Chỉ thị của Bộ Chính trị nêu rõ, công tác giám định tư pháp và định giá tài sản trong tố tụng hình sự trong thời gian qua đã có nhiều chuyển biến tích cực: Thể chế, pháp luật từng bước được hoàn thiện; hệ thống tổ chức và đội ngũ người làm giám định tư pháp, định giá tài sản, hội đồng định giá tài sản các cấp tiếp tục được củng cố, kiện toàn; công tác quản lý nhà nước được đổi mới, hiệu lực, hiệu quả hơn...

Tuy nhiên, công tác giám định tư pháp và định giá tài sản còn bộc lộ một số hạn chế, yếu kém, như: Một số chính sách và quy định pháp luật còn bất cập; chất lượng giám định tư pháp, định giá tài sản chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu thực tiễn; hiện tượng trưng cầu chưa trúng, chưa đúng và đùn đẩy, né tránh, chậm trễ trong hoạt động giám định tư pháp, định giá tài sản vẫn còn xảy ra.

Theo đó, Bộ Chính trị yêu cầu các cấp ủy, tổ chức đảng tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm.

Một là, tăng cường nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy đối với công tác giám định tư pháp, định giá tài sản

Đẩy mạnh công tác quán triệt, tuyên truyền, phổ biến chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước nhằm nâng cao nhận thức của các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền và toàn xã hội về công tác giám định tư pháp và định giá tài sản với tính chất là nhiệm vụ chính trị quan trọng, gắn với kiểm soát quyền lực trong thực thi công vụ, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, bảo vệ công lý, kỷ cương, trật tự xã hội, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn mới.

Hai là, đổi mới cơ chế hoạt động, nâng cao chất lượng giám định tư pháp, định giá tài sản

Thiết lập cơ chế trưng cầu, yêu cầu giám định, định giá tài sản theo hướng chỉ trưng cầu, yêu cầu khi thực sự cần đến ý kiến chuyên môn, tuyệt đối không lạm dụng công tác này để thay thế công tác điều tra, thực hiện nghĩa vụ chứng minh của cơ quan tiến hành tố tụng. Phải có cơ chế xác định thiệt hại tối thiểu đối với trường hợp hành vi sai phạm đã rõ, không cần hoặc không thể giám định, định giá; chủ động áp dụng các phương pháp phù hợp để xác định thiệt hại.

Chuẩn hóa quy trình tiếp nhận, thực hiện giám định tư pháp, định giá tài sản; đối với lĩnh vực mới phát sinh cần phát huy vai trò chủ động của tổ chức, người giám định, định giá trong việc lựa chọn phương pháp giám định tối ưu và có giải trình hợp lý. Tổ chức, người giám định, định giá phải kịp thời tiếp nhận, thực hiện giám định, định giá, tuyệt đối không né tránh, đùn đẩy, từ chối mà không có lý do chính đáng.

Thực hiện cơ chế xem xét, đánh giá, sử dụng, chú trọng tính chính xác, độc lập, khách quan của kết luận giám định tư pháp, định giá tài sản; bảo đảm việc tham gia tố tụng của tổ chức, người giám định, định giá thực chất, hiệu quả.

Đổi mới cơ chế hạch toán, thanh toán chi phí, bồi dưỡng giám định, định giá theo hướng ngân sách Nhà nước cấp trực tiếp cho cơ quan, đơn vị Nhà nước thực hiện giám định, định giá; cơ quan trưng cầu, yêu cầu chỉ dự toán và thanh toán chi phí giám định, định giá khi trưng cầu, yêu cầu tổ chức, cá nhân ngoài khu vực nhà nước. Đơn giản hóa thủ tục hành chính và bảo đảm thanh toán, chi trả đầy đủ, kịp thời chi phí, bồi dưỡng giám định, định giá; chi phí tham gia tố tụng, tham dự phiên tòa của người giám định, định giá.

Đồ họa: Minh Nguyệt

Thực hiện phân cấp, phân quyền trong trưng cầu và thực hiện giám định, định giá, xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm giữa các cấp, các ngành để khắc phục tình trạng đùn đẩy, né tránh; tăng cường thông tin, phối hợp hai chiều giữa cơ quan trưng cầu, yêu cầu và tổ chức, người giám định, định giá. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số; nghiên cứu thí điểm ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ dữ liệu trong hoạt động giám định, định giá tài sản...

Ba là, kiện toàn, củng cố các tổ chức giám định tư pháp, định giá tài sản

Củng cố, kiện toàn hệ thống tổ chức giám định tư pháp công lập trong các lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần và kỹ thuật hình sự gắn với tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế, khắc phục tình trạng chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ.

Huy động, thu hút các tổ chức chuyên môn có năng lực trong và ngoài khu vực công tham gia hoạt động giám định tư pháp. Đẩy mạnh xã hội hóa một số lĩnh vực giám định nhằm đáp ứng tốt yêu cầu của hoạt động tố tụng, nhất là tố tụng dân sự, hành chính; khuyến khích, tạo điều kiện phát triển các tổ chức giám định tư pháp ngoài công lập với lộ trình phù hợp yêu cầu thực tế, đồng thời có biện pháp bảo đảm, kiểm soát chặt chẽ về chất lượng giám định; nghiên cứu, bổ sung chính sách miễn, giảm thuế cho tổ chức ngoài khu vực công thực hiện giám định tư pháp.

Bốn là, tăng cường năng lực cho đội ngũ người làm công tác giám định, định giá tài sản

Hoàn thiện tiêu chuẩn chức danh, cơ chế tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng kiến thức pháp lý, nghiệp vụ chuyên môn và cơ chế bảo vệ người giám định, định giá làm việc vô tư, khách quan, công tâm, chính trực. Xây dựng đội ngũ người làm công tác giám định, định giá có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp, tinh thông nghiệp vụ, chuyên nghiệp, kỷ luật, tinh thần liêm chính, vô tư, khách quan, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của hoạt động tố tụng và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Kiên quyết thay thế những người yếu kém, vụ lợi, suy thoái; đồng thời, thực hiện cơ chế thu hút, trọng dụng chuyên gia giỏi, nhà khoa học, cán bộ chuyên môn có năng lực trong và ngoài khu vực công.

Áp dụng chính sách hỗ trợ đặc thù, vượt trội cho người làm giám định chuyên trách và người làm giám định kiêm nhiệm hưởng lương từ ngân sách nhà nước trong một số lĩnh vực, chuyên ngành có tính chất nguy hiểm, độc hại, khó thu hút được người vào công tác. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng trong nước và nước ngoài cho người làm công tác giám định; tôn vinh, khen thưởng các tổ chức, cá nhân có thành tích xuất sắc trong thực hiện nhiệm vụ giám định, định giá tài sản…

Năm là, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước; chú trọng công tác kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm

Tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, phát huy hơn nữa vai trò, trách nhiệm của cơ quan đầu mối, quản lý chung và chuyên ngành đối với công tác giám định, định giá; thực thi cơ chế thông tin kịp thời, phối hợp liên ngành hiệu quả; xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giá, kết nối đồng bộ với hệ thống dữ liệu thống kê tố tụng, thi hành án, quản lý tài sản công.

Tăng cường công tác giám sát của Quốc hội, HĐND cấp tỉnh và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp.

Tăng cường kiểm tra, thanh tra, giám sát công tác giám định tư pháp, định giá tài sản, xác định là nhiệm vụ trọng tâm và thường xuyên của cấp ủy, tổ chức đảng, bộ, ngành, địa phương gắn với trách nhiệm của người đứng đầu. Kịp thời phát hiện, xử lý những tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc nhằm nâng cao hiệu quả công tác giám định tư pháp, định giá tài sản. Duy trì thường xuyên theo dõi, đôn đốc thực hiện kết luận thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với công tác giám định tư pháp, định giá tài sản.

Có cơ chế và xử lý nghiêm minh các hành vi chậm trễ, né tránh, đùn đẩy, thiếu trách nhiệm, không công tâm, khách quan trong giám định, định giá; việc trưng cầu, yêu cầu không đúng; không thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ, trách nhiệm trong trưng cầu, đánh giá, sử dụng kết luận giám định, định giá tài sản.