TS Tạ Thu Thủy cho rằng, chưa có cơ chế kiểm soát toàn diện các giai đoạn của quá trình thanh tra nên để xảy ra rủi ro trong hoạt động thanh tra. Ảnh: TH

Trình bày kết quả nghiên cứu tại hội thảo ngày 27/10, TS Tạ Thu Thủy cho biết, đề tài gồm 3 chương: Chương I, Một số vấn đề về rủi ro trong hoạt động thanh tra và phòng ngừa, xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra; Chương II: Quy định pháp luật và thực tiễn phòng ngừa, xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra; Chương III: Quan điểm, giải pháp hoàn thiện chính sách, pháp luật và nâng cao hiệu quả phòng ngừa, xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra.

Theo TS Tạ Thu Thủy, rủi ro đã và đang ảnh hưởng đến chất lượng, mục đích của thanh tra. Thực tế cho thấy, phòng ngừa, xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra còn nhiều tồn tại như: các biện pháp thể chế được xây dựng, ban hành nhiều nhưng vẫn còn những khoảng trống pháp lý chưa hoàn thiện, chưa góp phần kiểm soát, ngăn ngừa, giảm thiểu, triệt tiêu rủi ro trong hoạt động thanh tra một cách hiệu quả, thực chất; các biện pháp nghiệp vụ cơ bản trong tiến hành thanh tra còn tản mát trong nhiều văn bản; thiếu quy trình rủi ro chuyên nghiệp trong hoạt động thanh tra.

Mặt khác, chưa có cơ chế kiểm soát chéo để nắm bắt thông tin phòng, ngừa rủi ro chồng chéo, trùng lắp về phạm vi, đối tượng, nội dung thanh tra, nhất là khi các cơ quan thanh tra cấp dưới cố tình bao che, hoặc chuyển sang hình thức khác để không phải báo cáo hoạt động với cơ quan thanh tra cấp trên; ban hành kết luận thanh tra và các biện pháp theo dõi, kiểm tra thực hiện kết luận, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

“Có trường hợp kết luận thanh tra đã ban hành nhưng cần phải sửa đổi, bổ sung khi cơ quan, người có thẩm quyền quyền ban hành tự phát hiện nội dung trong kết luận thanh tra cần phải sửa đổi, hủy bỏ, bổ sung hoặc quyết định giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với kết luận thanh tra yêu cầu phải sửa đổi, hủy bỏ, bổ sung kết luận thanh tra hoặc qua hoạt động kiểm tra tính chính xác, hợp pháp của kết luận thanh tra. Song pháp luật thanh tra chưa có quy định cụ thể về căn cứ, thẩm quyền, trình tự, thủ tục, thời hạn, phạm vi sửa đổi, bổ sung, hủy bỏ kết luận thanh tra nên trên thực tế còn rủi ro, vướng mắc, không thống nhất trong thực hiện”, TS Thủy nói.

Cơ chế, theo dõi nắm bắt việc chấp hành pháp luật, tuân thủ chuẩn mực đạo đức, quy tắc ứng xử và ý thức kỷ luật của cán bộ thanh tra trong hoạt động thanh tra còn hình thức, thiếu thực chất và chưa hiệu quả.

Bên cạnh đó, khiếu nại, tố cáo trong hoạt động thanh tra không nhiều, nhưng xu hướng ngày càng tăng. Các khiếu nại chủ yếu do chưa thống nhất với nội dung kết luận thanh tra, nhất là việc thu hồi tiền, tài sản sai phạm phải nộp vào ngân sách Nhà nước. Các tố cáo chủ yếu liên quan đến hành vi thực thi nhiệm vụ của người tiến hành thanh tra.

Ngoài ra, chưa có cơ chế tổng kết chính thức về vấn đề rủi ro và phòng, ngừa xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra.

Toàn cảnh hội thảo. Ảnh:TH

Nguyên nhân của những hạn chế trên là do chưa có cơ chế kiểm soát toàn diện các giai đoạn của quá trình thanh tra; công tác kiểm tra, giám sát việc thực thi quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn chưa được quan tâm thực hiện nên dẫn đến xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra; do nhận thức, trách nhiệm, chỉ đạo của người đứng đầu cơ quan quản lý Nhà nước, cơ quan thanh tra; do nhận thức, trình độ, đạo đức cán bộ, công chức tham gia hoạt động thanh tra; năng lực của thành viên đoàn thanh tra chưa đủ để phát hiện sai phạm, thành viên đoàn thanh tra cố tình bỏ qua sai phạm.

“Không ít cán bộ thanh tra bị xử lý do vi phạm pháp luật trong quá trình thanh tra, đó là những minh chứng điển hình rủi ro trong hoạt động thanh tra mà nguyên nhân xuất phát từ việc bố trí con người”, Ban Chủ nhiệm cho hay.

Cùng với đó là thiếu chuẩn mực thanh tra, thiếu cơ chế thúc đẩy việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ của đối tượng thanh tra; thiếu cơ chế thẩm định nhằm khắc phục những rủi ro sai sót trọng yếu trong quá trình thanh tra, có cơ hội xem xét lại để nâng cao chất lượng cuộc thanh tra.

Trên cơ sở đó, Ban Chủ nhiệm đề tài đã đưa ra những quan điểm, giải pháp hoàn thiện chính, pháp luật và nâng cao hiệu quả phòng ngừa, xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra. Trong đó, đề tài nhấn mạnh về giải pháp phòng ngừa, xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra là phải đề cao yếu tố con người, hoàn thiện chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác thanh tra là vấn đề cốt lõi từ nội tại, đề cao tính chuyên nghiệp, chất lượng đội ngũ làm công tác thanh tra.

Tăng cường giám sát nội bộ và pháp huy vai trò giám sát của các chủ thể khác nhằm phòng ngừa, xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra; bám sát chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước về kiểm soát quyền lực trong hoạt động thanh tra.

Phát biểu tại hội thảo, TS Cung Phi Hùng, Phó Viện trưởng Viện CL&KHTT cho rằng, mục tiêu chung cần đề xuất các quy định nhằm phòng ngừa và xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra. Luật Thanh tra và các văn bản pháp luật chưa có quy định đề xuất cho việc phòng ngừa và xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra. Vì vậy, Ban chủ nhiệm đề tài nên đề xuất các giải pháp quản lý, phòng ngừa, xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra. Rủi ro có thể xuất hiện ở tất cả các giai đoạn của quá trình thanh tra.

Đối với Chương I, cần bổ sung phân tích rủi ro trong giai đoạn xây dựng kế hoạch thanh tra và giai đoạn sau thanh tra. Chương II cần sửa tên là quy định của pháp luật liên quan đến phòng ngừa và xử lý rủi ro trong hoạt động thanh tra, đề xuất một số vụ việc cụ thể trong từng giai đoạn thanh tra, từ đó phân tích các rủi ro nảy sinh thì dễ tiếp cận vấn đề hơn. Các kiến nghị sửa đổi luật tại Chương III cần cụ thể hơn.

Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế Trần Văn Long nhấn mạnh, đề tài chỉ nên tiếp cận rủi ro ở một vài khía cạnh, nên là rủi ro trong công vụ, chứ không phải tất cả các rủi ro trong đời sống, xuất phát từ yếu tố khách quan chứ không nên đi sâu vào khía cạnh rủi ro chủ quan quá nhiều.

Ban Chủ nhiệm đề tài nên đặt rủi ro ở khía cạnh người tham gia thanh tra không thể kiểm soát, không thể xác định được các rủi ro trong hoạt động thanh tra, không phải những rủi ro mà pháp luật đã ngăn ngừa, kiểm soát được. Chủ nhiệm đề tài cần dùng những từ ngữ đơn giản để giải thích trong khái niệm.

Về sự nhìn nhận khái niệm, đề tài nên hiểu theo hướng rủi ro trong hoạt động thanh tra mang tính khách quan, không thể là thứ chủ quan, là thứ không may xảy ra, không dự liệu được và không có cơ chế kiểm soát hay ngăn ngừa nó một cách triệt để; phải ảnh hưởng đến kết quả, hiệu quả của hoạt động thanh tra.

TS Triệu Thị Thu, Trường Cán bộ Thanh tra cho rằng, phạm vi nghiên cứu của đề tài nên khuôn lại và cần làm rõ thêm một số nôi dung sau: Lạm quyền, lộng quyền, né tránh quyền; thất lạc tài liệu, thông tin, cơ sở vật chất; lộ lọt thông tin; bảo mật thông tin, số hóa; trách nhiệm giám sát khi vụ việc bị xảy ra khởi tố…