(Thanh tra) - Tính đến tháng 10, triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG), Thủ tướng Chính phủ đã giao tổng số vốn là 42.229 tỷ đồng, đạt 80% kế hoạch. Tuy nhiên, các bộ chủ trương trình vẫn chưa đề xuất phương án phân tổ trên 3.125 tỷ đồng kinh phí thường xuyên.
Năm 2025, ngân sách nhà nước bố trí khoảng trên 75.143 tỷ đồng cho 3 CTMTQG. Trong đó, ngân sách trung ương chiếm trên 53.528 tỷ đồng gồm 25.405 tỷ đồng vốn đầu tư công và 28.123 tỷ đồng kinh phí thường xuyên.
Các bộ chủ chương trình như Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Dân tộc và Tôn giáo đã đề xuất hoàn trả 7.229 tỷ đồng do không còn nhu cầu hoặc đối tượng hỗ trợ.
Ở cấp địa phương, ngân sách bố trí trên 22.614 tỷ đồng, trong đó có hơn 20.500 tỷ đồng vốn đầu tư công. Tuy nhiên, nhiều địa phương vẫn chậm trong khâu lập kế hoạch và giao vốn, dẫn đến tiến độ giải ngân còn thấp.
Tính đến hết tháng 10/2025, tổng số vốn đầu tư công mới giải ngân được 25.587 tỷ đồng, tương đương 48,9% kế hoạch năm. Trong đó, Chương trình xây dựng nông thôn mới đạt tỷ lệ cao nhất với 55,8%. Tiếp đó, Chương trình phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số đạt 41,9%. Chương trình giảm nghèo bền vững đạt 37,9%.
Một số bộ, ngành và địa phương có tỷ lệ giải ngân tốt hơn bình quân chung. Tuy nhiên, 2 bộ và 15 địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp, thậm chí bằng 0%.
Đối với kinh phí thường xuyên, tỷ lệ giải ngân còn thấp hơn nhiều khi mới chỉ đạt 25,9% tổng dự toán. Một số cơ quan trung ương chưa giải ngân được đồng nào, trong khi có tới 13 địa phương có tỷ lệ dưới 20%. Việc này không chỉ ảnh hưởng đến tiến độ chương trình mà còn gây lãng phí nguồn lực ngân sách.
Bộ Tài chính cho biết, đến tháng 6/2025, CTMTQG về giảm nghèo bền vững và CTMTQG xây dựng nông thôn mới đã cơ bản hoàn thành mục tiêu đề ra theo Nghị quyết của Quốc hội.
Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi mới đạt 6/9 nhóm mục tiêu. Ba nhóm mục tiêu còn lại chậm tiến độ, nguyên nhân chủ yếu là do đặc thù địa bàn rộng, hạ tầng yếu, thiếu cơ chế cụ thể cho một số nội dung hỗ trợ.
Nguyên nhân dẫn đến giải ngân và thực hiện chương trình chậm là, công tác xây dựng kế hoạch chưa sát thực tế. Một số nội dung không còn đối tượng hỗ trợ hoặc định mức hỗ trợ thấp, dẫn đến việc không phân bổ được kinh phí. Việc chuẩn bị đầu tư các dự án khởi công mới năm 2025 cũng chậm nên chưa có khối lượng để giải ngân. Đáng chú ý, nhiều địa phương còn tư tưởng xây dựng kế hoạch không gắn với khả năng thực hiện giải ngân nên phải đề nghị điều chỉnh hoặc hoàn trả lại ngân sách.
Ngoài ra, nhiều địa phương sau sáp nhập phải mất thời gian tổ chức lại bộ máy, điều chỉnh chủ đầu tư, gây ách tắc trong khâu triển khai như các tỉnh An Giang, Tuyên Quang, Vĩnh Long, Bắc Ninh.
Thiên tai, thời tiết bất thường, đặc biệt là bão số 10 và số 11 đã gây thiệt hại lớn cho nhiều dự án, buộc phải điều chỉnh quy hoạch hoặc tạm dừng thi công. Thêm vào đó là thiếu hướng dẫn cụ thể đối với một số chính sách.
Bộ Tài chính tiếp tục kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương, nhất là các tập trung triển khai các nhóm giải pháp trọng tâm. Trong đó, đối với 3 CTMTQG giai đoạn 2021 - 2025, Bộ Tài chính đề nghị các bộ, ngành, địa phương cần khẩn trương phân bổ phần kinh phí thường xuyên còn lại. Đồng thời cần tăng cường trách nhiệm người đứng đầu, cá thể hóa trách nhiệm đến từng cán bộ, coi kết quả giải ngân là tiêu chí đánh giá năng lực, theo tinh thần Quy định 366-QĐ/TW của Bộ Chính trị.
Đồng thời, các bộ, ngành, địa phương cần kiện toàn bộ máy quản lý sau sáp nhập, khắc phục các điểm nghẽn trong chỉ đạo, điều hành giữa hai cấp chính quyền. Đẩy mạnh kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm tình trạng trì trệ, thay thế ngay cán bộ yếu kém, thiếu trách nhiệm.
Giai đoạn 2026 - 2030, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Công an, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần hoàn thiện hồ sơ, cơ chế chính sách để sớm triển khai 2 CTMTQG mới; đồng thời nghiên cứu phương án hợp nhất 3 CTMTQG hiện hành theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
