(Thanh tra) - Dự thảo Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản điều chỉnh lại thẩm quyền của lực lượng thanh tra sau khi chấm dứt hoạt động thanh tra cấp huyện và thanh tra sở, tạo khung pháp lý minh bạch hơn trong xử phạt vi phạm hành chính.
Dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản được xây dựng nhằm thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là ưu tiên áp dụng các biện pháp hành chính, kinh tế, đồng thời khắc phục triệt để những vướng mắc, chồng chéo trong thực tiễn thi hành.
Việc ban hành dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản được xem là cấp thiết nhằm thay thế Nghị định số 36/2020/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 04/2022/NĐ-CP) và nhằm bảo đảm tính hiệu lực, hiệu quả của Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024.
Mục tiêu tổng thể của chính sách là thể chế hóa đầy đủ các quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là tinh thần của Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó nêu rõ quan điểm chỉ đạo về việc sửa đổi quy định pháp luật nhằm phân định rõ trách nhiệm hình sự với trách nhiệm hành chính và dân sự, đồng thời nguyên tắc là ưu tiên các biện pháp hành chính, cho phép doanh nghiệp, doanh nhân khắc phục sai phạm, thiệt hại.
Nghị định mới sẽ giúp sửa đổi, bổ sung các quy định chịu tác động bởi chủ trương sắp xếp, tổ chức bộ máy, nhằm bảo đảm các cơ quan có thẩm quyền xử phạt hoạt động liên tục, thông suốt và đồng bộ với những thay đổi pháp lý lớn như Luật Xử lý vi phạm hành chính (sửa đổi năm 2025) và Luật Thanh tra năm 2025.
Theo đánh giá sơ bộ của Bộ Nông nghiệp và Môi trường tại Báo cáo đánh giá tác động chính sách của dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản, từ khi Nghị định số 36/2020/NĐ-CP có hiệu lực, công tác tranh tra, kiểm tra lĩnh vực tài nguyên nước và khoáng sản đã được được tăng cường ở cả Trung ương và địa phương, góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các tổ chức, cá nhân.
Kết quả thanh tra, kiểm tra hoạt động khoáng sản qua các năm cho thấy ý thức chấp hành pháp luật về khoáng sản của các tổ chức, cá nhân được thanh tra, kiểm tra ngày càng được nâng cao; từng bước lập lại trật tự trong khai thác khoáng sản, giảm dần các vụ vi phạm pháp luật về khoáng sản và bảo vệ môi trường, tạo môi trường bình đẳng trong sản xuất, kinh doanh.
Tuy nhiên, qua các đợt thanh tra, kiểm tra, các hành vi vi phạm vẫn còn tồn tại phổ biến. Năm 2023, tại các địa phương, Sở Tài nguyên và Môi trường đã thực hiện các đợt thanh tra, kiểm tra đối với các tổ chức, cá nhân hoạt động khoáng sản; qua đó có 2.936 trường hợp vi phạm pháp luật về khoáng sản, xử phạt vi phạm hành chính 168,86 tỷ đồng.
Trong năm 2024, các sở đã tiến hành 242 đoàn thanh tra, kiểm tra đối với 447 tổ chức, cá nhân. Qua thanh tra, kiểm tra đã phát hiện 26% số đối tượng được thanh tra có các hành vi vi phạm; các vi phạm chủ yếu tập trung vào các nội dung: Lập báo cáo thống kê, kiểm kê trữ lượng khoáng sản còn lại trong khu vực được phép khai thác mà không đầy đủ thông tin theo mẫu do Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định; khai thác không đúng thiết kế mỏ được phê duyệt; không nộp thiết kế mỏ; lập không đầy đủ sổ sách, chứng từ, văn bản, tài liệu liên quan.
Hệ thống các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền trong việc lập biên bản vi phạm và xử phạt hành chính đã và đang có những thay đổi đáng kể do thực hiện tinh gọn bộ máy, đặc biệt là theo tinh thần của Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về Đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và Quyết định số 755/QĐ-TTg ngày 13/04/2025 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận số 134-KL/TW.
Việc sắp xếp này dẫn đến kết thúc hoạt động thanh tra cấp huyện, thanh tra sở và tái cơ cấu thanh tra tỉnh/thành phố. Do đó, các dự thảo Nghị định đã có những điều chỉnh phù hợp về các chức danh trong hệ thống thanh tra tại Luật Thanh tra 2025 và Nghị định 189/2025/NĐ-CP ngày 02/7/2025
Để đảm bảo công tác xử phạt vi phạm hành chính được thông suốt, thẩm quyền đã được phân định cụ thể cho từng cấp hành chính và cơ quan chuyên môn. Trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản, Cục trưởng Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam có thẩm quyền xử phạt với mức phạt tiền tối đa lên đến 1.000.000.000 đồng (Điều 63).
Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh cũng được trao quyền phạt tiền tối đa 1.000.000.000 đồng (Điều 64). Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp xã có quyền phạt tiền đến 500.000.000 đồng và áp dụng hình thức đình chỉ hoạt động có thời hạn và tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính (Điều 64).
Bên cạnh đó, dự thảo Nghị định cũng quy định rõ thẩm quyền xử phạt của các lực lượng chuyên ngành như Công an Nhân dân, (Điều 65), Bộ đội biên phòng (Điều 66) và Cảnh sát biển (Điều 67) đối với các hành vi vi phạm trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản.
Thẩm quyền lập biên bản vi phạm hành chính cũng được xác định rõ ràng để tạo thuận lợi cho việc phát hiện và xử lý kịp thời. Trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản, biên bản vi phạm hành chính được lập bởi người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính và công chức được giao thực hiện nhiệm vụ kiểm tra của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, Sở Nông nghiệp và Môi trường và cơ quan chuyên môn về địa chất và khoáng sản của Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh khi đang thi hành công vụ (Điều 68). Sự đồng bộ hóa này nhằm đảm bảo tính thống nhất và khả thi trong việc thực thi các quy định pháp luật.
