Đồ họa minh họa: Minh Nguyệt

Ngày 12/6/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 141/2025/NĐ-CP quy định phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý Nhà nước của Thanh tra Chính phủ (Nghị định số 141/2025/NĐ-CP). Nghị định xác định rõ trách nhiệm, quyền hạn của chính quyền cấp tỉnh và cấp xã trong các hoạt động thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. Quan trọng nhất là Nghị định số 141/2025/NĐ-CP tạo ra cơ chế phối hợp giữa các cấp chính quyền, bảo đảm việc phân công rõ ràng, không để xảy ra tình trạng “trên đùn đẩy, dưới né tránh” trong xử lý công việc.

Việc triển khai Nghị định 141/2025/NĐ-CP thời gian qua đã góp phần bảo đảm quá trình chuyển tiếp suôn sẻ khi mô hình chính quyền 2 cấp được áp dụng rộng rãi trên phạm vi cả nước. Việc này, không chỉ giúp nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra, tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo, mà còn củng cố niềm tin của Nhân dân vào chính quyền, đáp ứng yêu cầu xây dựng nền hành chính hiện đại, chuyên nghiệp, phục vụ Nhân dân ngày càng tốt hơn.

Tuy nhiên, sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, việc triển khai thực hiện các các quy định liên quan đến thẩm quyền giải quyết tố cáo theo Luật Tố cáo và Nghị định số 141/2025/NĐ-CP đã phát sinh những khó khăn, vướng mắc cần tháo gỡ.

Cụ thể, khi cá nhân phát sinh đơn tố cáo cán bộ nguyên là Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND cấp xã cũ có hành vi vi phạm pháp luật gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân, nhưng nay đã nghỉ hưu không còn công tác tại UBND cấp xã mới (được hình thành sau sáp nhập với UBND xã cũ).

Đồng thời, cơ quan cấp trên của nguyên Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND cấp xã cũ là UBND cấp huyện cũng kết thúc hoạt động từ ngày 1/7/2025 theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương, nên việc xác định cơ quan có thẩm quyền giải quyết tố cáo đối với Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND cấp xã cũ đã nghỉ hưu phát sinh khó khăn, vướng từ thực tiễn.

Điểm d, khoản 3, Điều 12 Luật Tố cáo năm 2018 quy định: “Trường hợp người bị tố cáo không còn là cán bộ, công chức, viên chức thì do người đứng đầu cơ quan, tổ chức quản lý người bị tố cáo tại thời điểm có hành vi vi phạm pháp luật chủ trì giải quyết; người đứng đầu cơ quan, tổ chức có liên quan phối hợp giải quyết”. Đối chiếu với trường hợp trên, thì quy định này không áp dụng đối với việc giải quyết tố cáo đối với cán bộ nguyên là Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND cấp xã cũ đã nghỉ hưu và hiện nay cũng không còn cơ quan quản lý người bị tố cáo tại thời điểm có hành vi vi phạm pháp luật chủ trì giải quyết, vì UBND cấp xã cũ đã sáp nhập với UBND cấp xã mới.

Khoản 4, Điều 12 Luật Tố cáo năm 2018 quy định: “Tố cáo cán bộ, công chức, viên chức của cơ quan, tổ chức đã hợp nhất, sáp nhập, chia, tách do người đứng đầu cơ quan, tổ chức sau hợp nhất, sáp nhập, chia, tách mà người bị tố cáo đang công tác chủ trì giải quyết; người đứng đầu cơ quan, tổ chức có liên quan phối hợp giải quyết”. Trường hợp này, UBND cấp xã mới cũng không có thẩm quyền giải quyết tố cáo đối với cán bộ nguyên là Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND cấp xã cũ do đã nghỉ hưu trước khi sáp nhập thành UBND cấp xã mới.

Khoản 1, Điều 5 Nghị định số 141/2025/NĐ-CP quy định: “Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp xã giải quyết tố cáo hành vi vi phạm pháp luật trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban Nhân dân cấp xã và công chức, viên chức khác do mình bổ nhiệm, quản lý trực tiếp”. Đồng thời, khoản 2, Điều 5 Nghị định số 141/2025/NĐ-CP quy định: “2. Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh giải quyết tố cáo hành vi vi phạm pháp luật trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh và tương đương, Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp xã và công chức, viên chức khác do mình bổ nhiệm, quản lý trực tiếp”. Theo quy định này, thì cán bộ nguyên là Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND cấp xã cũ do đã nghỉ hưu cũng không thuộc thẩm quyền giải quyết của Chủ tịch UBND cấp tỉnh và Chủ tịch UBND cấp xã sau sáp nhập.

Từ trường hợp cụ thể và các quy định nêu trên cho thấy, vẫn còn khó khăn, vướng mắc cần phải tháo gỡ về thẩm quyền giải quyết tố cáo đối với cán bộ, công chức UBND cấp xã cũ có hành vi vi phạm pháp luật bị tố cáo đã nghỉ hưu trước khi UBND xã cũ sáp nhập về với UBND cấp xã mới.

Do đó, cần bổ sung quy định về thẩm quyền giải quyết tố cáo trong trường hợp trên, nhất là phân quyền, phân cấp cho Chủ tịch UBND cấp xã mới có thẩm quyền giải quyết tố cáo đối với trường hợp nêu trên, không để khoảng trống pháp lý về thẩm quyền giải quyết tố cáo hiện nay.