Đại tướng Tô Lâm, Bộ trưởng Bộ Công an thừa ủy quyền của Thủ tướng ký báo cáo tình hình, kết quả công tác quản lý, giải quyết các vụ án, vụ việc tạm đình chỉ của Chính phủ. Ảnh: P.Thắng

Nội dung này được đề cập trong báo cáo tình hình, kết quả công tác quản lý, giải quyết các vụ án, vụ việc tạm đình chỉ của Chính phủ, do Đại tướng Tô Lâm, Bộ trưởng Bộ Công an thừa ủy quyền của Thủ tướng ký, gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Tại báo cáo này, Chính phủ nhấn mạnh, về mặt pháp luật, các quy định cơ bản đã đầy đủ, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý, giải quyết các vụ án, vụ việc tạm đình chỉ.

“Cơ bản, các vụ án, vụ việc tạm đình chỉ ở các giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm, điều tra, truy tố và xét xử đã được theo dõi, quản lý và giải quyết có hệ thống theo quy định của pháp luật”, báo cáo nêu.

Đáng chú ý, nếu trước đây, khi đối tượng cầm đầu bỏ trốn, các cơ quan tố tụng phải tạm đình chỉ vụ án, chờ truy bắt được mới tiếp tục xử lý, thì nay đã điều tra, truy tố, xét xử vắng mặt đối tượng cầm đầu bỏ trốn.

“Lần đầu tiên, căn cứ quy định của pháp luật, ba ngành thống nhất khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vắng mặt đối với Nguyễn Thị Thanh Nhàn (đối tượng cầm đầu trong vụ AIC Đồng Nai) kịp thời răn đe, phòng ngừa chung, xây dựng án lệ để áp dụng”, Chính phủ nêu rõ.

Số vụ án, vụ việc tạm đình chỉ còn tồn đọng nhiều

Cũng tại báo cáo, Chính phủ cho hay, tổng số vụ án, vụ việc tạm đình chỉ còn tồn đọng nhiều. Theo số liệu thống kê, tính đến ngày 31/7/2023, cả nước có 65.929 vụ việc tạm đình chỉ.

Hà Nội là địa phương có số lượng tố giác, tin báo tạm đình chỉ tồn đọng nhiều với 30.693 vụ (chiếm 46,56% toàn quốc); tiếp đó là TP HCM 8.666 vụ (chiếm 13,15% toàn quốc), Tiền Giang 1.493 vụ…

Theo Chính phủ, số vụ việc tạm đình chỉ tồn đọng chủ yếu tập trung ở các tội phạm: Lừa đảo chiếm đoạt tài sản (chiếm 36,66%); trộm cắp tài sản (chiếm 15,39%); lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (chiếm 10,09%); cố ý gây thương tích (chiếm 9,15%)…

Các vụ tạm đình chỉ tồn tập trung theo điểm b khoản 1 Điều 148 Bộ luật Tố tụng hình sự (đã yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, đồ vật quan trọng có ý nghĩa quyết định đối với việc khởi tố hoặc không khởi tố vụ án nhưng chưa có kết quả) lớn nhất với 54.961 vụ (chiếm 83,36%).

Với vụ án, tính đến ngày 31/7/2023, cả nước có 108.590 vụ án tạm đình chỉ với 7.891 bị can.

Các địa phương có số lượng vụ án tạm đình chỉ tồn đọng nhiều là TP HCM 43.552 vụ với 1.599 bị can (chiếm 41,35% về số vụ; 20,46% về số bị can của toàn quốc); Hà Nội 9.546 vụ với 866 bị can (chiếm 9,06% về số vụ, 11,08% về số bị can của toàn quốc), Đồng Nai 4.961 vụ với 278 bị can; Tiền Giang 4.534 vụ với 103 bị can…

Số vụ án tạm đình chỉ tồn đọng chủ yếu tập trung vào các tội phạm như trộm cắp tài sản (chiếm 44,10% về số vụ, 11,86% về số bị can); lừa đảo chiếm đoạt tài sản (chiếm 11,7% về số vụ, 14,25% về số bị can); cố ý gây thương tích (chiếm 7,93% về sổ vụ, 11,14% về số bị can).

Căn cứ các vụ án tạm đình chỉ tồn tập trung theo điểm a khoản 1 Điều 229 Bộ luật Tố tụng hình sự (khi chưa xác định được bị can hoặc không biết rõ bị can đang ở đâu nhưng đã hết thời hạn điều tra vụ án) chiếm phần lớn với 106.351 vụ, 6.467 bị can (chiếm gần 98% số vụ và gần 82% số bị can).

Đối tượng bỏ trốn, hết thời hạn xác minh nguồn tin, buộc tạm đình chỉ

Theo Chính phủ, công tác quản lý, giải quyết các vụ án, vụ việc tạm đình chỉ còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

Trong đó, một số vụ án, vụ việc phải xác định tỷ lệ tổn hại sức khỏe của người bị hại, nguyên nhân chết làm căn cứ xác định tính chất, mức độ hành vi phạm tội để xử lý theo quy định pháp luật.

“Nhiều người bị hại từ chối giám định, thân nhân bị hại cản trở, không cho tiến hành khám nghiệm tử thi để xác định nguyên nhân chết dẫn đến không đủ căn cứ giải quyết phải ra quyết định tạm đình chỉ”, theo báo cáo.

Khó khăn, vướng mắc nữa là quy định của pháp luật hình sự chỉ quy định các trường hợp có quyết định truy nã thì không xác định thời hiệu. Còn những trường hợp có quyết định truy tìm (người bị nghi thực hiện tội phạm, người bị tố giác, kiến nghị bỏ trốn hoặc không biết ở đâu) vẫn tính thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.

Vì vậy, các đối tượng thường lợi dụng bỏ trốn, không hợp tác làm việc, dẫn đến hết thời hạn xác minh giải quyết nguồn tin chưa đủ tài liệu, chứng cứ để ra quyết định khởi tố hoặc không khởi tố, buộc phải tạm đình chỉ, từ đó làm tăng số lượng vụ việc tạm đình chỉ.

Thêm nữa, một số vụ án, vụ việc liên quan đến yêu cầu tương trợ tư pháp về hình sự thường kéo dài, thậm chí không có văn bản trả lời, khi hết thời hạn điều tra vẫn chưa có tài liệu tương trợ tư pháp từ phía nước ngoài nên phải tạm đình chỉ điều tra hoặc chưa có căn cứ để phục hồi giải quyết dứt điểm…

Kiến nghị sửa luật, tăng cường hợp tác quốc tế truy bắt đối tượng truy nã

Để khắc phục các tồn tại, hạn chế, đảm bảo công tác quản lý, giải quyết các vụ án, vụ việc tạm đình chỉ đạt hiệu quả cao trong thời gian tới, Chính phủ nhấn mạnh cần thực hiện nhiều giải pháp.

Theo đó, tiếp tục tổ chức thực hiện hiệu quả các quy định của pháp luật; đề cao vai trò lãnh đạo, chỉ đạo sát sao, quyết liệt, gắn với trách nhiệm của người đứng đầu.

Với vụ án, vụ việc mới thụ lý cần kiểm soát chặt chẽ, nâng cao chất lượng công tác xác minh giải quyết nguồn tin về tội phạm, công tác điều tra vụ án, đảm bảo việc ra quyết định tạm đình chỉ vụ việc, vụ án phải có căn cứ, đúng quy định của pháp luật.

“Nghiêm túc xem xét kiểm điểm, xử lý trách nhiệm đối với tập thể, cá nhân có vi phạm trong quá trình quản lý, giải quyết các vụ án, vụ việc tạm đình chỉ” cũng là giải pháp được đưa ra.

Chính phủ đề nghị Viện KSND Tối cao đẩy mạnh việc ký kết hiệp định tương trợ tư pháp với các quốc gia, vùng lãnh thổ; tăng cường hợp tác quốc tế trong việc tổ chức xác minh truy bắt đối tượng truy nã có truy nã quốc tế qua kênh Interpol và các nước có biên giới với Việt Nam.

Với Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ kiến nghị quan tâm chỉ đạo tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về mặt pháp luật liên quan đến công tác phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật.

Cụ thể là sửa đổi quy định “khỏi bệnh” tại khoản 1 Điều 290, khoản 2 Điều 452, khoản 2 Điều 454 của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 và khoản 1 Điều 139 của Luật Thi hành án hình sự năm 2019 theo hướng tình trạng bệnh ổn định, không cần áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh.

Quy định “không được phân biệt đối xử” tại khoản 1 Điều 138 của Luật Thi hành án hình sự được kiến nghị sửa đổi theo hướng không phân biệt đối xử trong điều trị người bị bắt buộc chữa bệnh, nhưng có chế độ quản lý riêng của Bộ Y tế.

Chính phủ cũng kiến nghị bổ sung quy định tại khoản 1 Điều 149 Bộ luật Tố tụng hình sự nội dung “viện kiểm sát ra quyết định phục hồi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố” và bổ sung vào Bộ luật Tố tụng hình sự về “bảo quản, xử lý vật chứng, tài sản, đồ vật tài liệu từ giai đoạn giải quyết nguồn tin và quá trình điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự”.