Hành vi bán vàng giả rõ ràng có dấu hiệu cấu thành Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Ảnh minh họa: Lan Anh.

Thủ đoạn tinh vi và hậu quả nặng nề

Theo trình báo của nạn nhân, một đôi nam nữ lạ mặt đến thôn Hưng Đạo, xã Quảng Oai (TP Hà Nội), mang theo một cặp nhẫn vàng nói cần bán gấp với giá rẻ hơn thị trường. Để tạo lòng tin, họ sử dụng bút thử và máy soi vàng, chứng minh đó là “vàng thật”. Tin tưởng vào kết quả kiểm tra, người dân đã đồng ý mua với giá 282 triệu đồng, tương đương 2 cây vàng. Khi đem nhẫn đi kiểm định, mới phát hiện toàn bộ số vàng chỉ là kim loại mạ tinh vi.

Thủ đoạn này không mới, nhưng ngày càng tinh xảo hơn nhờ vào việc sử dụng công nghệ giả mạo và các dụng cụ thử vàng được làm nhái. Điểm đáng chú ý là các đối tượng thường chọn những người có nhu cầu mua vàng tích trữ hoặc các cửa hàng nhỏ lẻ ít thiết bị chuyên dụng để dễ dàng qua mắt. Hậu quả là người mua không chỉ mất số tiền lớn mà còn khó khăn trong việc truy tìm đối tượng gây án do giao dịch diễn ra nhanh và không có chứng từ rõ ràng.

Bối cảnh pháp lý và ý kiến chuyên gia

Trao đổi với phóng viên Báo Thanh tra, Luật sư Vũ Văn Tuân, Giám đốc Công ty Luật Liên Minh Công Lý, Đoàn Luật sư TP Hà Nội, nhận định: “Hành vi bán vàng giả rõ ràng có dấu hiệu cấu thành Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điều 174 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017. Với giá trị tài sản chiếm đoạt trên 200 triệu đồng, người vi phạm có thể bị phạt tù từ 7 năm đến 15 năm.”

Cụ thể, Điều 174 quy định: Người nào dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 200 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng thì bị phạt tù từ 7 đến 15 năm, kèm theo hình phạt bổ sung là phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng, tịch thu tài sản hoặc cấm hành nghề kinh doanh vàng bạc, đá quý.

Luật sư Tuân phân tích thêm: “Nếu hành vi được thực hiện có tổ chức, mang tính chuyên nghiệp, hoặc có yếu tố sản xuất, tàng trữ, buôn bán vàng giả, đối tượng có thể còn bị truy cứu thêm về Tội sản xuất, buôn bán hàng giả theo Điều 192 Bộ luật Hình sự, với mức phạt cao nhất lên đến 15 năm tù và phạt tiền đến 9 tỷ đồng đối với pháp nhân thương mại.”

Bảo vệ người tiêu dùng và trách nhiệm của doanh nghiệp

Từ góc độ pháp lý, việc phòng ngừa là yếu tố then chốt nhằm hạn chế thiệt hại. Theo Luật sư Vũ Văn Tuân, cả người tiêu dùng lẫn các cơ sở kinh doanh vàng bạc cần nâng cao nhận thức, kỹ năng nhận diện và tuân thủ quy trình pháp lý trong giao dịch.

Ông Tuân khuyến nghị, đối với người tiêu dùng, không mua vàng, nhẫn, dây chuyền hoặc trang sức từ người không quen biết, không rõ nguồn gốc hoặc không có hóa đơn, chứng từ hợp lệ. Mọi sản phẩm vàng trước khi giao dịch cần được kiểm định tại cơ sở có chứng nhận, sử dụng thiết bị đo kiểm đạt chuẩn, và ghi nhận thông tin người bán để làm căn cứ pháp lý khi cần.

Đối với các cơ sở kinh doanh vàng bạc: Cần đầu tư thiết bị kiểm định chất lượng vàng đạt chuẩn, không phụ thuộc vào bút thử vàng trôi nổi trên thị trường. Ngoài ra, nên lập hồ sơ giao dịch chi tiết, lưu lại mẫu kiểm tra, hình ảnh và thông tin người bán để phục vụ công tác xác minh khi có dấu hiệu gian dối.

Đối với cơ quan quản lý chuyên ngành: Tăng cường kiểm định chất lượng thiết bị thử vàng, giám sát hoạt động kinh doanh vàng bạc, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu rõ các chiêu thức gian lận thường gặp.

Luật sư Tuân cho rằng, người dân khi phát hiện bị lừa có thể làm đơn tố giác tội phạm gửi đến cơ quan có thẩm quyền theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự. Trong đơn cần nêu rõ thời gian, địa điểm, mô tả đối tượng, giá trị tài sản bị chiếm đoạt và kèm theo bằng chứng như video, ảnh, hóa đơn, biên nhận. Đây là căn cứ quan trọng để cơ quan chức năng khởi tố và điều tra vụ án.

Ngoài trách nhiệm hình sự, người bị hại còn có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại dân sự theo quy định tại Điều 584 Bộ luật Dân sự năm 2015. Khoản bồi thường này bao gồm toàn bộ giá trị tài sản bị chiếm đoạt và thiệt hại phát sinh hợp lý (như chi phí kiểm định, đi lại, xác minh).

Từ những vụ việc thực tế, có thể rút ra một số biện pháp phòng ngừa: Không giao dịch vàng trôi nổi, tuyệt đối tránh mua vàng từ người lạ, từ mạng xã hội hoặc các kênh không được cấp phép kinh doanh.

Kiểm định tại chỗ, chỉ chấp nhận mua bán khi sản phẩm được kiểm tra tại cơ sở kiểm định uy tín.

Yêu cầu hóa đơn và chứng nhận, mọi giao dịch vàng đều phải có hóa đơn, mã sản phẩm, và chứng nhận nguồn gốc.

Ghi nhận giao dịch, lưu lại thông tin người bán, quay video giao dịch nếu có thể, nhằm làm bằng chứng khi xảy ra tranh chấp.

Báo ngay cho cơ quan có thẩm quyền, khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ hoặc đã bị lừa, cần báo kịp thời để được hỗ trợ điều tra và thu hồi tài sản.

Luật sư Vũ Văn Tuân nhấn mạnh, tội phạm lừa đảo vàng giả không chỉ gây thiệt hại vật chất mà còn ảnh hưởng đến niềm tin vào thị trường vàng, làm xáo trộn trật tự xã hội. Vì vậy, cần xử lý nghiêm minh và song song với đó là đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật để người dân chủ động bảo vệ quyền lợi của mình.

Trong bối cảnh thị trường vàng đang biến động mạnh, việc tuân thủ quy định pháp luật, nâng cao hiểu biết và phối hợp giữa người dân, doanh nghiệp với cơ quan quản lý là điều kiện tiên quyết để ngăn chặn, đẩy lùi loại tội phạm này.

Một xã hội an toàn không chỉ dựa vào chế tài pháp luật mà còn nằm ở ý thức cảnh giác của mỗi người dân. Khi người tiêu dùng trở nên tỉnh táo, minh bạch và chủ động, các hành vi gian dối, lừa đảo sẽ không còn đất sống.