Các hành vi vi phạm liên quan đến gấu, tùy theo mức độ nghiêm trọng và tang vật có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Ảnh: Quang Đông

Hà Nội và TP Hồ Chí Minh vẫn là “điểm nóng” về nuôi nhốt gấu

Theo thông tin từ Trung tâm Giáo dục thiên nhiên (ENV), ngày 26/10/2021, 3 cá thể gấu ngựa (Ursus thibetanus) đã được một chủ gấu tại huyện Thạnh Hóa, tỉnh Long An tự nguyện chuyển giao đến Trung tâm Gấu thuộc Vườn Quốc gia Cát Tiên. Theo ghi nhận, đây là 3 trong số 4 cá thể gấu cuối cùng còn bị nuôi nhốt trên địa bàn tỉnh Long An.

Sau một thời gian dài được Chi cục Kiểm lâm tỉnh Long An và các tổ chức bảo tồn vận động, chủ của 3 cá thể gấu này là ông Đ.V.D. (trú tại ấp Bến Kè, xã Thủy Đông, huyện Thạnh Hóa, tỉnh Long An) đã đồng ý chuyển giao các cá thể gấu đến trung tâm cứu hộ để gấu có cuộc sống tốt đẹp hơn.

Sau hoạt động chuyển giao này, trên địa bàn tỉnh Long An, duy nhất 1 cá thể gấu bị nuôi nhốt tại gia đình một hộ dân thuộc thị trấn Hậu Nghĩa, huyện Đức Hòa. ENV đã kiến nghị Chi cục Kiểm lâm tỉnh Long An phối hợp với UBND huyện Đức Hòa tiếp tục phối hợp nhằm vận động chủ nuôi chuyển giao cá thể gấu này đến trung tâm cứu hộ. Nếu thành công, tỉnh Long An sẽ trở thành địa phương tiếp theo không còn gấu bị nuôi nhốt trên cả nước, chấm dứt hoạt động nuôi nhốt gấu đã tồn tại gần 20 năm qua trên địa bàn.

Trước đó, vào tháng 6/2021, tỉnh Lạng Sơn là địa phương thứ 40 trên cả nước được ghi nhận không còn gấu bị nuôi nhốt lấy mật tại Việt Nam. Sau khi các cơ quan chức năng, đặc biệt là Chi cục Kiểm lâm tỉnh Lạng Sơn thuyết phục thành công, chủ nuôi đã tự nguyện chuyển giao 3 cá thể cuối cùng đến trung tâm cứu hộ.

Tính tới thời điểm hiện nay, cả nước vẫn còn 324 cá thể gấu vẫn đang bị nuôi nhốt trong 105 cơ sở tư nhân. Con số này đã giảm hơn 90% trong hơn 15 năm qua, từ 4.300 cá thể được ghi nhận vào năm 2005.

Trong năm 2020, đã có 22 cá thể gấu được người dân tự nguyện chuyển giao tới các trung tâm cứu hộ. Chỉ trong 9 tháng đầu năm 2021, 11 cá thể gấu đã được chuyển giao cùng với 7 cá thể khác sẽ được tiếp nhận trong thời gian tới. Đây là dấu hiệu tích cực cho thấy hoạt động nuôi nhốt gấu tại Việt Nam đang dần đi tới hồi kết.

Tuy nhiên, 22 tỉnh, thành phố vẫn còn gấu nuôi nhốt tại các cơ sở tư nhân. Đặc biệt là tại những “điểm nóng” về tình trạng nuôi nhốt gấu như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Theo thống kê của ENV, tại Hà Nội, số lượng gấu bị nuôi nhốt chiếm gần một nửa tổng số gấu bị nuôi nhốt trên cả nước, với 159 cá thể gấu tại 30 cơ sở, tập trung phần lớn tại huyện Phúc Thọ. Còn TP Hồ Chí Minh đứng thứ hai cả nước về nuôi nhốt gấu, với 25 cá thể tại 6 cơ sở tư nhân. Điều này đòi hỏi các cơ quan chức năng tại các địa phương phải hành động nhanh chóng để có thể “cứu” các cá thể gấu còn lại, để chúng có một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Những nỗ lực để chấm dứt tình trạng nuôi nhốt gấu tại Việt Nam

Bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc ENV chia sẻ: Hoạt động nuôi nhốt gấu tại các cơ sở tư nhân trên khắp Việt Nam là một hệquả của quá khứ, khi mà công tác thực thi và ý thức chấp hành pháp luật về bảo vệđộng vật hoang dã của người dân còn hạn chế.

Với hiệu quả thực thi pháp luật của các cơ quan chức năng, trình độ nhận thức của chủ nuôi và người dân ngày một nâng cao, đã có nhiều chủ nuôi chủ động chuyển giao gấu cho Nhà nước, để cho gấu một cuộc sống tốt đẹp hơn cũng như giảm bớt áp lực kinh tế và nguy cơ pháp lý từ hoạt động nuôi nhốt gấu cho chính bản thân. Nhà nước đã thể hiện rõ lập trường không bồi thường hay hỗ trợ tài chính cho các chủ nuôi khi chuyển giao gấu.

Chia sẻ về tình trạng gấu bị nuôi nhốt, ông Nguyễn Văn Dũng, Giám đốc, đại diện Tổ chức Free the Bears tại Việt Nam cho biết: “Nhiều cá thể gấu đang bị nuôi nhốt trong các trang trại và các hộ dân hiện không được đối xử nhân đạo. Các cá thể gấu này phải chịu chế độ ăn nghèo nàn, sống trong những chuồng cũi chật hẹp, không được chăm sóc về thú y… Cũng giống như con người, gấu cần được hưởng một cuộc sống tự do trong rừng - nơi thuộc về nó, có quyền được sống, được yêu thương và bảo vệ. Vì thế, chúng tôi mong rằng các chủ nuôi có một “trái tim nhân đạo”, sớm chuyển giao gấu nuôi nhốt đến các trung tâm cứu hộ ở Việt Nam để chúng có một cuộc sống tốt đẹp hơn, tạo điều kiện cho các quần thể gấu trong tự nhiên được phục hồi và phát triển”.

Trong suốt nhiều năm qua, Chính phủ, các cơ quan thực thi pháp luật, cộng đồng và một số tổ chức phi chính phủ tại Việt Nam đã nỗ lực để chấm dứt hoàn toàn tình trạng nuôi nhốt gấu tại Việt Nam.

Năm 1994, Việt Nam ký kết Công ước CITES cam kết chấm dứt buôn bán gấu qua biên giới. Năm 2005, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành Quyết định số 02/2005/QĐ-BNN về quản lý gấu nuôi nhốt nhằm hạn chế số lượng gấu hoang dã bị đưa vào các trang trại gấu.

Chủ sở hữu gấu phải đăng ký và gắn chíp theo dõi cho từng cá thể gấu. Các cá thể gấu có nguồn gốc bất hợp pháp (từ trước năm 2005) chỉ được phép nuôi nhốt nếu cá thể gấu có hồ sơ quản lý và gắn chíp điện tử. Hành vi nuôi gấu không có hồ sơ quản lý và gắn chíp điện tử là hành vi bị nghiêm cấm theo quy định của pháp luật.

Điều 244 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định rõ, các hành vi vi phạm liên quan đến gấu, tùy theo mức độ nghiêm trọng và tang vật có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức hình phạt tiền tối đa là 2 tỷ đồng hoặc phạt tù lên đến 15 năm tù đối với cá nhân và phạt tiền đến 15 tỷ đồng, đình chỉ hoạt động từ 6 tháng đến 3 năm hoặc đình chỉ hoạt động vĩnh viễn đối với pháp nhân.