(Thanh tra) - Một trong những trụ cột quan trọng nhất của chiến lược chuyển đổi số ngành ngân hàng đến năm 2030 là thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, hướng tới mục tiêu đến năm 2030, 95% dân số từ 15 tuổi trở lên có tài khoản giao dịch tại ngân hàng. Đây được xem là bước đi quyết liệt nhằm thúc đẩy kinh tế số, nâng cao hiệu quả vận hành, giảm chi phí xã hội liên quan đến tiền mặt và đưa người dân tiếp cận sâu hơn với các dịch vụ tài chính hiện đại.
Thanh toán số tại Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc
Theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) trong vài năm gần đây, thanh toán số tại Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc. Hoạt động thanh toán qua Internet và điện thoại di động duy trì mức tăng trưởng hai con số, trong khi tỷ trọng giao dịch tại quầy ngày càng giảm. Sự phổ cập của smartphone, mạng 4G, 5G cùng thói quen tiêu dùng mới sau đại dịch COVID-19 đã trở thành động lực thúc đẩy mạnh mẽ xu hướng không dùng tiền mặt.
Tuy vậy, Việt Nam vẫn phải đối mặt với những thách thức lớn: Khoảng cách phổ cập dịch vụ tài chính giữa các vùng miền vẫn còn rõ rệt. An ninh mạng và gian lận tài chính ngày càng tinh vi, đòi hỏi đầu tư mạnh cho hệ thống bảo mật. Một bộ phận người dân, doanh nghiệp nhỏ vẫn chuộng tiền mặt do thói quen và hạn chế về kiến thức số.
Trong bối cảnh đó, NHNN đã định hướng một chiến lược chuyển đổi số dài hạn đến 2030 mang ý nghĩa quan trọng, tạo “khung xương sống” cho sự phát triển của hệ thống tài chính tương lai.
Chiến lược đề ra nhiều mục tiêu tham vọng, hướng tới một hệ sinh thái ngân hàng số toàn diện. Trong đó, nhóm mục tiêu liên quan đến thanh toán không dùng tiền mặt bao gồm: 95% dân số từ 15 tuổi trở lên có tài khoản giao dịch ngân hàng. Đây là mục tiêu then chốt để nâng cao mức độ bao trùm tài chính. Khi người dân có tài khoản, họ có thể dễ dàng tiếp cận thanh toán điện tử, ví điện tử, chuyển tiền nhanh 24/7, đồng thời mở ra cơ hội tiếp cận tín dụng và các dịch vụ tài chính khác.
100% ngân hàng triển khai mở tài khoản trực tuyến phương thức định danh điện tử (eKYC) sẽ tạo ra bước đột phá khi cho phép mở tài khoản mà không cần đến quầy. Trong giai đoạn tới, công nghệ này sẽ tiếp tục được mở rộng và hoàn thiện, giúp giảm chi phí, tăng trải nghiệm người dùng và hạn chế gian lận.
Các lĩnh vực như y tế, giáo dục, giao thông, thuế, phí – lệ phí… sẽ đẩy mạnh việc chấp nhận thanh toán điện tử. Điều này giúp minh bạch hóa tài chính công, hạn chế thất thoát và nâng cao chất lượng dịch vụ.
Phát triển mạnh mẽ thanh toán vi mô và thanh toán nhỏ lẻ bằng các công nghệ như QR code, NFC, Tap-to-Pay, ví điện tử… được khuyến khích phổ cập ở mọi lĩnh vực đời sống, từ siêu thị đến chợ truyền thống.
Xây dựng hệ sinh thái thanh toán an toàn – thông minh – bền vững: Bao gồm các biện pháp tăng cường bảo mật, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), phân tích dữ liệu lớn (Big Data), Blockchain nhằm phòng chống gian lận, giảm thiểu rủi ro và nâng cao niềm tin của khách hàng.
Thanh toán không dùng tiền mặt: Mảnh ghép trung tâm của nền kinh tế số
Thanh toán không dùng tiền mặt đóng vai trò “huyết mạch” trong chuyển đổi số ngành ngân hàng. Khi người dân và doanh nghiệp chuyển sang thanh toán điện tử, nhiều lợi ích được tạo ra: Tăng tốc độ lưu thông tiền tệ; các giao dịch diễn ra nhanh, chi phí thấp, giúp tăng hiệu quả vận hành của nền kinh tế; minh bạch hoá tài chính; giao dịch điện tử dễ truy vết, giúp hạn chế thất thu thuế và giảm các hoạt động kinh tế ngầm; giảm chi phí xã hội liên quan đến tiền mặt: Từ in ấn, vận chuyển, bảo quản đến kiểm đếm, tiền mặt luôn là phương thức tốn kém.
Thúc đẩy đổi mới sáng tạo: Khi thanh toán số trở thành hạ tầng nền tảng, các dịch vụ fintech, ngân hàng số, cho vay nhanh, quản lý tài chính cá nhân… có điều kiện phát triển bùng nổ.
Mở rộng khả năng tiếp cận tài chính (Financial Inclusion): Người dân ở vùng sâu, vùng xa có thể sử dụng ví điện tử, chuyển tiền qua điện thoại mà không cần đến chi nhánh ngân hàng.
Theo Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà cho biết, để hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2030, ngành ngân hàng sẽ tập trung vào các nhóm giải pháp hoàn thiện khung pháp lý cho ngân hàng số. Bao gồm: hành lang thử nghiệm sandbox cho fintech, quy định về eKYC, xác thực điện tử, giao dịch số, bảo mật dữ liệu… Việc tạo ra môi trường pháp lý linh hoạt nhưng an toàn là điều kiện để đổi mới sáng tạo phát triển.
NHNN định hướng nâng cấp hệ thống thanh toán liên ngân hàng, đẩy mạnh kết nối mở API giữa ngân hàng – fintech – doanh nghiệp – cơ quan nhà nước. Hạ tầng tập trung và liên thông sẽ giảm chi phí và tạo thuận lợi cho người dùng.
Đẩy mạnh chuyển đổi số nội bộ tại các ngân hàng, ứng dụng AI vào chấm điểm tín dụng, chatbot hỗ trợ khách hàng; ứng dụng dữ liệu lớn vào phòng chống gian lận; tự động hóa quy trình (RPA)… là xu hướng đang được nhiều ngân hàng áp dụng.
Khi giao dịch số tăng nhanh, nguy cơ tấn công mạng cũng gia tăng. Ngành ngân hàng phải đầu tư mạnh cho hệ thống phòng thủ, xây dựng trung tâm giám sát an toàn thông tin, nâng cấp hệ thống xác thực sinh trắc học đa lớp.
Bên cạnh đó, tuyên truyền, hướng dẫn sử dụng thanh toán số cho các nhóm khách hàng lớn tuổi, vùng nông thôn; đồng thời phối hợp với doanh nghiệp, trường học, bệnh viện trong việc mở rộng chấp nhận thanh toán điện tử.
Nếu thực hiện thành công chiến lược, Việt Nam có thể trở thành một trong những quốc gia có tốc độ phát triển ngân hàng số nhanh nhất Đông Nam Á. Với tỷ lệ người dùng Internet cao, dân số trẻ và tốc độ đổi mới công nghệ mạnh mẽ, tiềm năng tăng trưởng còn rất lớn.
Đến năm 2030, một hệ sinh thái thanh toán không dùng tiền mặt phổ cập toàn dân sẽ giúp: Tăng năng suất lao động trong toàn nền kinh tế. Giảm tỷ lệ thanh toán bằng tiền mặt xuống mức rất thấp. Tạo môi trường minh bạch, thuận lợi cho kinh doanh. Thúc đẩy phát triển thương mại điện tử, chính phủ điện tử và kinh tế số
Chiến lược chuyển đổi số ngành ngân hàng đến năm 2030 là bước đi quan trọng, thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc xây dựng một hệ thống tài chính hiện đại, bền vững và bao trùm. Thanh toán không dùng tiền mặt không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là động lực then chốt để đưa nền kinh tế tiến nhanh vào kỷ nguyên số.
