(Thanh tra) - Trao đổi với phóng viên Báo Thanh tra, GS.TS Võ Xuân Vinh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh doanh (Đại học Kinh tế TP HCM) cho rằng "việc xây dựng Trung tâm Tài chính Quốc tế (TTTCQT) tại TP HCM không chỉ là một dự án địa phương mà còn là chiến lược quốc gia nhằm nâng tầm hệ thống tài chính Việt Nam, góp phần định vị đất nước như một "hub" tài chính mới trong khu vực châu Á".
+PV: Thưa GS.TS Võ Xuân Vinh, gần đây, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 222/2025/QH15 về việc xây dựng TTTCQT tại TP Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Đây là một bước ngoặt quan trọng. Ông có thể chia sẻ tổng quan về ý nghĩa của việc xây dựng TTTCQT tại TP HCM, cũng như những thuận lợi và khó khăn mà thành phố đang đối mặt?
-GS.TS Võ Xuân Vinh: Việc xây dựng TTTCQT tại TP HCM không chỉ là một dự án địa phương mà còn là chiến lược quốc gia nhằm nâng tầm hệ thống tài chính Việt Nam, góp phần định vị đất nước như một "hub" tài chính mới trong khu vực châu Á. Trong bối cảnh toàn cầu hóa tài chính, các trung tâm như Singapore, Hong Kong hay Thượng Hải đã chứng minh vai trò động lực trong việc thu hút đầu tư, thúc đẩy hội nhập và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đối với TP HCM, đây là cơ hội để tận dụng vị thế kinh tế đầu tàu, biến thành phố thành trung tâm không chỉ về tài chính mà còn về thương mại, dịch vụ và công nghệ cao.
Về thuận lợi, TP HCM có vị trí địa lý chiến lược, nằm ở trung tâm Đông Nam Á, với hệ thống cảng biển, sân bay quốc tế và kết nối khu vực mạnh mẽ. Dân số trẻ, đông đúc – hơn 10 triệu người – cung cấp nguồn nhân lực dồi dào, chi phí lao động cạnh tranh so với các trung tâm khác. Chúng ta cũng có lợi thế về diện tích lớn, cho phép phát triển các khu trung tâm tập trung và vùng vệ tinh hỗ trợ hoạt động phụ trợ. Hơn nữa, Việt Nam đang trong giai đoạn tăng trưởng kinh tế cao, với GDP tăng trưởng ổn định trên 6-7% hàng năm, tạo nền tảng để thu hút vốn quốc tế.
Tuy nhiên, khó khăn không ít. Hiện nay, hệ thống tài chính Việt Nam vẫn phân tán, chủ yếu tập trung tại Hà Nội và TP HCM nhưng thiếu kết nối quốc tế sâu rộng. Thị trường vốn, dù phát triển nhanh trong hai thập kỷ qua, vẫn hạn chế về chiều sâu, tín dụng ngân hàng chiếm hơn 130% GDP (theo BIS 2022), trong khi thị trường chứng khoán và trái phiếu chưa cân bằng. Khung pháp lý còn thiếu minh bạch, đặc biệt với các lĩnh vực mới như fintech, tài sản số. Nguồn nhân lực chất lượng cao cũng đang thiếu hụt, với báo cáo từ các nghiên cứu cho thấy Việt Nam đối mặt với tình trạng khan hiếm chuyên gia trong quản trị rủi ro, sản phẩm phái sinh. Cuối cùng, cạnh tranh khu vực gay gắt: TP HCM mới nổi trong Global Financial Centres Index (GFCI) nhưng vẫn xếp sau Bangkok, Singapore về nhiều tiêu chí.
+PV: Vậy theo ông, chính quyền TP HCM nên bắt đầu từ đâu và xu hướng như thế nào để xây dựng TTTCQT này?
-GS.TS Võ Xuân Vinh: Bắt đầu từ đâu là câu hỏi then chốt, và cần một cách tiếp cận chiến lược. Tôi thấy có hai xu hướng chính: Một là phát triển TP HCM thành TTTCQT trên địa bàn địa lý truyền thống, tập trung vào các hoạt động tài chính cổ điển. Hai là biến thành phố thành TTTCQT hướng tới thương mại và dịch vụ công nghệ cao, tích hợp không gian mạng và kinh tế số. Tôi nghiêng về xu hướng thứ hai, vì nó phù hợp với bối cảnh mới, nơi công nghệ 4.0 và đổi mới sáng tạo (ĐMST) là chìa khóa.
Các bước hình thành nên chia làm hai giai đoạn. Bước một: Xây dựng hạ tầng vững chắc, bao gồm hạ tầng vật lý như khu trung tâm tài chính, kết nối giao thông, và hạ tầng số như nền tảng kết nối trực tuyến. Bước hai: Thay đổi cơ cấu kinh tế để TP HCM trở thành trung tâm kinh tế - công nghệ cao, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, thu hút nhà đầu tư và lan tỏa phát triển đến toàn quốc.
Trong ngắn hạn, chính quyền nên tập trung hỗ trợ thủ tục hành chính dễ dàng, nhanh chóng, giảm chi phí. Cần chính sách thu hút chuyên gia quốc tế, như visa làm việc linh hoạt, hỗ trợ chỗ ở. Đồng thời, xây dựng nền tảng (platform) số để mọi người có thể kết nối và làm việc mà không cần đến tận nơi – ví dụ, doanh nghiệp Việt Nam đăng ký địa chỉ tại Việt Nam nhưng hoạt động toàn cầu qua không gian mạng.
+PV: Ông nhấn mạnh sự khác biệt trong mô hình vận hành. Làm thế nào để tạo sự khác biệt so với các trung tâm như Singapore hay Hong Kong và vai trò của pháp lý ở đây là gì?
-GS.TS Võ Xuân Vinh: Đúng vậy, mô hình phải tạo sự khác biệt để thu hút "đại bàng" – các tổ chức tài chính lớn, công ty fintech, logistic. So với Thượng Hải, Hong Kong, Bangkok hay Singapore, sự khác biệt của chúng ta phải dựa trên công nghệ 4.0, kinh tế số, hạ tầng số và hệ thống pháp luật tiên tiến. Bản chất là gắn kết khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo với các sản phẩm dịch vụ tài chính số.
Về pháp lý, đây là thách thức lớn vì nhiều hoạt động chưa có tiền lệ. Tư duy làm luật phải linh hoạt, vừa làm, vừa kiểm soát, vừa thúc đẩy, vừa quản trị rủi ro. Không nên "cái gì không quản được thì cấm", vì sẽ kìm hãm sáng tạo. Cần nhanh chóng ban hành quy định về phương tiện số, doanh nghiệp số, tài sản số như tiền kỹ thuật số (coin). Phải nghiên cứu kỹ cái nào chấp nhận, cái nào ngăn ngừa. Cơ quan lập pháp cần hiểu rõ bản chất để xây dựng khung pháp lý minh bạch, tiệm cận chuẩn quốc tế như IFRS, Basel III, và cơ chế giải quyết tranh chấp quốc tế.
+PV: Ông có thể chia sẻ kinh nghiệm từ một nước nào đó đã thành công về TTTCQT mà Việt Nam nên học hỏi, nhưng vẫn giữ lợi thế riêng?
-GS.TS Võ Xuân Vinh: Singapore là mô hình đáng học, nhưng chúng ta phải tùy chỉnh theo lợi thế Việt Nam, dân số đông hơn (gần 100 triệu so với 5,6 triệu của Singapore), nguồn nhân lực lớn, diện tích rộng lớn hơn. Singapore mở cửa dễ dàng cho người nước ngoài, thủ tục nhanh gọn, chi phí thấp, khuyến khích ĐMST qua cơ chế sandbox – thí điểm ý tưởng mới dưới sự kiểm soát. Họ có hạ tầng kỹ thuật đầy đủ cho các công ty tài chính lớn, sàn chứng khoán, tập đoàn đa quốc gia, kèm theo trung tâm ĐMST, dịch vụ y tế, nghỉ dưỡng chất lượng cao.
Chúng ta cần học cách thu hút nhà đầu tư như hoàn thiện luật theo sandbox, tạo hạ tầng mạnh, cung cấp dịch vụ kết nối doanh nghiệp nội địa với quốc tế. Khuyến khích startup fintech vận hành thí điểm. Đồng thời, tận dụng lợi thế để định vị TP HCM không chỉ là hub tài chính mà còn là trung tâm thúc đẩy kinh tế số, hỗ trợ sản phẩm dịch vụ ra thị trường toàn cầu.
+PV: Về thị trường vốn và nhân lực, những giải pháp bền vững nào để phát triển đa tầng và chất lượng cao?
-GS.TS Võ Xuân Vinh: Thị trường vốn cần đa dạng hóa kênh huy động, song hành với ngân hàng: phát triển cổ phiếu, trái phiếu, phái sinh, fintech. Học từ Singapore và Hong Kong, tập trung công cụ tài chính xanh để đón xu hướng bền vững, đáp ứng nhu cầu vốn cho chuyển đổi năng lượng.
Về nhân lực, cần chính sách thu hút chuyên gia quốc tế và nâng cấp đào tạo nội địa. Khuyến khích chứng chỉ như CFA, ACCA, FRM. Hợp tác giữa đại học Việt Nam với định chế quốc tế để tạo nguồn nhân lực đa dạng.
+PV: Cuối cùng, chiến lược hội nhập và định vị quốc tế của TTTCQT tại TP HCM nên như thế nào để thành công lâu dài?
-GS.TS Võ Xuân Vinh: Hội nhập phải sâu rộng, kết nối với mạng lưới toàn cầu qua hiệp định thương mại tự do, chính sách mở cửa. Như Singapore là hub ASEAN, Hong Kong là cầu nối với Trung Quốc, Việt Nam có thể định vị làm hub kết nối Đông Nam Á với Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Xây dựng TTTCQT phải liên kết với chính sách thương mại, đầu tư, đổi mới sáng tạo và bền vững. Chỉ khi đồng bộ, chúng ta mới tận dụng dòng vốn quốc tế, nâng cao cạnh tranh dài hạn. TTTCQT phải thúc đẩy kinh tế toàn diện, biến Việt Nam thành quốc gia tài chính phát triển hướng thương mại - dịch vụ - công nghệ cao.
+Xin trân trọng cảm ơn GS.TS Võ Xuân Vinh!
GS.TS Võ Xuân Vinh – Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh doanh, thuộc Đại học Kinh tế TP HCM (UEH) là 1 trong 9 nhà khoa học Việt Nam được vinh danh trong Top 10.000 nhà khoa học có tầm ảnh hưởng nhất thế giới năm 2025. Trong bảng xếp hạng uy tín do nhà xuất bản Elsevier công bố.
