Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) quy định mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Ảnh minh họa. Nguồn ảnh Internet

Chính phủ vừa có tờ trình gửi Quốc hội về Dự án Luật BHXH (sửa đổi). Với 9 chương và 136 điều, dự thảo luật đã bổ sung 3 nội dung mới (trợ cấp hưu trí xã hội; quản lý thu, đóng BHXH và đầu tư quỹ BHXH).

Thêm khoảng 1 triệu người được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội

Đề cập đến việc bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội, theo Chính phủ, điều này để hình thành hệ thống BHXH đa tầng, phù hợp với định hướng của Nghị quyết 28 của Trung ương.

Chính phủ cho hay, tính đến cuối năm 2022, Việt Nam có khoảng 14,4 triệu người sau độ tuổi nghỉ hưu (từ 55 tuổi trở lên với nữ; từ 60 tuổi trở lên với nam). Tổng số người hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng, trợ cấp hưu trí xã hội là hơn 5,1 triệu người, chiếm khoảng 35% tổng số người sau độ tuổi nghỉ hưu.

Trung ương xác định đến năm 2030, phấn đấu khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội.

Vì vậy, Chính phủ đề xuất công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng khác sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách đảm bảo.

“Việc giảm độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 tuổi xuống còn 75 tuổi sẽ giúp mở rộng đối tượng thụ hưởng trợ cấp hưu trí xã hội thêm khoảng 800 nghìn đến 1 triệu người cao tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội và bảo hiểm y tế (BHYT)”, tờ trình nêu.

Điểm mới đáng chú ý nữa, dự thảo luật quy định giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm. Điều này nhằm tạo cơ hội cho những người tham gia muộn hoặc quá trình tham gia không liên tục có thời gian đóng BHXH ngắn được hưởng lương hưu, theo tờ trình.

Chính phủ cho hay, với quy định mới này, mức lương hưu của những người đóng BHXH 15 năm có thể thấp hơn những người có thời gian đóng dài nếu tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc hoặc thu nhập làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện như nhau.

Dù mức lương hưu có thể “khiếm tốn hơn” nhưng hằng tháng ổn định, định kỳ Nhà nước điều chỉnh và trong thời gian hưởng lương hưu sẽ được quỹ BHXH đóng BHYT sẽ góp phần đảm bảo tốt hơn cuộc sống khi người lao động về già. Chính phủ đánh giá, hưởng lương hưu có lợi hơn so với nhận BHXH một lần.

Cơ quan chủ trì soạn thảo dự án luật là Bộ Lao động Thương binh và Xã hội cho hay, trong 7 năm thực hiện Luật BHXH 2014, có trên 476 nghìn người hưởng BHXH một lần đã có thời gian tham gia BHXH trên 10 năm với độ tuổi từ 40 tuổi trở lên.

Cạnh đó, có trên 53 nghìn người đã hết tuổi lao động phải nhận BHXH một lần do chưa đủ 20 năm đóng BHXH bắt buộc; trên 20 nghìn người khi đến tuổi nghỉ hưu chưa đủ thời gian đóng phải đóng một lần cho thời gian còn thiếu để hưởng lương.

Rõ tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất - cao nhất

Vẫn theo Chính phủ, dự thảo luật quy định mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Cụ thể gồm: Chủ hộ kinh doanh (có đăng ký kinh doanh); người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp tại công ty và công ty mẹ, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương; người lao động làm việc không trọn thời gian (người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt); người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố tương tự như đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã; trường hợp không giao kết hợp đồng lao động hoặc thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên phù hợp với Bộ luật Lao động năm 2019 cũng được đề xuất thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

Chính phủ khẳng định, việc bổ sung các đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, đảm bảo phù hợp với những quy định mới của Bộ luật Lao động, thể hiện định hướng từng bước mở rộng diện bao phủ, đảm bảo tính khả thi trong thực hiện.

Theo thống kê, hiện có 5 triệu hộ kinh doanh, trong đó có gần 2 triệu hộ có đăng ký. Cả nước cũng có 405.032 người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố, trong đó người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố là 270.346 người.

Về tiền lương bình quân làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc, dự thảo luật quy định thấp nhất bằng một nửa mức lương tối thiểu tháng vùng cao nhất, cao nhất bằng 8 lần mức lương tối thiểu tháng vùng cao nhất do Chính phủ công bố.

Đây là cơ sở quy định căn cứ đóng BHXH với những đối tượng không hưởng tiền lương (chủ hộ kinh doanh; người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương...) và là căn cứ để xác định trách nhiệm tham gia đối với đối tượng người lao động làm việc không trọn thời gian.

Với khu vực ngoài Nhà nước, dự thảo luật quy định cụ thể theo hướng tiền lương làm căn cứ đóng BHXH là tiền lương tháng, gồm mức lương, phụ cấp lương, các khoản bổ sung khác, được trả thường xuyên và ổn định trong mỗi kỳ trả lương.

Trên cơ sở đó, Chính phủ quy định chi tiết nhằm xác định cụ thể các khoản phải đóng, không phải đóng BHXH bắt buộc; việc xác định tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH đối với trường hợp thỏa thuận trả lương theo giờ, ngày, tuần và theo sản phẩm, khoán.

Bộ Lao động Thương binh và Xã hội cho hay, tiền lương bình quân làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc năm 2022 của người lao động là 5,73 triệu đồng/tháng, chiếm khoảng 75% thu nhập bình quân của người lao động làm công, hưởng lương.

Luật BHXH hiện hành chỉ có quy định về tiền lương/thu nhập làm căn cứ đóng BHXH cao nhất, nhưng chưa có quy định về tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất. Thêm nữa, quy định căn cứ đóng BHXH bắt buộc tại luật chưa đủ rõ nên còn gặp khó khăn trong thực hiện.

Theo dự kiến chương trình, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ cho ý kiến về Dự án Luật BHXH tại phiên họp thứ 25 vào ngày 17/8 tới đây.