(Thanh tra) - Nhấn mạnh việc ban hành, tổ chức thi hành và kiểm soát văn bản hành chính có vai trò quyết định trong việc đảm bảo tính hợp hiến, minh bạch, hiệu quả trong quản lý Nhà nước nhưng thực tiễn tổ chức thi hành vẫn còn nhiều hạn chế, nhất là về quy trình, thủ tục ban hành, TS Đinh Văn Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ pháp chế, Thanh tra Chính phủ cho rằng, cần xây dựng Luật Ban hành và thực thi quyết định hành chính (QĐHC).
Bộ Tư pháp vừa phối hợp với Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức Hội thảo “Trao đổi kinh nghiệm của Nhật Bản trong việc nghiên cứu xây dựng và ban hành Luật Thủ tục ban hành quyết định hành chính”.
Phát biểu khai mạc hội thảo, bà Nguyễn Thị Hạnh, Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự - hành chính (Bộ Tư pháp) nêu rõ, hiện nay, hệ thống pháp luật Việt Nam đã đạt được những bước tiến đáng kể trong việc xây dựng và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, tiêu biểu là Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, bà Hạnh cho rằng, lĩnh vực ban hành QĐHC vẫn còn những khoảng trống cần được lấp đầy.
Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự - hành chính Nguyễn Thị Hạnh cho biết, Luật Ban hành và thực thi QĐHC sẽ quy định những quy tắc chung nhất về thủ tục ban hành QĐHC. Do đó sẽ không thay thế, sửa đổi toàn bộ các quy định đã có trong hệ thống pháp luật mà cơ bản sẽ đóng vai trò “bổ khuyết”, “lấp chỗ trống” đối với những vấn đề chưa được hệ thống pháp luật hiện hành quy định hoặc quy định chưa đầy đủ.
Đồng thời, vẫn “thừa nhận” các quy trình, thủ tục ban hành QĐHC đang được quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành nhằm bảo đảm tối đa tính thống nhất, đồng bộ, tính ổn định của hệ thống pháp luật, tránh xáo trộn không cần thiết, ngoại trừ một số quy định cụ thể tại Luật này.
4 mục tiêu cụ thể trong xây dựng Luật
Theo đó, Luật đặt ra 4 mục tiêu, thứ nhất, khắc phục các khoảng trống pháp lý trong việc ban hành QĐHC, như: Chưa xác định khái niệm QĐHC, chưa xác định rõ ràng chủ thể ban hành QĐHC; thiếu nguyên tắc ban hành QĐHC; xác định khi nào QĐHC là trái pháp luật; thiếu quy định một cách đầy đủ về cơ chế kiểm soát việc ban hành và xử lý QĐHC sau khi ban hành như đính chính; đình chỉ/tạm đình chỉ; sửa đổi, bổ sung; thu hồi/bãi bỏ/hủy bỏ…
Đáng chú ý, hiện chưa có thủ tục chung ban hành QĐHC dẫn đến tình trạng trong một số lĩnh vực và trường hợp chưa có, chưa rõ quy định của pháp luật chuyên ngành về quy trình ban hành QĐHC gây khó khăn cho việc ban hành QĐHC của các chủ thể có thẩm quyền, như quy định ban hành QĐHC trong các trường hợp cấp bách, khẩn cấp (phòng, chống dịch bệnh, thảm họa, thiên tai).
Thứ hai, nhằm bảo đảm các nguyên tắc ban hành QĐHC để thực hiện thống nhất; tạo cơ sở pháp lý cho việc ban hành QĐHC, bảo đảm tuân thủ các quy định của pháp luật để các chủ thể có thẩm quyền ban hành QĐHC chủ động, tự chịu trách nhiệm. Từ đó, góp phần khắc phục tình trạng thiếu minh bạch trong quá trình ban hành QĐHC.
Thứ ba, tạo ra cơ chế để cơ quan, tổ chức, cá nhân kiểm soát tính hợp pháp, hợp lý, khả thi của QĐHC giúp cho các chủ thể xác định rõ khi nào QĐHC là trái pháp luật; đặc biệt, có ý nghĩa quan trọng cho các cơ quan tư pháp (thẩm phán, kiểm sát viên…) xem xét, đánh giá tính hợp pháp, hợp lý của QĐHC thông qua hoạt động xét xử và kiểm sát hoạt động tư pháp.
Thứ tư, bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong quá trình ban hành QĐHC; có cơ chế để các chủ thể tự bảo vệ trong quá trình ban hành QĐHC; tăng cường trách nhiệm giải trình của cơ quan Nhà nước trong việc ban hành QĐHC theo quy định của pháp luật.
Cần xây dựng Luật Ban hành và thực thi quyết định hành chính
Bộ Tư pháp cho biết, quá trình xây dựng hồ sơ chính sách Luật, có một số quan điểm khác nhau liên quan đến hình thức văn bản và phạm vi điều chỉnh. Trong đó, có ý kiến đề xuất có thể quy định về thủ tục ban hành QĐHC bằng Nghị định “không đầu” theo quy định tại điểm c, khoản 1, Điều 14 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025. Ngoài ra có ý kiến đề xuất điều chỉnh chung đối với tất cả các văn bản hành chính.
Theo TS Đinh Văn Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ, văn bản hành chính là một trong những hình thức quan trọng trong hoạt động quản lý Nhà nước, nhằm truyền đạt, tổ chức thi hành chủ trương, chính sách, pháp luật từ cơ quan hành chính Nhà nước tới đối tượng chấp hành.
Việc ban hành, tổ chức thi hành và kiểm soát văn bản hành chính có vai trò quyết định trong việc đảm bảo tính hợp hiến, minh bạch, hiệu quả trong quản lý Nhà nước. Tuy nhiên, thực tiễn tổ chức thi hành văn bản hành chính ở Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt về quy trình, thủ tục ban hành, TS Đinh Văn Minh bày tỏ.
Ông Minh cho rằng, cần xây dựng Luật Ban hành và thực thi QĐHC; hoàn thiện các quy định về quy trình ban hành văn bản hành chính; tăng cường tham vấn, tiếp thu ý kiến Nhân dân, doanh nghiệp; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng, theo dõi, ban hành văn bản; hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các cơ quan trong việc ban hành và thực hiện văn bản hành chính...
Tại hội thảo, các đại biểu cũng đã được giới thiệu các nội dung về thực trạng quy định của pháp luật về ban hành QĐHC ở Việt Nam; nghiên cứu kinh nghiệm của một số quốc gia về thủ tục ban hành QĐHC; đánh giá tác động của chính sách trong dự án Luật Thủ tục ban hành QĐHC; tổng quan về các quy chế chính liên quan đến xử lý hành chính và chỉ đạo hành chính trong Luật Thủ tục hành chính tại Nhật Bản.
Hội thảo sẽ là một bước tiến quan trọng, góp phần đặt nền móng cho việc xây dựng một đạo luật riêng biệt, điều chỉnh toàn diện hoạt động ban hành QĐHC, hướng đến mục tiêu xây dựng một nền hành chính minh bạch, hiệu quả, phục vụ tốt hơn cho người dân và doanh nghiệp - Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự - hành chính Nguyễn Thị Hạnh nhấn mạnh.
