(Thanh tra) - Chiều nay (5/12), tại Hà Nội, Báo Xây dựng tổ chức talkshow “Bứt phá hạ tầng đường sắt: Cơ chế, chính sách và kỳ vọng mới” với sự tham gia của các chuyên gia trong lĩnh vực đường sắt.
Trả lời độc giả câu hỏi, đối với dự án hạ tầng đường sắt, doanh nghiệp tư nhân có thể tham gia đầu tư theo phương thức đối tác công tư hoặc đầu tư trực tiếp hay không? Có thể đầu tư cả tuyến hay từng thành phần? Cơ chế bảo đảm tiến độ đầu tư và chia sẻ rủi ro ra sao? tại buổi Talkshow ông Nguyễn Tiến Thịnh, Phó Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam cho biết, Luật Đường sắt 2025 có nhiều nội dung đột phá, trong đó có việc thu hút mạnh mẽ các nhà đầu tư tư nhân tham gia đầu tư phát triển các dự án kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, đường sắt địa phương theo hình thức đối tác công tư hoặc đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư. Nhà đầu tư có quyền đề xuất đầu tư cả tuyến đường sắt hoặc từng thành phần, tuy nhiên phải phù hợp với quy hoạch mạng lưới đường sắt và quy hoạch tỉnh.
Các quy định nhằm rút ngắn thời gian, trình tự, thủ tục đầu tư, bảo đảm tiến độ dự án đường sắt đã được nêu cụ thể trong Luật Đường sắt, như tôi vừa đề cập ở trên.
Để bảo đảm chia sẻ rủi ro, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và nhà đầu tư, ngoài việc được hỗ trợ toàn bộ kinh phí bồi thường, hỗ trợ, tái định cư từ ngân sách Nhà nước đối với đất dành cho đường sắt, các tổ chức, cá nhân khi tham gia hoạt động kinh doanh đường sắt cũng được hưởng ưu đãi, hỗ trợ theo quy định của Luật Đường sắt.
Luật Đường sắt số 95/2025/QH15 đã được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 9 ngày 27/6/2025 và sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2026.
Trước đó, Quốc hội cũng đã ban hành các Nghị quyết quan trọng liên quan đến việc phê duyệt chủ trương đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam; tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng; đồng thời cho phép thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm thúc đẩy phát triển hệ thống đường sắt đô thị tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.
Luật Đường sắt 2025 cùng các nghị quyết nói trên đã cụ thể hóa định hướng, chủ trương lớn của Đảng, đặc biệt là tinh thần của "bộ tứ chiến lược" gồm các Nghị quyết 57-NQ/TW, 59-NQ/TW, 66 –NQ/TW và 68-NQ/TW của Bộ Chính trị.
Đây là cơ sở quan trọng để tạo dựng hành lang pháp lý thông thoáng, huy động tối đa nguồn lực xã hội, rút ngắn thủ tục đầu tư, tăng cường tính minh bạch, đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển giao công nghệ và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
Đối với câu hỏi Luật Đường sắt 2025 có giải pháp gì để chấm dứt tình trạng dự án chậm tiến độ và đội vốn kéo dài trong ngành đường sắt, ông Nguyễn Tiến Thịnh cho biết, để bảo đảm các dự án đường sắt triển khai đúng tiến độ, giảm nguy cơ đội vốn, Luật Đường sắt 2025 đã bổ sung nhiều quy định nhằm rút ngắn thời gian và đơn giản hóa trình tự, thủ tục đầu tư các dự án đường sắt.
Cụ thể là quy định khi phê duyệt dự án có nội dung khác với quy hoạch thì không phải thực hiện thủ tục điều chỉnh quy hoạch; Cho phép phân chia dự án thành các dự án thành phần, dự án thành phần độc lập hoặc tiểu dự án trong quá trình lập dự án đầu tư xây dựng;
Cho phép lập thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) thay cho thiết kế cơ sở trong Báo cáo nghiên cứu khả thi;
Quy định các công trình đường sắt không phải thi tuyển phương án kiến trúc;
Cho phép thực hiện một số hoạt động trước hoặc đồng thời trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư;
Cho phép chỉ định thầu nhà đầu tư, nhà thầu trong một số trường hợp nhất định.
Trả lời câu hỏi của độc giả, để tạo niềm tin cho nhà đầu tư, cần ưu tiên thay đổi điều gì trước: thủ tục, đất đai hay chính sách chia sẻ rủi ro, ông Trần Thanh Sơn - Phó Trưởng ban Ban Kiểm tra Kiểm toán - Tổng công ty Đường sắt Việt Nam cho biết, với lĩnh vực đường sắt, để thu hút tư nhân, hoạt động đầu tư đòi hỏi sự đồng bộ từ kết cấu hạ tầng đến các chính sách ưu tiên.
Đối với dự án đường sắt, hiệu quả cần có thời gian. Các thủ tục và ưu đãi được hoàn thiện sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động của tư nhân. Điều quan trọng nhất là cơ chế chia sẻ với nhà đầu tư.
Hiện nay, Chính phủ đang triển khai các chính sách đặc thù nhằm huy động hiệu quả nhất nguồn lực tư nhân.
Trả lời độc giả vậy khi tư nhân tham gia, Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) sẽ phối hợp như thế nào để bảo đảm an toàn khai thác - yếu tố cốt lõi nhất của đường sắt? ông Trần Thanh Sơn cho biết, vận tải đường sắt có ưu thế về khả năng vận chuyển hàng hóa và hành khách với khối lượng lớn, góp phần quan trọng trong việc giảm áp lực lên các phương thức vận tải khác. An toàn luôn là ưu tiên hàng đầu trong khai thác đường sắt. An toàn khai thác phải bảo đảm các yếu tố: an toàn kết cấu hạ tầng, an toàn phương tiện và sự tuân thủ trách nhiệm của nhân viên đường sắt.
Trách nhiệm của doanh nghiệp trong bảo trì, khai thác, vận hành đường sắt phải tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật. Vì vậy, mọi doanh nghiệp - dù là Nhà nước hay tư nhân - khi tham gia đầu tư, bảo trì, khai thác đường sắt đều phải chấp hành các yêu cầu này.
Đồng thời, doanh nghiệp cần chủ động đề xuất cơ quan quản lý ban hành đầy đủ quy chuẩn, tiêu chuẩn và xây dựng các biện pháp phòng ngừa bảo đảm an toàn trong đầu tư, bảo trì và khai thác vận hành.
Tại buổi talkshow, các diển giã đã trả lời nhiều thắc mắc của độc giả liên quan đến cơ chế chính sách trong lĩnh vực đường sắt.
