(Thanh tra) - Ngày 15/12, Hội đồng Khoa học Thanh tra Chính phủ tổ chức hội nghị nghiệm thu đề tài khoa học cấp bộ “Phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công” do ThS Lê Thị Thúy, Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ làm chủ nhiệm đề tài.
Theo ThS Lê Thị Thúy, phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công có vai trò rất lớn, bảo đảm tính minh bạch và công bằng trong cung cấp dịch vụ công; nâng cao chất lượng và hiệu quả của dịch vụ công; tăng cường sự tiếp cận công bằng của người dân đối với dịch vụ công; củng cố niềm tin của người dân vào chính quyền…
Tuy nhiên, thời gian vừa qua, việc cung cấp dịch vụ công đã phát sinh một số hạn chế do kinh nghiệm quản lý của Việt Nam trong quá trình chuyển đổi mô hình quản lý chưa nhiều, đặc biệt là phương thức kiểm soát đối với các dịch vụ công được ủy quyền cho tư nhân thực hiện chưa thực sự đầy đủ, phù hợp. Điều đó dẫn tới việc tham nhũng, tiêu cực trong cung cấp dịch vụ công diễn biến khó lường.
Nhiều vụ việc tham nhũng được phát hiện trong cung cấp dịch vụ sự nghiệp công (sử dụng ngân sách nhà nước và không sử dụng ngân sách nhà nước) từ y tế, giáo dục cho tới khoa học, công nghệ…
Điển hình như dịch vụ giáo dục với hàng loạt phản ánh về tình trạng học thêm, dạy thêm, thu chi sai quy định, những khoản chi phí không chính thức gây bức xúc trong dư luận xã hội.
Dịch vụ hành chính công như đổi giấy phép lái xe, cấp hộ chiếu, cung cấp chứng chỉ hành nghề, chứng thực… cũng xảy ra tham nhũng, tiêu cực.
“Các hành vi tham nhũng phổ biến trong cung cấp dịch vụ công thường là thu chi sai chế độ để vụ lợi, nhận hối lộ để cung cấp dịch vụ sai quy định như bỏ qua một số điều kiện để cấp giấy phép, giấy kiểm định chất lượng, chứng thực hồ sơ…, nhũng nhiễu người dân sử dụng dịch vụ công để vụ lợi”, bà Thúy cho biết.
Cũng theo bà Thúy, thực trạng cho thấy phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công chưa hiệu quả, cơ chế, chính sách, pháp luật để phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công chưa chặt chẽ, quy định còn thiếu và tản mác.
Bên cạnh đó, việc thực hiện một số biện pháp phòng ngừa còn hạn chế; thanh tra, kiểm tra, giám sát trong cung cấp dịch vụ công trên thực tế cũng chưa thường xuyên; nhiều vi phạm chủ yếu được phát hiện dựa trên cơ sở khiếu nại, tố cáo, phản ánh của báo chí, người dân.
Quy định pháp luật liên quan đến phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công còn một số khoảng trống, hạn chế, đặc biệt là liên quan đến chế tài xử lý khi không thực hiện đúng và đầy đủ các biện pháp phòng ngừa tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công.
Tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công chưa được phát hiện kịp thời nhất là thông qua hoạt động chủ động kiểm tra, thanh tra của cơ quan có thẩm quyền, đa phần được phát hiện, xử lý khi có tố cáo, phản ánh của báo chí, người dân, dẫn tới vi phạm tích tụ, mang tính hệ thống và để lại hậu quả lớn khi bị điều tra, xử lý.
Nhiều vụ án tham nhũng lớn chỉ được phát hiện từ giám sát bên ngoài (như báo chí, tố cáo của người dân) chứ không phải từ chính cơ quan, đơn vị đó. Điều này cho thấy tính tự phát hiện và đấu tranh trong nội bộ còn yếu.
Từ thực trạng đó, chủ nhiệm đề tài đã đề ra các giải pháp thực hiện các giải pháp phòng ngừa tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công.
Theo đó, cần tăng cường kiểm soát nói chung và kiểm soát nội bộ trong cung cấp dịch vụ công; thiết lập đơn vị chuyên trách của Nhà nước để giám sát độc lập về cung cấp dịch vụ công.
Yêu cầu các đơn vị cung cấp dịch vụ công phải thực hiện đánh giá rủi ro định kỳ đối với các quy trình trọng yếu (như thu phí, quản lý tài sản, mua sắm, cấp phép, khám chữa bệnh, đào tạo). Từ đó, thiết kế các điểm kiểm soát tự động và thủ công tại các khâu có rủi ro cao.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và thanh toán không dùng tiền mặt; thực hiện nhanh chóng việc số hóa toàn trình các dịch vụ hành chính công để loại bỏ các bước thủ công, từ đó giảm nguy cơ tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công.
“Cần đẩy mạnh việc triển khai dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 và 4 trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia và các cổng địa phương, đảm bảo 100% thủ tục hành chính được xử lý qua môi trường số vào năm 2030”, theo bà Thúy.
Tăng cường sự tham gia của người dân và xã hội trong phòng, chống tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công; nâng cao nhận thức của người dân về quyền và trách nhiệm trong giám sát cung cấp dịch vụ công.
Bên cạnh đó, cần thực hiện các giải pháp phát hiện, xử lý tham nhũng trong cung cấp dịch vụ công. Tăng cường phát hiện tham nhũng qua kiểm soát nội bộ tại các đơn vị cung cấp dịch vụ công.
Tăng cường thanh tra, kiểm tra, đổi mới hình thức thanh tra, kiểm tra cung cấp dịch vụ công; tăng cường các đợt thanh tra, kiểm tra đột xuất tại các đơn vị cung cấp dịch vụ công, tập trung vào các lĩnh vực nhạy cảm như giáo dục, y tế, và giao thông hoặc các đơn vị có nhiều phản ánh, khiếu nại hoặc có dấu hiệu bất thường; đơn vị có mức độ rủi ro tham nhũng cao nhất.
Theo bà Thúy, đổi mới hình thức kiểm tra để đem lại hiệu quả cao hơn. Cơ quan quản lý theo ngành, lĩnh vực có thể tổ chức các đợt kiểm tra đột xuất, kiểm tra dấu danh tính (đóng giả khách hàng…) tại các bệnh viện, trung tâm đăng kiểm… để phát hiện hành vi nhận hối lộ bác sỹ hay hối lộ để bỏ qua lỗi kiểm định; sử dụng “khách hàng bí mật” để trực tiếp trải nghiệm và đánh giá chất lượng phục vụ, thái độ của cán bộ, và việc tuân thủ quy trình, giá/phí ngay tại bộ phận một cửa hoặc các cơ sở cung cấp dịch vụ (bệnh viện, trường học).
Đồng thời, cần công khai kết quả thanh tra trên các phương tiện thông tin đại chúng để người dân giám sát và tạo áp lực đối với các đơn vị vi phạm.
Nâng cao hiệu quả tiếp nhận và giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh trong cung cấp dịch vụ công.
Thiết lập các kênh tiếp nhận thông tin đa dạng, như đường dây nóng, hộp thư điện tử, và ứng dụng di động, đảm bảo người dân có thể phản ánh một cách dễ dàng và an toàn…
Với những kết quả đạt được, Hội đồng nghiệm thu đánh giá đề tài đạt loại Xuất sắc.
