(Thanh tra) - Qua 6 năm thực hiện Đề án “Bảo tồn và phát triển bền vững cây Quế Ngọc huyện miền núi Thường Xuân giai đoạn 2015 - 2020 và định hướng đến năm 2025”, đến nay đã có 10 xã ở huyện này được đồng bào thực hiện trồng quế. Tuyển chọn được nhiều quế giống, xây dựng vườn ươm, mở các cửa hàng chiết xuất, chế biến, mua bán, sản phẩm có mặt ở các thị trường trong nước.
Quế Ngọc từng là sản phẩm tiến vua triều Nguyễn
Cây Quế Ngọc Thanh Hoá là loại đặc sản quý, có giá trị kinh tế cao, nhất là giá trị về dược liệu phòng và chữa bệnh, chăm sóc bảo vệ sức khỏe. Quế và các bộ phận khác của cây quế đều có thể chưng cất được tinh dầu, thân cây thớ gỗ mịn, đẹp, có tinh dầu thơm dùng để làm nhà hoặc đóng đồ mộc gia dụng, hàng xuất khẩu. Quế Trịnh Vạn ở xã Vạn Xuân, huyện miền núi Thường Xuân là quế chất lượng cao, nổi tiếng của tỉnh Thanh Hóa, được mệnh danh là Quế Ngọc - Châu Thường.
Dưới thời nhà Nguyễn, Quế huyện miền núi Thường Xuân còn dùng để cung tiến vua gọi là Quế Ngừ.
Năm Minh Mệnh thứ 17, Quế Thường Xuân lại được khắc hình tượng vào Nghị Đình tại Đại nội Cung đình Huế. Qua nhiều biến cố lịch sử của dân tộc, cây Quế Ngọc có thời kỳ đã không được coi trọng.
Để bảo tồn và phát và phát triển cây quế, huyện miền núi Thường Xuân đã triển khai Đề án “Bảo tồn và phát triển bền vững cây Quế Ngọc giai đoạn 2015 - 2020 và định hướng đến năm 2025”. Đề án đã được Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa phê duyệt theo Quyết định 343/QĐ-UBND ngày 30/1/2015. Đây là đề án hết sức có ý nghĩa đối với huyện miền núi Thường Xuân, không những mang lại lợi ích kinh tế mà còn có ý nghĩa về mặt tinh thần, sinh kế đối với đồng bào các dân tộc của huyện.
Qua 6 năm thực hiện, đến nay đã có 10 xã thực hiện trồng quế, tuyển chọn được 200 cây quế giống có bộ gen tốt nhằm bảo tồn nguồn gen bản địa quý để lấy giống phục vụ đề án. Hiện nay đã xây dựng và được công nhận chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm Quế Ngọc; xây dựng được 2.000m2 vườn ươm giống quế với công suất 50 vạn cây giống tại Ban Quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên; trồng mới được 1.514,61 ha rừng sản xuất tập trung với cơ cấu trồng xen quế và keo; trồng phân tán được 25.000 cây quế phân tán. Thành lập Hiệp hội Sản xuất và Kinh doanh Quế Ngọc Thường Xuân; xây dựng được 3 cửa hàng và 2 cơ sở chiết xuất, chế biến, mua bán các sản phẩm Quế Ngọc. Hiện nay đã có một số sản phẩm được bày bán trên thị trường cả nước và được khách hàng ưa chuộng, tin dùng.
Phát huy vai trò người đảng viên trong thực hiện đề án
Tháng 3/2021, ông Nguyễn Thành Lương, Chủ tịch UBND huyện miền núi Thường Xuân đã chủ trì hội nghị nghe báo cáo về việc thực hiện đề án này. Theo đó, để tiếp tục triển khai có hiệu quả, ông Nguyễn Thành Lương đã đề nghị các phòng, ban, ngành và UBND các xã, thị trấn tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và đồng bào các dân tộc về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát triển cây Quế Ngọc trên địa bàn huyện. Thực hiện vai trò tiên phong, trách nhiệm của người đảng viên trong quá trình thực hiện đề án để đồng bào các dân tộc noi theo. Huy động các doanh nghiệp có tiềm năng đầu tư vào thực hiện đề án, từ khâu ươm giống đảm bảo nguồn giống bản địa, trồng, chăm sóc, chế biến đảm bảo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật, sản phẩm phải đa dạng, phong phú, phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng. Quảng bá mạnh mẽ sản phẩm qua nhiều kênh khác nhau để mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm.
Chủ tịch UBND huyện Thường Xuân giao chủ tịch UBND các xã, thị trấn chỉ đạo nhân dân dành quỹ đất phù hợp phục vụ trồng quế hằng năm, giảm dân diện tích trồng keo để chuyển sang trồng quế. Vận động nhân dân cải tạo vườn tạp để chuyển sang trồng quế, tích cực tận dụng các quỹ đất khác để trồng quế phân tán. Cán bộ địa phương có quỹ đất trồng rừng phải gương mẫu đăng ký chuyển sang trồng quế để làm gương cho đồng bào thực hiện. Đề xuất khen thưởng các cá nhân, đơn vị thực hiện tốt nhiệm vụ của Đề án Bảo tồn, phát triển cây Quế Ngọc trong 6 năm qua.
Ông Khương Bá Tuân, nguyên lãnh đạo Sở Lâm nghiệp Thanh Hóa cho biết: Trong những năm trước đây do cơ chế chính sách của Nhà nước cũng như nhận thức của đồng bào miền núi còn nhiều hạn chế, xem rừng là vô chủ, sống dựa vào tự nhiên khai thác lâm sản, săn bắt động vật, phát nương làm rẫy. Vì vậy rừng ngày càng nghèo kiệt, xuất hiện đất trống đồi núi trọc nhiều, đời sống của đồng bào miền núi gặp nhiều khó khăn. Từ khi Đảng và Nhà nước thực hiện chính sách giao đất, giao rừng đến từng hộ gia đình để quản lý bảo vệ, rừng có chủ, đồng bào miền núi nhanh chóng chuyển dịch cơ cấu cây trồng cho phù hợp với sự phát triển kinh tế hộ gia đình, trong đó có cây Quế Ngọc. Huyện miền núi Thường Xuân là một mô hình trồng quế có hiệu quả cao như các xã Xuân Chinh đã trồng 46 ha, Xuân Lẹ 13 ha, Xuân Lộc 11 ha, không kể quế trồng phân tán… Các xã Vạn Xuân, thị trấn Thường Xuân tổ chức cơ sở chế biến tinh dầu quế làm dược liệu thơm cung cấp cho thị trường đem lại nguồn thu nhập cao cho các hộ gia đình trồng quế, tăng thu nhập kinh tế cho các hộ gia đình.
Để cây Quế Ngọc tiếp tục được trường tồn và phát triển, là nguồn dược liệu quý và có vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế xã hội, việc gây trồng và phát triển cây quế cần hết sức chú ý về lựa chọn cây giống tốt, thân cây khỏe, không bị sâu bệnh, phương thức trồng thâm canh cây quế để nhà nước có căn cứ đầu tư chính sách khuyến khích phát triển.
Mặc dù vậy, hiện nay tình hình phát triển trồng quế ở các huyện miền núi còn chậm và đang gặp nhiều khó khăn về cơ chế chính sách, nhất là chính sách đầu tư hỗ trợ vốn cho trồng rừng tập trung theo quy hoạch đó được phê duyệt. Công tác thông tin tuyên truyền về giá trị của cây quế đến đồng bào các dân tộc chưa được thường xuyên do khó khăn về kinh phí. Nhận thức của đồng bào về phát triển kinh tế gia đình để thoát nghèo còn nhiều hạn chế, một phần do điều kiện đời sống kinh tế của đồng bào các dân tộc vùng núi cũng nhiều khó khăn, thiếu vốn đầu tư sản xuất, không được tiếp cận với các nguồn vốn vay ưu đãi. Công nghệ chế biến sản phẩm cũng thô sơ, chủ yếu là sản phẩm thô, chưa có các cơ sở sản xuất chế biến công nghệ cao nên chưa tận thu hết các sản phẩm từ cây quế.
Để bảo tồn và phát triển cây Quế Ngọc, đồng thời là sinh kế cho đồng bào miền núi huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hóa cần quan tâm hơn nữa trong việc đẩy mạnh thực hiện việc trồng, đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào chăm sóc, tiêu thụ sản phẩm, mở rộng, tìm kiếm thị trường, đưa Quế Ngọc tiến vua của huyện miền núi Thường Xuân có mặt ở thị trường trong nước và quốc tế. Có như thế việc bảo tồn, phát triển cây quế mới thực sự bền vững.
