(Thanh tra) - Lạng Sơn, tỉnh biên cương phía Bắc, nơi từng là chiến khu cách mạng, đã sớm được giải phóng và bắt tay vào công cuộc khôi phục, phát triển kinh tế - xã hội. Trong hành trình ấy, ngành Thanh tra Lạng Sơn đã đồng hành, trưởng thành và không ngừng khẳng định vai trò trọng yếu trong việc giữ vững kỷ cương phép nước, bảo vệ lợi ích Nhà nước và quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Trải qua 68 năm hình thành và phát triển (1957 - 2025), Thanh tra tỉnh Lạng Sơn đã từng bước xây dựng một bộ máy chuyên nghiệp, hiệu quả.
Thực hiện Sắc lệnh số 261 ngày 28/3/1956 của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 15/5/1957, Ủy ban Hành chính (UBHC) tỉnh Lạng Sơn đã ban hành Quyết định số 100-TT/CB, thành lập Ban Thanh tra Lạng Sơn với 9 cán bộ.
Nhiệm vụ của Ban Thanh tra lúc bấy giờ chủ yếu là giám sát, theo dõi nhằm ngăn ngừa sai phạm của cán bộ chủ chốt, thông qua việc cử cán bộ dự các cuộc họp kiểm điểm lãnh đạo ở các ban, ngành, các huyện. Ban cũng có nhiệm vụ xem xét đơn khiếu tố, giám sát việc sửa sai trong cải cách ruộng đất ở một số xã như Văn An, Chiến Thắng, và tổ chức thanh tra công tác ở ngành thương nghiệp, y tế.
Từ năm 1965 đến năm 1968, do một số cán bộ được điều động nhận nhiệm vụ khác và chi viện cho chiến trường, tổ chức thanh tra tạm thời thu hẹp, chỉ còn một bộ phận nhỏ chuyên làm công tác xem xét đơn thư khiếu tố trực thuộc Văn phòng UBHC tỉnh.
Trước tình hình kinh tế - xã hội và trật tự trong quản lý Nhà nước xuất hiện những vấn đề phức tạp, Bộ Chính trị có chủ trương củng cố lại công tác thanh tra.
Ngày 11/8/1969, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ra Nghị quyết số 780-NQ/QH phê chuẩn việc thành lập Ủy ban Thanh tra của Chính phủ. Theo đó, đến tháng 10/1970, UBHC tỉnh Lạng Sơn có quyết định thành lập lại tổ chức thanh tra của tỉnh, gọi là Ủy ban Thanh tra tỉnh, với biên chế 12 cán bộ. Đồng thời, tổ chức thanh tra các huyện, thị và một số ban, ngành của tỉnh cũng được kiện toàn.
Nhiệm vụ chính của tổ chức thanh tra trong thời kỳ này chủ yếu là xem xét, giải quyết đơn thư khiếu tố, trong đó đã giải quyết nhiều vụ việc điển hình như minh oan cho bà Lý Thị Phiên hay vụ khiếu tố phức tạp của ông Hoàng Văn Minh. Hoạt động thanh tra kinh tế - xã hội tập trung thanh tra việc chấp hành quy trình sản xuất ở một số đơn vị.
Từ năm 1972, hoạt động thanh tra kinh tế - xã hội được chú trọng hơn, mở một số cuộc thanh tra tại các xí nghiệp như Vôi đá, Gạch ngói Hợp Thành, Chế biến Lâm sản, Tinh dầu, và kiểm tra việc thực hiện Chỉ thị 50 của Thủ tướng Chính phủ về chống lập quỹ đen.
Tháng 2/1976, khi hai tỉnh Cao Bằng - Lạng Sơn sáp nhập, cơ cấu tổ chức bộ máy của Ủy ban Thanh tra tỉnh đã hình thành các phòng, ban: Ban Thanh tra, Phòng Xét khiếu tố, Phòng Hành chính Tổng hợp.
Đến năm 1982, tổ chức bộ máy của Ủy ban Thanh tra tỉnh hình thành 4 phòng nghiệp vụ: Phòng Thanh tra Kinh tế - Xã hội, Phòng Thanh tra nhân dân, Phòng Xét khiếu tố và Phòng Hành chính - Tổng hợp, với số cán bộ lúc cao nhất là 14 người. Hoạt động thanh tra kinh tế - xã hội thời kỳ này trở nên thường xuyên hơn, cùng với sự hoạt động mạnh mẽ của Ban Thanh tra các ngành Thương nghiệp, Tài chính, Lao động. Một số cuộc thanh tra tương đối quy mô đã được mở như tại Ban kiến thiết xây dựng của tỉnh, Xí nghiệp ô tô Lạng Sơn.
Năm 1984, lần đầu tiên một cuộc thanh tra chống tiêu cực được mở và đã thắng lợi lớn, đó là cuộc thanh tra Lâm trường Hữu Lũng, phát hiện nhiều sai phạm lớn, có trên 10 người bị truy tố trước pháp luật. Giai đoạn 1984-1989, hoạt động thanh tra kinh tế - xã hội được triển khai đều cả ở các sở, ngành, các huyện và thị xã. Đối với hoạt động xét khiếu tố, nổi lên tình hình khiếu nại trong lĩnh vực đất đai, nhà cửa. Ủy ban Thanh tra tỉnh đã có những đóng góp tích cực, góp phần ổn định tình hình, đảm bảo việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.
Từ năm 1990, Hội đồng Nhà nước ban hành Pháp lệnh Thanh tra. Giai đoạn này, hoạt động thanh tra đã dần mang tính kế hoạch định hướng cụ thể và có sự thống nhất trong hoạt động của toàn ngành. Về mặt tổ chức, tất cả các sở, ngành, các huyện thị đều có tổ chức thanh tra Nhà nước hoặc thanh tra chuyên ngành với chất lượng cán bộ ngày càng được nâng lên. Riêng cơ quan Thanh tra tỉnh có thời kỳ biên chế lên tới 32 người, và Thanh tra sở, ngành, huyện thị có nơi có biên chế từ 5 đến 8 người.
Trong những năm gần đây, hệ thống tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra Lạng Sơn tiếp tục được củng cố kiện toàn. Hầu hết đội ngũ cán bộ đã được bổ sung về số lượng, nâng cao hơn về chất lượng, với trên 85% công chức có trình độ đại học và hơn 100 đồng chí được bổ nhiệm vào ngạch thanh tra viên các cấp.
Hoạt động của toàn ngành Thanh tra tỉnh cũng có nhiều chuyển biến tích cực như: Tham mưu cho thủ trưởng cơ quan hành chính các cấp giải quyết tốt các đơn thư khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền với kết quả giải quyết hàng năm đều đạt trên 90%. Ngành đã thực hiện tốt chương trình, kế hoạch thanh tra, kiểm tra hàng năm; chất lượng các cuộc thanh tra được nâng lên, kịp thời ngăn chặn, chấn chỉnh các hành vi vi phạm, sai phạm, kiến nghị sửa đổi bổ sung cơ chế chính sách.
Bên cạnh đó, đã kiến nghị thu hồi về kinh tế nhiều tỷ đồng nộp ngân sách Nhà nước và chuyển một số vụ việc có dấu hiệu tội phạm sang cơ quan điều tra làm rõ, góp phần giữ vững trật tự kỷ cương pháp luật, góp phần chấn chỉnh việc chấp hành các quy định trong thu hồi, giao đất, bồi thường, tái định cư thông qua thanh tra việc quản lý, sử dụng đất của một số dự án đầu tư và giải quyết khiếu nại về bồi thường, giải phóng mặt bằng, tháo gỡ một số vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ thực hiện của các dự án đầu tư trên địa bàn.
Đặc biệt, từ giai đoạn từ 2020 đến 2025, công tác chuyên môn của Thanh tra tỉnh đã đạt được nhiều thành tựu ấn tượng, góp phần giữ vững kỷ cương, phép nước. Trong lĩnh vực thanh tra, kiểm tra, toàn tỉnh đã thực hiện 1.429 cuộc, phát hiện vi phạm kinh tế lên đến 55.039,18 triệu đồng và 126.262,2m2 đất. Tỷ lệ thu hồi đạt 86,96% đối với số tiền kiến nghị thu hồi. Đặc biệt, 9 vụ việc có dấu hiệu tội phạm đã được chuyển sang cơ quan điều tra để xác minh, làm rõ, khẳng định quyết tâm phòng, chống tham nhũng.
Công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo cũng đạt hiệu quả cao. Các cơ quan hành chính đã tiếp 18.770 lượt công dân và giải quyết 739/741 đơn khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền, đạt tỷ lệ 99,7%.
Mới đây, từ ngày 1/7/2025, theo chủ trương của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Thủ tướng Chính phủ, Nghị quyết 31/NQ-HĐND ngày 25/6/2025 của HĐND tỉnh và Đề án 48/ĐA-UBND ngày 12/6/2025 của UBND tỉnh, Thanh tra tỉnh được tổ chức lại trên cơ sở tiếp nhận chức năng, nhiệm vụ của 12 tổ chức Thanh tra sở và 11 tổ chức Thanh tra các huyện, thành phố. Hiện nay tổ chức bộ máy cơ quan gồm Chánh Thanh tra, các Phó Chánh Thanh tra và 9 phòng chuyên môn nghiệp vụ (trên cơ sở sắp xếp, tổ chức lại 5 phòng đang hoạt động và thành lập mới 4 phòng) với tổng số 68 công chức (19 thanh tra viên chính, 40 thanh tra viên, 9 chuyên viên) và 8 lao động hợp đồng.
Những phần thưởng xứng đáng:
Trải qua 68 năm hình thành và phát triển, Thanh tra tỉnh Lạng Sơn đã có nhiều tập thể, cá nhân được Chủ tịch UBND tỉnh và Tổng Thanh tra Chính phủ tặng bằng khen. Trên 150 công chức trong ngành đã được tặng thưởng “Kỷ niệm chương vì sự nghiệp thanh tra”, và 1 cá nhân được tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ và Huân chương lao động hạng Ba.
Các năm 2013 và 2019, Thanh tra tỉnh Lạng Sơn đã vinh dự được UBND tỉnh tặng cờ thi đua. Năm 2015, nhân dịp kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống ngành Thanh tra Việt Nam, Thanh tra tỉnh Lạng Sơn đã vinh dự được đón nhận Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ. Năm 2020, nhân dịp 75 năm Ngày truyền thống ngành Thanh tra Việt Nam, Thanh tra tỉnh Lạng Sơn đã vinh dự được đón nhận Huân chương Lao động Hạng Ba.
