(Thanh tra) - Kết quả đạt được của Hải Phòng trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo đã gợi mở nhiều bài học chính sách: Trách nhiệm người đứng đầu, cơ chế phối hợp Trung ương – địa phương, tăng cường đối thoại và ứng dụng công nghệ số để ngăn chặn khiếu kiện từ gốc.
Một trong những điểm sáng từ thực tiễn Hải Phòng chính là việc Chủ tịch UBND thành phố trực tiếp tiếp công dân 8 buổi trong vòng gần hai năm, vượt so với quy định. Không chỉ là hành động mang tính biểu tượng, đây là minh chứng cho trách nhiệm nêu gương và vai trò quyết định của người đứng đầu trong giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Cách làm này phù hợp với Quy định số 11-QĐ/TW của Bộ Chính trị về trách nhiệm người đứng đầu trong tiếp công dân. Tuy nhiên, từ góc độ chính sách, có thể thấy cần thể chế hóa rõ hơn trong Luật Tiếp công dân (sửa đổi trong tương lai), để trách nhiệm này không chỉ dừng ở khuyến nghị, mà trở thành nghĩa vụ pháp lý bắt buộc.
Theo ông Nguyễn Hồng Điệp, Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương, tại buổi làm việc với UBND TP Hải Phòng: “Trách nhiệm của người đứng đầu chính là yếu tố quyết định để ngăn ngừa khiếu kiện vượt cấp. Khi lãnh đạo trực tiếp đối thoại, người dân tin tưởng hơn, và vụ việc có cơ hội được giải quyết từ gốc.”
Đây là một bài học quan trọng, cho thấy chính sách cần khuyến khích và ràng buộc trách nhiệm của người đứng đầu địa phương trong việc trực tiếp tiếp dân định kỳ, thay vì ủy quyền quá nhiều cho cấp dưới.
Một kinh nghiệm nổi bật khác là việc Thành ủy Hải Phòng đã thành lập Tổ công tác 1837 và phối hợp chặt chẽ với Tổ công tác số 3 của Thanh tra Chính phủ. Sự phối hợp này cho phép rà soát, phân loại và xử lý hàng loạt vụ việc khiếu nại, tố cáo kéo dài, vượt cấp, nhờ đó giảm áp lực cho cả địa phương và Trung ương.
Điều này chỉ ra một bài học chính sách quan trọng: Cần có cơ chế phối hợp đa cấp, đa ngành thống nhất trên phạm vi toàn quốc. Nếu chỉ dựa vào từng địa phương tự xử lý, nguy cơ “mạnh ai nấy làm” rất lớn. Ngược lại, mô hình phối hợp kiểu Hải Phòng cho thấy khi có sự giám sát và đồng hành của cơ quan Trung ương, người dân sẽ tin tưởng hơn vào tính khách quan, minh bạch của kết quả giải quyết.
Chính vì vậy, Thanh tra Chính phủ cần nghiên cứu để chuẩn hóa mô hình tổ công tác phối hợp, nhân rộng trên cả nước, nhất là với những địa bàn có nhiều vụ việc khiếu kiện phức tạp.
Một điểm then chốt giúp Hải Phòng giảm khiếu kiện vượt cấp chính là việc mời công dân lên đối thoại trực tiếp. Không chờ người dân gửi đơn thư nhiều lần, chính quyền chủ động tổ chức buổi làm việc để giải thích, hướng dẫn và cam kết phương án xử lý.
Đối thoại đã chứng minh hiệu quả trong việc giảm bức xúc, tạo đồng thuận xã hội. Nhiều trường hợp, sau khi được giải thích cặn kẽ, công dân đã chấp nhận kết quả giải quyết, không tiếp tục khiếu kiện. Quan trọng hơn, đối thoại không chỉ là nghe – mà luôn gắn với kết luận bằng văn bản và trách nhiệm cụ thể của từng đơn vị.
Từ góc độ chính sách, đây là một kinh nghiệm cần được thể chế hóa thành cơ chế bắt buộc. Trước khi ban hành quyết định cuối cùng, cơ quan có thẩm quyền phải tổ chức đối thoại ít nhất một lần, nhằm bảo đảm tính khách quan, dân chủ và minh bạch. Điều này sẽ giảm đáng kể số lượng đơn thư vượt cấp, đồng thời củng cố niềm tin của người dân.
Hải Phòng cũng đã bước đầu triển khai mô hình tiếp công dân trực tuyến, kết nối giữa điểm cầu Trung ương và địa phương. Đây là giải pháp hiện đại, phù hợp với định hướng chuyển đổi số quốc gia và nhu cầu thực tiễn khi khiếu kiện đông người ngày càng phức tạp.
Việc ứng dụng công nghệ cho phép lãnh đạo Trung ương trực tiếp nghe công dân trình bày ngay cả khi công dân không cần di chuyển lên Hà Nội. Đồng thời, lãnh đạo cấp tỉnh, cấp xã cũng có thể cùng tham dự để giải thích, xử lý ngay từ cơ sở. Nhờ vậy, nguy cơ công dân kéo về Thủ đô khiếu kiện giảm hẳn, góp phần bảo đảm an ninh, trật tự.
Bài học chính sách rút ra là: Chính phủ cần sớm hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về tiếp công dân, xử lý đơn thư, đồng thời xây dựng hạ tầng kỹ thuật để nhân rộng mô hình tiếp dân trực tuyến trên cả nước. Đây sẽ là công cụ chiến lược để thực hiện hiệu quả chỉ đạo của Thường trực Ban Bí thư tại Văn bản số 53-CV/TW ngày 17/9/2024.
Thực tiễn từ Hải Phòng cho thấy, công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo không chỉ là hoạt động hành chính thường ngày, mà còn là một chính sách gắn với ổn định chính trị, xã hội.
