(Thanh tra) - Thông tư số 08/2024/TT-TTCP của Thanh tra Chính phủ chính thức có hiệu lực từ ngày 3/2/2025 được đánh giá là tạo nên một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện khung pháp lý về trình tự, thủ tục tiến hành thanh tra. Xung quanh văn bản quy phạm pháp luật quan trọng này, phóng viên Báo Thanh tra đã có cuộc trao đổi với ông Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ.
10 điểm mới quan trọng
+ PV: Xin ông cho biết những điểm nhấn quan trọng của Thông tư số 08/2024/TT-TTCP?
- Ông Trần Đăng Vinh: Thông tư số 08/2024/TT-TTCP (sau đây gọi tắt là Thông tư 08) được ban hành dựa trên các văn bản pháp luật quan trọng như Luật Thanh tra năm 2022, Nghị định số 43/2023/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thanh tra và Nghị định số 03/2024/NĐ-CP về cơ quan thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành và hoạt động của cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành.
Đây là văn bản được xây dựng qua nhiều lần trao đổi, hội thảo lấy ý kiến, đặc biệt đã lấy ý kiến của rất nhiều cán bộ, công chức trong các cơ quan thanh tra.
Mục tiêu của Thông tư là tạo sự thuận tiện cho hoạt động thanh tra, trong đó có hoạt động của cơ quan thanh tra, người ra quyết định thanh tra, trưởng đoàn thanh tra và các thành viên đoàn thanh tra, để đảm bảo hoạt động thanh tra ngày càng chuyên nghiệp, hiệu quả.
Thông tư 08 có những điểm mới. Có thể chỉ ra 10 điểm mới quan trọng sau:
Thứ nhất là về vấn đề thu thập thông tin trước khi tiến hành một cuộc thanh tra.
Để đảm bảo một cuộc thanh tra được chuẩn bị tốt, nội dung thanh tra, phạm vi thanh tra, có trọng tâm, trọng điểm thì phải có bước thu thập thông tin và sứ mệnh của Thông tư 08 chính là hướng dẫn để việc thu thập thông tin sao cho phù hợp nhất.
Đáng chú ý, Thông tư có những quy định để đảm bảo vừa thực hiện được thu thập thông tin, vừa tránh được lợi dụng thu thập thông tin để sách nhiễu hoặc có những hành vi tiêu cực.
Thông tư 08 hướng dẫn, người thu thập thông tin trong trường hợp cần làm rõ hoặc bổ sung thông tin thì có thể tham mưu cho thủ trưởng cơ quan thanh tra có văn bản để yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân dự kiến là đối tượng thanh tra cung cấp thông tin về nội dung dự kiến thanh tra, hoặc cử người trực tiếp làm việc với cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan để thu thập các thông tin, thậm chí thành lập tổ công tác thu thập thông tin đối với những cuộc thanh tra có quy mô lớn, nhiều đối tượng thanh tra, có nội dung thanh tra phức tạp.
Và thông tư cũng cho rằng, sau khi thu thập thông tin thì người được giao nhiệm vụ phải báo cáo thủ trưởng cơ quan thanh tra, qua đó, có đề xuất nội dung thanh tra, đối tượng, phạm vi, thời hạn thanh tra; đề xuất xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra.
Đặc biệt, qua thu thập thông tin, có đề xuất về việc thành lập đoàn thanh tra với số lượng, cơ cấu thành phần của đoàn phù hợp với phạm vi, nội dung thanh tra.
Điểm mới thứ hai, sau khi kế hoạch thanh tra đã được người ra quyết định thanh tra phê duyệt, để làm căn cứ cho việc thực hiện thì trưởng đoàn thanh tra có trách nhiệm phổ biến kế hoạch, phân công nhiệm vụ cho từng thành viên đoàn thanh tra.
Đáng lưu ý là việc phân công này phải thể hiện bằng văn bản, tại đó nêu rõ nội dung công việc, thời gian thực hiện, thời hạn báo cáo. Bản phân công phải gửi cho thành viên đoàn thanh tra để thực hiện, và đồng thời gửi cho người ra quyết định thanh tra để báo cáo.
Có thể thấy, khi có sự phân công bằng văn bản thì việc kiểm tra, giám sát là rất thuận tiện, dễ dàng.
Điểm mới thứ ba, trong quá trình triển khai, đoàn thanh tra phải có trách nhiệm báo cáo tiến độ theo yêu cầu của người ra quyết định thanh tra.
Báo cáo tiến độ là cơ sở ban đầu để nâng cao chất lượng cuộc thanh tra. Đây cũng chính là chìa khóa để đảm bảo tiến độ và khắc phục hạn chế trong hoạt động thanh tra.
Để phục vụ báo cáo tiến độ thì thành viên đoàn thanh tra có trách nhiệm báo cáo với trưởng đoàn thanh tra và trưởng đoàn thanh tra có trách nhiệm báo cáo với người ra quyết định thanh tra.
Từ đó, trưởng đoàn thanh tra có những chỉ đạo tiếp theo, xem xét kết quả ban đầu ra sao và có khó khăn, vướng mắc hay không, nhằm hỗ trợ để tháo gỡ, xử lý ngay trong thời gian tiến hành thanh tra trực tiếp.
Điểm mới thứ tư là về báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ của thành viên đoàn thanh tra.
Thông tư 08 đã hướng dẫn cụ thể nội hàm của báo cáo là gì, và trách nhiệm của thành viên đoàn phải báo cáo trưởng đoàn đầy đủ những phát hiện, đánh giá, nhận định, kiến nghị các biện pháp xử lý sai phạm, hoặc biện pháp khắc phục hậu quả. Đây vừa là quyền hạn, vừa là trách nhiệm của của thành viên đoàn thanh tra; thể hiện được năng lực, trình độ, đóng góp của thành viên đoàn.
Điểm mới này góp phần nâng cao trách nhiệm của thành viên đoàn thanh tra.
Điểm mới thứ năm, là về xây dựng dự thảo báo cáo kết quả thanh tra.
Thông tư 08 quy định chi tiết và cụ thể, trưởng đoàn thanh tra sau khi xây dựng xong dự thảo báo cáo thì phải lấy ý kiến của các thành viên đoàn. Điều này nhằm phát huy trí tuệ tập thể, bảo đảm tính chính xác, khách quan của báo cáo.
Thành viên đoàn thanh tra có trách nhiệm có ý kiến bằng văn bản đối với dự thảo báo cáo và gửi lại cho trưởng đoàn. Trưởng đoàn nghiên cứu các ý kiến và trao đổi lại với thành viên đoàn.
Điểm mới thứ sáu về xây dựng dự thảo kết luận thanh tra.
Thông tư 08 hướng dẫn cụ thể hơn việc xây dựng dự thảo kết luận thanh tra, cũng như yêu cầu đối tượng thanh tra giải trình, làm rõ những vấn đề trong dự thảo kết luận thanh tra hoặc việc lấy ý kiến giải trình, ý kiến tham khảo của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan về dự thảo kết luận thanh tra.
Điểm mới là khi cần thiết, người ra quyết định thanh tra chỉ đạo trưởng đoàn thanh tra tổ chức cuộc họp với đối tượng thanh tra để yêu cầu giải trình, làm rõ thêm những vấn đề trong dự thảo và kết quả cuộc họp được lập biên bản, có chữ ký của đối tượng thanh tra.
Trong trường hợp đối tượng thanh tra giải trình chưa rõ thì người ra quyết định thanh tra yêu cầu đối tượng thanh tra giải trình làm rõ bằng văn bản. Thời gian gửi báo cáo giải trình, làm rõ do người ra quyết định thanh tra quyết định, tùy theo nội dung yêu cầu và đảm bảo tính kịp thời.
Đáng chú ý, Thông tư 08 quy định khi giải trình phải gửi báo cáo theo yêu cầu của người ra quyết định thanh tra, có thể kèm theo thông tin tài liệu chứng minh cho nội dung giải trình, đặc biệt không được để lộ lọt thông tin hay tài liệu của báo cáo giải trình và nội dung dự thảo kết luận thanh tra.
Điểm mới thứ 7, về họp tổng kết hoạt động của đoàn thanh tra.
Sau 30 ngày kể từ khi ban hành kết luận thanh tra thì trưởng đoàn thanh tra có trách nhiệm họp tổng kết hoạt động của đoàn thanh tra nhằm mục tiêu tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ thanh tra, đưa ra bài học kinh nghiệm, nhằm nâng cao chất lượng của hoạt động thanh tra trong các vấn đề: tổ chức thanh tra, chỉ đạo, điều hành hoạt động thanh tra…
Qua tổng kết sẽ là cơ sở để đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, đề xuất khen thưởng cũng như kiểm điểm trách nhiệm của từng cá nhân tham gia.
Điểm mới thứ 8 là về giám sát hoạt động đoàn thanh tra.
Thông tư 08 hướng dẫn chi tiết về những trường hợp không được giao nhiệm vụ giám sát để tránh trường hợp xung đột lợi ích (thực tế trước đây đã xảy ra), như có quan hệ nhân thân giữa người giám sát với trưởng đoàn thanh tra hoặc thành viên đoàn thanh tra (vợ, chồng, bố, mẹ đẻ, anh, chị…), hoặc những người đang trong thời gian bị xem xét, xử lý kỷ luật hay bị truy cứu trách nhiệm hình sự...
Điểm mới thứ 9 về thẩm định dự thảo kết luận thanh tra.
Thông tư 08 có hướng dẫn cụ thể về việc thẩm định dự thảo kết luận thanh tra như chuẩn hóa hồ sơ thẩm định, quá trình thẩm định. Trong đó bắt buộc người thẩm định phải có trách nhiệm nghiên cứu hồ sơ để đưa ra các đánh giá về nội dung dự thảo kết luận thanh tra, việc tuân thủ hình thức của dự thảo kết luận thanh tra hay trình tự thủ tục xây dựng dự thảo kết luận thanh tra; hoặc việc áp dụng pháp luật đối với các nội dung trong dự thảo kết luận thanh tra, để góp phần nâng cao chất lượng kết luận thanh tra.
Kết thúc việc thẩm định, người thực hiện thẩm định phải xây dựng báo cáo kết quả thẩm định để gửi cho người ra quyết định thanh tra và trưởng đoàn thanh tra.
Điểm mới thứ 10 về vấn đề xử lý hành vi vi phạm.
Những người tham gia quá trình hoạt động thanh tra từ người ra quyết định thanh tra, trưởng đoàn thanh tra, thành viên đoàn thanh tra, đến người giám sát, người thẩm định… mà có hành vi vi phạm thì đều bị xử lý, tùy theo tính chất, mức độ.
Thông tư hướng dẫn cụ thể ai là người chủ trì kiểm điểm, tổ chức làm rõ trách nhiệm để có biện pháp xử lý các vi phạm. Bên cạnh đó, cũng nêu rõ trình tự thủ tục hoặc thẩm quyền xử lý kỷ luật được thực hiện theo quy định của pháp luật về xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức và viên chức.
Thông tư 08 góp phần giải quyết những vướng mắc trong hoạt động thanh tra
+ PV: Phát biểu trên Báo Thanh tra về Thông tư 08 khi được Tổng Thanh tra Chính phủ ban hành hồi tháng 12 năm 2024, ông cho hay Thông tư được xây dựng trên cơ sở nhằm giải quyết được những vướng mắc trong quá trình tiến hành thanh tra trong thời gian vừa qua, đặc biệt là khắc phục tình trạng chậm ban hành kết luận thanh tra, đảm bảo nâng cao chất lượng thanh tra. Ông có thể chia sẻ thêm về điều này?
- Ông Trần Đăng Vinh: Thông tư 08 góp phần giải quyết những vướng mắc trong hoạt động thanh tra trong thời gian vừa qua, thông qua việc quy định rõ người, rõ việc, rõ trình tự, rõ thủ tục, đặc biệt là các mẫu biểu trong hoạt động thanh tra được quy định rất chi tiết.
51 mẫu văn bản chuẩn đã được thiết lập, bao gồm quyết định thanh tra, kế hoạch tiến hành thanh tra, biên bản làm việc, báo cáo kết quả thanh tra, kết luận thanh tra và các văn bản khác. Điều này giúp chuẩn hóa các thủ tục và đảm bảo thực hiện thống nhất trên toàn quốc.
Ví dụ như liên quan đến vướng mắc trong vấn đề lấy ý kiến của các tổ chức, cá nhân về nội dung dự thảo kết luận thanh tra, Thông tư đã hướng dẫn rất cụ thể. Hay vấn đề xin ý kiến của thủ trưởng cơ quan quản lý Nhà nước cũng được quy định rất rõ.
Tình trạng chậm ban hành kết luận thanh tra không phải diễn ra ở mọi cơ quan cơ quan thanh tra và được đánh giá là do nhiều nguyên nhân, cả khách quan và chủ quan. Trong đó, nguyên nhân chủ quan là do quá trình tiến hành thanh tra thiếu chuyên nghiệp, bài bản.
Việc chuẩn hóa các quy trình thủ tục sẽ góp phần nâng cao chất lượng thanh tra. Quá trình tiến hành thanh tra bắt buộc mọi thành viên tham gia phải chuẩn mực ngay từ đầu sẽ góp phần khắc phục tình trạng chậm ban hành kết luận thanh tra.
Xin nhấn mạnh một lần nữa, mục tiêu của Thông tư 08 là góp phần đưa hoạt động thanh tra đi theo hướng chuyên nghiệp và hiệu quả.
Quá trình xây dựng Thông tư, có ý kiến cho rằng các quy định quá chi tiết, cụ thể, nhưng sau khi chúng tôi lấy ý kiến và trao đổi với các cán bộ làm công tác nghiệp vụ thì nhận về kết luận rằng, sự chi tiết, cụ thể ấy là rất cần thiết và giúp dễ áp dụng.
Một số điều cán bộ thanh tra cần lưu ý
+ PV: Với rất nhiều điểm mới trong Thông tư 08 như vừa nêu, các cán bộ thanh tra cần lưu ý những điều gì thưa ông?
- Ông Trần Đăng Vinh: Cán bộ, công chức của cơ quan thanh tra phải nghiên cứu kỹ Thông tư 08, kể cả các biểu mẫu kèm theo.
Bên cạnh Luật Thanh tra và Nghị định số 43/2023/NĐ-CP, Nghị định số 03/2024/NĐ-CP, Thông tư 08 chính là hành lang pháp lý để tiến hành một cuộc thanh tra.
Mặt khác, những hành vi vi phạm theo quy định bị xử lý cũng sẽ là lời cảnh tỉnh cho thành viên đoàn thanh tra, trưởng đoàn thanh tra hay thậm chí người ra quyết định thanh tra, người giám sát, thẩm định.
Mỗi cán bộ thanh tra phải đảm bảo tuân thủ pháp luật, công tâm khách quan, không được tiêu cực, tham nhũng. Có như vậy mới hoàn thành tốt vai trò của cơ quan thanh tra, góp phần vào việc phát hiện, xử lý vi phạm, khắc phục những sơ hở, yếu kém trong quản lý Nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội của các ngành, các cấp...
Thông tư 08 cũng đưa ra một lời nhắc nhở cho những cán bộ thanh tra năng lực còn hạn chế; cần phải chủ động trong việc thực hiện nhiệm vụ thanh tra, phối hợp thật tốt với các thành viên; tranh thủ ý kiến của của thành viên đoàn, sự chỉ đạo của trưởng đoàn, thậm chí phải kịp thời báo cáo người ra quyết định thanh tra để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc. Đồng thời, phải không ngừng nỗ lực nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp.
+ PV: Thông tư 08 được ban hành ngày 18/12/2024 và đến nay, Vụ Pháp chế (Thanh tra Chính phủ) đã có những ghi nhận ban đầu như thế nào từ các cơ quan, tổ chức, đơn vị trong việc tổ chức thực hiện Thông tư, thưa ông?
- Ông Trần Đăng Vinh: Quá trình theo dõi, chúng tôi thấy rằng các cơ quan thanh tra đã tiếp nhận Thông tư. Thủ trưởng các cơ quan thanh tra đã có những quán triệt cụ thể, một số cơ quan có yêu cầu cán bộ công chức thanh tra phải tuân thủ thực hiện… Để đảm bảo việc tổ chức thực hiện mang tính hệ thống, Vụ Pháp chế thời gian tới sẽ tăng cường công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ, công chức.
Bên cạnh đó, chúng tôi sẽ xuất bản một cuốn sách mang tính cẩm nang để hướng dẫn thực hiện các quy định, giúp cán bộ thanh tra thuận tiện khi thi hành nhiệm vụ. Qua đó, hi vọng sẽ nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác thanh tra.
+ PV: Xin cảm ơn ông!
