7 triệu đồng, tịch thu 134m³ cát, phạt bổ sung buộc cá nhân vi phạm nộp lại một khoản tiền tương đương giá trị phương tiện vi phạm hành chính bị tịch thu vào ngân sách Nhà nước số tiền gần 62 triệu đồng.

Việc bảo vệ khoáng sản trong khu vực dự trữ cần có sự vào cuộc của các cấp, các ngành. Ảnh: Minh Tân

Công an các xã Triệu Trạch, Triệu Vân và Triệu Sơn đã chủ động tuần tra, kiểm tra phát hiện 7 trường hợp vi phạm, xử phạt trên 59,6 triệu đồng và tịch thu 37m³ cát. Bên cạnh đó, Chủ tịch UBND huyện Triệu Phong ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính 2 trường hợp khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường (cát san lấp) tại xã Triệu Trạch với tổng số tiền xử phạt là 50 triệu đồng.

Để ngăn chặn tình trạng trên, Sở TN&MT đã có văn bản đề nghị chính quyền huyện Triệu Phong, Hải Lăng triển khai nghiêm túc Nghị định của Chính phủ về quản lý khoáng sản tại khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia. Tiếp tục chỉ đạo lực lượng chức năng, UBND các xã, đơn vị liên quan tuyên truyền, vận động người dân không khai thác cát trắng trái pháp luật.

Đồng thời, tăng cường kiểm tra, phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp khai thác cát trắng trái phép trong khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia nói riêng và trên địa bàn 2 huyện nằm trong KKT Đông Nam tỉnh Quảng Trị nói chung.

Sở TN&MT đề nghị huyện Triệu Phong, Hải Lăng chỉ đạo UBND các xã trong KKT Đông Nam rà soát, thống kê về nhu cầu sử dụng khối lượng cát san lấp hàng năm của người dân để báo cáo. Từ đó, tổng hợp, phối hợp với Sở TN&MT, Ban Quản lý KKT tỉnh tham mưu, đề xuất UBND tỉnh phương án giải quyết nhằm tạo nguồn vật liệu san lấp cho người dân sinh sống tại địa bàn các xã, tránh tình trạng khai thác trái phép.