(Thanh tra) - Những khuôn khổ pháp lý liên tục được hoàn thiện yêu cầu khu vực tư nhân tuân thủ luật và tiêu chuẩn chống tham nhũng đang gia tăng trên toàn cầu. Các khu vực tư nhân chính, chẳng hạn như các tổ chức tài chính, phải tích hợp các biện pháp bền vững và tuân thủ.
Khuôn khổ pháp lý quốc tế và quy định tại các quốc gia
Năm 1977, Luật Chống Tham nhũng Nước ngoài (FCPA) là luật đầu tiên được ban hành tại Hoa Kỳ nhằm ngăn chặn công dân và các tổ chức tư nhân hối lộ các quan chức chính phủ nước ngoài.
Năm 1999, Công ước OECD về Chống hối lộ được ban hành nhằm giảm thiểu tham nhũng chính trị và tội phạm doanh nghiệp, bằng cách áp dụng các tiêu chuẩn và biện pháp để xử lý hối lộ trong các giao dịch kinh doanh quốc tế được thực hiện bởi các công ty có trụ sở tại các quốc gia ký kết Công ước. Các hướng dẫn và khuyến nghị bổ sung đã được ban hành năm 2009 nhằm hỗ trợ các quốc gia thực hiện Công ước.
Công ước Luật Hình sự về Chống tham nhũng năm 1999 của Hội đồng Châu Âu có phạm vi rộng hơn Công ước Chống hối lộ của OECD, cụ thể là giải quyết vấn đề hối lộ trong khu vực tư nhân và yêu cầu coi hối lộ là một tội hình sự.
Cuối cùng, Công ước Liên hợp quốc về Chống tham nhũng (UNCAC, 2003) có phạm vi rộng nhất và là công cụ pháp lý quốc tế tham vọng nhất, đưa ra 3 trụ cột hành động cơ bản: Các biện pháp phòng ngừa, hình sự hóa và thực thi pháp luật, và hợp tác quốc tế.
Phù hợp với UNCAC, luật pháp của các quốc gia gần đây có những quy định chặt chẽ hơn về cả hoạt động kinh doanh trong nước và nước ngoài. Ví dụ, với Luật Chống hối lộ năm 2010 của Vương quốc Anh, giờ đây các công ty tư nhân có trách nhiệm chứng minh rằng họ có các quy trình quản lý đầy đủ để phòng ngừa hối lộ. Mặc dù việc bị kết án theo Luật Chống hối lộ không phải là điều thường xuyên xảy ra, nhưng luật này đã thúc đẩy "tiến bộ đáng kể" trong việc áp dụng các biện pháp chống tham nhũng trong các doanh nghiệp Vương quốc Anh.
Tại Pháp, Luật Minh bạch, Chống tham nhũng và Hiện đại hóa kinh tế 2016 (Luật Sapin II) yêu cầu các công ty lớn phải có nghĩa vụ phòng ngừa tham nhũng và xây dựng các chương trình chống tham nhũng. 5 năm sau, luật này đã cải thiện đáng kể các tiêu chuẩn phòng, chống tham nhũng cho các tổ chức của Pháp (như Cơ quan Phát triển Pháp) và môi trường kinh doanh. Tuy nhiên, luật này chỉ áp dụng cho các công ty (và các tập đoàn liên quan) có trụ sở chính tại Pháp có ít nhất 500 nhân viên và doanh thu trên 100 triệu euro. Do đó, những điều kiện này hạn chế phạm vi áp dụng của luật.
Gia tăng tiêu chuẩn chống tham nhũng và yêu cầu khu vực tư nhân tuân thủ luật
Do những khuôn khổ pháp lý liên tục được hoàn thiện này, các yêu cầu khu vực tư nhân tuân thủ luật và tiêu chuẩn chống tham nhũng đang gia tăng trên toàn cầu. Các khu vực tư nhân chính, chẳng hạn như các tổ chức tài chính, phải tích hợp các biện pháp bền vững và tuân thủ.
Ví dụ, Ngân hàng BMCE Châu Phi đã nhận được Chứng nhận chống hối lộ ISO 37001 vào năm 2019. Hơn nữa, việc thắt chặt luật liên quan đến hối lộ quan chức nhà nước cũng có tác động gián tiếp đến môi trường kinh doanh.
Tuy nhiên, tác động của các khuôn khổ pháp lý đó vẫn còn hạn chế.
Các vụ tham nhũng phức tạp, chẳng hạn như vụ rò rỉ Luanda năm 2020, cho thấy cách các công ty quốc tế hoặc xuyên quốc gia có thể lách luật phòng, chống tham nhũng thông qua các “thiên đường thuế” và các bên hỗ trợ (như công ty kiểm toán, công ty luật và nhà cung cấp dịch vụ doanh nghiệp thuộc nhóm "Big Four").
Nhiều yếu tố khác nhau ngăn cản việc thực thi luật chống tham nhũng, chẳng hạn như tham nhũng chính trị (giới tinh hoa chính trị muốn chiếm đoạt hoặc duy trì quyền lực thông qua tham nhũng), tham nhũng do hệ thống quan liêu, sự thiếu độc lập hoặc thiếu nguồn lực của ngành Tư pháp, văn hóa miễn trừ trách nhiệm…
Mặc dù việc cải thiện pháp quyền, quản trị tốt và môi trường kinh doanh có thể giúp hạn chế tham nhũng, nhưng việc tuân thủ luật pháp và tiêu chuẩn chống tham nhũng của khu vực tư nhân có thể sẽ chậm ở các quốc gia đang phải đối mặt với tham nhũng có hệ thống. Khi thiết kế các chương trình phát triển hiệu quả, cần xem xét các yếu tố cụ thể của từng quốc gia và từng lĩnh vực để đảm bảo kết quả tốt hơn.
Bài 3: Từ thông đồng khu vực công - tư đến các vụ tham nhũng: Thách thức và giải pháp
