NXB Lao động - Xã hội bị xử phạt vì đã in hình diễn viên Công Lý trong tình trạng “thiếu vải”gây phản cảm. Ảnh: Internet

Lãnh đạo Cục Xuất bản, In và Phát hành (Cục Xuất bản), Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết: Trong thời gian qua, Cục đã liên tiếp ra các quyết định xử phạt đối với các nhà xuất bản (NXB) vi phạm trong hoạt động nghiệp vụ. Gần đây nhất, ngày 28/11, Cục đã có quyết định xử phạt NXB Đồng Nai 15 triệu đồng vì vi phạm hành chính trong hoạt động xuất bản. Trước đó, NXB Lao động - Xã hội cũng bị phạt 252 triệu đồng cho những sai phạm nghiệp vụ.
 
Việc diễn viên Công Lý bị sử dụng hình ảnh phản cảm đưa lên bìa sách luật của NXB Lao động - Xã hội là câu chuyện mới nhất về những sai phạm của các đơn vị làm sách. Cuốn Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh của tác giả Vũ Chất làm xôn xao dư luận bởi cách lý giải ngô nghê về từ vựng. Ấn phẩm có nội dung nhảm nhí này được bày trên kệ sách, nằm trong Thư viện Quốc gia. Ngoài bản in năm 2001 mang logo NXB Trẻ, đầu sách này được "nhân bản" qua vài đơn vị khác để lưu hành trên thị trường. Ngoài bìa thay đổi, sách vẫn giữ nguyên nội dung sai lệch, cẩu thả, có thể gây ảnh hưởng lớn đến nhận thức của học sinh - đối tượng hướng đến của cuốn từ điển.
 
Hồi tháng 9/2014, thành viên Hội đồng Giải thưởng Sách Hay phải lên tiếng xin lỗi vì tôn vinh cuốn Văn hóa tộc người (Nguyễn Từ Chi, NXB Thời Đại) nhưng lại tôn vinh nhầm ấn bản tái bản cẩu thả, tùy tiện, làm sai lệch nội dung tác phẩm gốc. Cũng theo Cục Xuất bản, từ năm 2012 tới nay, NXB Thời Đại có 25 cuốn sách vi phạm các quy định về xuất bản.
 
Cuối năm 2013, độc giả cũng được một phen xôn xao khi sách Đồng dao dành cho trẻ mầm non của NXB Mỹ Thuật có nội dung “phản cảm” lại xuất hiện trên thị trường.

Năm 2012, tập sách Phép cộng trừ phạm vi 100 bị phát hiện có nội dung phản cảm vì đặt ra bài toán rợn người "Hai bàn tay em có 10 ngón, do đùa nghịch dao nên bị cụt mất đi hai ngón tay. Hỏi em còn lại mấy ngón tay?".

Nhiều đầu sách rèn kỹ năng Toán, tiếng Việt, Địa lý... cho lứa học sinh tiểu học bày bán, có logo đàng hoàng của NXB vẫn đầy rẫy lỗi sai.
 
Ngoài sai sót ở khâu nội dung, chất lượng sách, tình trạng sách lậu là một vấn nạn cố hữu của ngành Xuất bản mà những năm qua, chúng thậm chí còn phổ biến hơn, với mức độ vi phạm trắng trợn hơn. Những người làm sách tâm huyết cũng nản lòng hơn khi tháng 8 vừa qua, Công ty First News bị xử thua kiện Cơ sở In gia công Huy Thi - đơn vị in lậu sách của Cty này.
 
Thực trạng những sai phạm này phần lớn là do xuất phát từ mối liên kết chứa đầy bất cập giữa NXB và đối tác thực hiện trong việc phát hành sách.
 
Một chuyên gia làm trong ngành Xuất bản cho rằng: Một trong những yếu tố lý giải cho tình trạng sai sót tràn lan này chính là việc nhiều NXB chỉ tồn tại trên danh nghĩa, bán giấy phép và logo rồi phó mặc đơn vị làm sách thao túng, tự chủ động trong khâu bản quyền, biên tập in và phát hành sách. Trong khi đáng lẽ ra, các khâu này đều phải do NXB chịu trách nhiệm thực hiện và kiểm soát. Điều 23 về "liên kết trong hoạt động xuất bản" (Chương 2, Luật Xuất bản) quy định khá rõ: Đối tác liên kết chỉ được biên tập sơ bộ bản thảo sách. Tổng giám đốc (Giám đốc) NXB phải tổ chức hoàn chỉnh bản thảo xuất bản và chịu trách nhiệm trước pháp luật về sai sót trong hoạt động liên kết.
 
Ngành làm sách hiện nay có cạnh tranh rất lớn. Chính vì thế, có những đầu sách phải làm vội vàng, làm cho nhanh để ra thành phẩm khiến các khâu đọc duyệt bị rút ngắn lại. Nhất là khi đối tác liên kết hối thúc khiến NXB phải duyệt nhanh dẫn đến sự chủ quan, dễ dãi.
 
Theo quy trình xuất bản sách, một bản thảo sách phải qua ít nhất 3 người đọc duyệt theo từng cấp: Biên tập viên, phó giám đốc - phó tổng biên tập, sau đó đến giám đốc - tổng biên tập. Có trường hợp sách cần đến 4 - 5 người đọc. Nhiều bản thảo, biên tập viên còn phải hỏi ý kiến trao đổi qua lại rất nhiều giữa các cán bộ trong NXB cũng như những người liên quan, có chuyên môn để quyết định duyệt. Thậm chí, bìa sách, cũng phải được giám đốc - tổng biên tập duyệt. Quy trình này đòi hỏi thời gian hơi lâu nên nhiều khi gây lên sự phiền hà cho các đơn vị liên kết, thường các đơn vị này làm rất nhanh dẫn đến ẩu.
 
Trước thực trạng đó, nhiều ý kiến cho rằng, cách xử lý của Cục Xuất Bản hiện nay với các sai phạm của ngành sách còn ít tính răn đe và khá nhẹ tay, khi chỉ quanh quẩn ở mức phạt hành chính, hoặc đình chỉ, thu hồi, tiêu hủy giải quyết hậu quả. Tuy vậy, mới đây, việc NXB Lao động - Xã hội bị xử phạt đến 252 triệu đồng cho hai cuốn sách luật in hình bìa phản cảm (trong đó có cuốn in hình bìa Công Lý) được xem là một động thái mạnh tay để xử lý vụ việc.
 
Trao đổi với phóng viên Báo Thanh tra, Cục trưởng Cục Xuất bản Chu Văn Hòa khẳng định: “Không cần thêm văn bản luật nào nữa vì việc liên kết xuất bản có từ lâu rồi. 20 năm nay, hiện tượng buông lỏng quản lý liên kết là có và càng ngày càng nặng. Từ lâu Cục đã cảnh báo điều này. Ba năm qua, Bộ Thông tin và Truyền thông đầu tư xây dựng hệ thống văn bản pháp luật để quản lý chặt chẽ và đồng bộ đối với hoạt động xuất bản... Những NXB, đơn vị liên kết làm ẩu, ăn cắp bản quyền, in ẩu sẽ dần dần được đưa ra ánh sáng".

Nam Dũng