(Thanh tra) - Theo Kết luận thanh tra số 06/KL-TT ngày 15/9/2025 của Thanh tra tỉnh Đồng Nai, Dự án Khu phố Thương mại và Dân cư xã Thành Tâm, huyện Chơn Thành, tỉnh Bình Phước cũ do Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển HHP làm chủ đầu tư được phát hiện hàng loạt vi phạm trong quá trình đầu tư, giao đất, cho thuê đất và thực hiện nghĩa vụ tài chính.
Việc Thanh tra tỉnh Đồng Nai kiến nghị áp dụng Nghị quyết 170/2024/QH15 (Nghị quyết 170) của Quốc hội để tháo gỡ vướng mắc cho Dự án Khu phố Thương mại, Dân cư Thành Tâm, huyện Chơn Thành, tỉnh Bình Phước cũ (gọi tắt là dự án Thành Tâm) đã thu hút sự chú ý lớn của dư luận. Đây được xem là “chìa khóa” mở đường giúp dự án thoát khỏi vòng luẩn quẩn “đất công – thủ tục – chậm hạ tầng”, sau hơn 15 năm triển khai nhưng chưa hoàn thiện pháp lý.
Thanh tra chỉ rõ các nhóm sai phạm dự án Thành Tâm
Theo kết luận thanh tra, dự án do Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển HHP (Công ty HHP) làm chủ đầu tư có quy mô hơn 99.000 m², tổng vốn đầu tư 30,2 tỷ đồng. Nguồn gốc đất thuộc quỹ đất công nghiệp của Nhà nước, nhưng việc chuyển sang đất dân cư, thương mại không qua đấu giá quyền sử dụng đất. Đây là nguyên nhân chính khiến dự án bị ách tắc, phát sinh nhiều hệ lụy tài chính và hạ tầng xã hội chưa được đầu tư.
Qua kiểm tra, thanh tra xác định có 9 nhóm đối tượng sai phạm chính, trong đó nổi bật là: Sở Tài nguyên và Môi trường và Sở Kế hoạch và Đầu tư (cũ) tham mưu giao đất, điều chỉnh quy hoạch sai quy định; Chủ đầu tư là Công ty HHP chưa nộp đủ nghĩa vụ tài chính về đất đai, thuế và phí hạ tầng, còn thiếu hơn 4,7 tỷ đồng; công trình hạ tầng xã hội (trường học, trạm y tế, khu công cộng) chưa được đầu tư dù dự án đã bán 70% nền đất; việc quản lý đầu tư, giám sát xây dựng chưa tuân thủ Luật Đầu tư 2005 và Luật Đất đai 2013. Nhiều tổ chức, cá nhân được cơ quan thanh tra chỉ rõ có sai sót qua từng thời kỳ như: Cá nhân Chánh văn phòng, Phó Chánh văn phòng UBND tỉnh Bình Phước thời kỳ 2009; Chủ tịch, Phó Chủ tịch huyện Chơn Thành thời kỳ 2013; Giám đốc, Phó giám đốc Sở Xây dựng thời kỳ 2009 - 2021; Giám đốc, Phó giám đốc Sở Tài chính thời kỳ năm 2014; Giám đốc, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường thời kỳ 2013 - tháng 3/2025; Giám đốc, Phó giám đốc sở Kế hoạch và Đầu tư thời kỳ 2010 - tháng 3/2025...
Dự án Thành Tâm được kỳ vọng hình thành khu dân cư kiểu mẫu, nhưng suốt 15 năm triển khai vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề, việc xử lý quy hoạch khu dân cư "trộn lẫn" với đất Khu công nghiệp xảy ra chậm trễ, khiến tiến độ đình trệ và gây lãng phí nguồn lực công.
Kiến nghị áp dụng Nghị quyết 170 để tháo gỡ pháp lý cho dự án Thành Tâm
Theo hồ sơ, năm 2011 UBND tỉnh Bình Phước thu hồi đất của Ban Quản lý Khu công nghiệp Bình Phước để giao cho Công ty HHP thực hiện dự án Thành Tâm. Quá trình giao đất không tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất, cũng không xác định rõ phần diện tích có nguồn gốc công sản. Đến năm 2014, dự án được cấp giấy chứng nhận đầu tư và điều chỉnh quy hoạch, song các văn bản liên quan chưa thể hiện việc thẩm định nguồn gốc đất, gây rủi ro pháp lý nghiêm trọng.
Trong giai đoạn 2016 - 2021, dự án liên tục được nhắc tên trong các đợt kiểm tra, nhưng không có biện pháp xử lý triệt để. Đến tháng 8/2025, Thanh tra ghi nhận hạ tầng kỹ thuật mới đạt khoảng 85%, trong khi hạ tầng xã hội chưa triển khai. Một phần đất công vẫn chưa được xử lý về tài chính, tạo ra “điểm nghẽn kép”: Vừa vi phạm pháp luật đất đai, vừa không thể hoàn thiện bàn giao.
Thanh tra kết luận, nguyên nhân sâu xa đến từ việc các cơ quan tham mưu thiếu phối hợp, quản lý địa giới đất đai chồng chéo và chủ đầu tư chưa đủ năng lực tài chính để hoàn thiện nghĩa vụ. Đây là hệ quả điển hình của việc chuyển đổi đất công sang dự án dân cư nhưng không kiểm soát đầu vào pháp lý.
Thay vì chỉ dừng ở xử lý vi phạm, Thanh tra tỉnh đã kiến nghị UBND tỉnh Đồng Nai và Thanh tra Chính phủ xem xét áp dụng cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 170 của Quốc hội, nhằm tháo gỡ vướng mắc cho các dự án tồn đọng nhiều năm.
Theo kiến nghị, việc áp dụng Nghị quyết 170 cho phép rà soát lại toàn bộ quy trình giao đất, xác định lại nghĩa vụ tài chính theo giá đất hiện hành, đồng thời hợp thức hóa phần diện tích đã đầu tư hạ tầng và đang sử dụng ổn định. Nếu thực hiện đúng lộ trình, dự án có thể khai thông pháp lý trong năm 2026, vừa thu hồi ngân sách còn thiếu, vừa tránh lãng phí gần 10 ha đất đô thị đang bị “đóng băng”.
Trách nhiệm công vụ và bài học quản trị đất đai
Cùng với kiến nghị tháo gỡ, Thanh tra tỉnh đề xuất Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai chỉ đạo kiểm điểm Sở Tài nguyên và Môi trường và Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Xây dựng, Sở Tài chính và UBND huyện Chơn Thành từng thời kỳ nêu trong quyết định vì để xảy ra sai phạm kéo dài. Công ty HHP phải chịu trách nhiệm hoàn thiện toàn bộ hạ tầng xã hội, nộp bổ sung nghĩa vụ tài chính và báo cáo kết quả thực hiện trước ngày 10/10/2025.
Bài học từ Thành Tâm cho thấy: Thanh tra không chỉ là phát hiện sai phạm, mà còn là đòn bẩy chính sách. Khi được triển khai đúng hướng, Nghị quyết 170 có thể trở thành “chìa khóa” mở đường cho các dự án bị đình trệ, vướng mắc, kéo dài, gây lãng phí. Và nếu được xử lý minh bạch, Thành Tâm có thể là ví dụ đầu tiên về “thanh tra kiến tạo, tháo gỡ vì phát triển”, thay vì chỉ xử phạt và dừng dự án.
