(Thanh tra) - Chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống cơ quan thanh tra theo 2 cấp Trung ương và địa phương (cấp tỉnh), kết thúc hoạt động thanh tra các bộ, sở, huyện sẽ làm cho hệ thống thanh tra hoạt động hiệu quả, hạn chế thanh tra chồng chéo gây khó cho doanh nghiệp.
Dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) được xây dựng không chỉ khắc phục chồng chéo, trùng lắp trong hoạt động thanh tra, mà còn làm rõ, bổ sung quy định cụ thể cơ chế kiểm soát quyền lực, mối quan hệ công tác của hệ thống thanh tra các cấp, giữa Thanh tra Chính phủ với các bộ, ngành, địa phương, giữa Thanh tra tỉnh với các sở, ngành khi thực hiện sắp xếp, tinh gọn hệ thống các cơ quan thanh tra.
Dự thảo luật này sẽ được trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp 9, dự kiến khai mạc vào ngày 5/5 tới.
Theo Kết luận 134, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đồng ý kết thúc hoạt động của thanh tra các bộ để sắp xếp, tổ chức lại thành các cục thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo lĩnh vực thuộc Thanh tra Chính phủ. Ở địa phương, sẽ kết thúc hoạt động của thanh tra huyện, thanh tra sở và tổ chức lại thành các tổ chức thuộc thanh tra tỉnh.
Sau khi sắp xếp, các cơ quan không còn tổ chức thanh tra thì thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm tra trong phạm vi quản lý Nhà nước, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư nêu rõ.
Dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) do Thanh tra Chính phủ chủ trì soạn thảo, về cơ bản kế thừa các quy định của luật hiện hành, chỉ sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện những quy định liên quan đến việc sắp xếp hệ thống các cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và khắc phục những bất cập, hạn chế, chồng chéo, trùng lắp trong tổ chức, hoạt động thanh tra thời gian vừa qua.
Trong đó, đề xuất lược bỏ hoàn toàn nhiều quy định về thanh tra các cấp; lược bỏ hoàn toàn các quy định về người được giao thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành, trình tự và thủ tục tiến hành một cuộc thanh tra chuyên ngành, tổ chức và hoạt động thanh tra nội bộ...
Cơ quan thanh tra được sửa đổi, bổ sung theo hướng còn gồm: Thanh tra Chính phủ; Thanh tra tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; Thanh tra Cơ yếu; cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên (Thanh tra Cục An toàn bức xạ và hạt nhân; Thanh tra Cục Hàng hải Việt Nam; Thanh tra Cục Hàng không Việt Nam; Thanh tra Ủy ban Chứng khoán Nhà nước).
Dự luật cũng sửa đổi, hoàn thiện khái niệm "thanh tra" theo hướng không phân biệt thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành mà chỉ là thanh tra. Phân định rõ hoạt động thanh tra với kiểm tra chuyên ngành về chủ thể, phạm vi, đối tượng, quy trình, trình tự, thủ tục.
Đáng chú ý, dự thảo luật không quy định về thanh tra hành chính, thanh tra chuyên ngành, cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành.
Dự thảo Luật quy định: "Thanh tra là hoạt động xem xét, đánh giá, kết luận, kiến nghị xử lý của cơ quan thanh tra đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định".
Ngoài ra, dự thảo bổ sung nhiệm vụ cho các cơ quan thanh tra trong công tác phòng, chống lãng phí: Các cơ quan thanh tra thực hiện nhiệm vụ phòng, chống lãng phí theo quy định của pháp luật. Đồng thời quy định bổ sung mục đích hoạt động của các cơ quan thanh tra "góp phần kiểm soát quyền lực".
Về phân cấp phân quyền, dự thảo luật nêu rõ, phân cấp cho Thanh tra Chính phủ và thanh tra tỉnh chủ động trong việc thanh tra công tác quản lý, sử dụng vốn, tài sản của Nhà nước tại doanh nghiệp sau khi báo cáo thủ trưởng cơ quan quản lý Nhà nước cùng cấp.
"Hiện nay, Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh chỉ thực hiện khi được Thủ trưởng cơ quan quản lý Nhà nước cùng cấp giao, làm mất đi tính chủ động của công tác thanh tra", theo lý giải của Thanh tra Chính phủ.
Nội dung đề xuất phân cấp nữa là, Chánh Thanh tra tỉnh được ban hành kế hoạch thanh tra sau khi Chủ tịch UBND tỉnh đồng ý về chủ trương. Chính phủ quy định về việc quản lý, sử dụng kinh phí trích cho cơ quan thanh tra và chế độ đối với người làm việc trong cơ quan thanh tra; trang phục, chế độ cấp trang phục thanh tra cho thanh tra viên.
Ngoài ra, còn đề xuất phân cấp cho Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ được ban hành quy định về hoạt động kiểm tra trong ngành, lĩnh vực quản lý Nhà nước của mình trong trường hợp chưa được luật chuyên ngành và Chính phủ quy định.
Theo TS Đinh Văn Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả là một sự thay đổi rất lớn.
Sau khi được sắp xếp, tổ chức lại, bộ máy cơ quan thanh tra sẽ tinh gọn hơn rất nhiều, hạn chế tình trạng chồng chéo, trùng lặp gây lãng phí nguồn lực, ngân sách Nhà nước và gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp. Nhưng không vì thế mà bỏ sót chức năng, nhiệm vụ của hoạt động thanh tra, kiểm tra.
Tại hội thảo “Trách nhiệm của doanh nghiệp về liêm chính trong kinh doanh" do Thanh tra Chính phủ phối hợp với Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) tổ chức vào đầu tháng 4 vừa qua, đại diện các doanh nghiệp cũng bày tỏ ủng hộ chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống cơ quan thanh tra theo 2 cấp ở Trung ương, địa phương và kết thúc hoạt động thanh tra các bộ, sở, huyện.
Bởi, theo phản ánh của các doanh nghiệp, họ "rất khổ sở" khi các cơ quan thanh tra chồng chéo. Nhất là tình trạng kết quả thanh tra của cơ quan thanh tra chuyên ngành này nhiều khi không được cơ quan thanh tra chuyên ngành khác chấp nhận. Hoặc tình trạng đoàn thanh tra này vừa xong, vừa kết luận, doanh nghiệp chưa kịp thực hiện thì đã có đoàn thanh tra khác đến. Điều này, làm cho các doanh nghiệp sợ thanh tra.
Trong khi đó, ở nhiều nước, doanh nghiệp xem cơ quan thanh tra, kiểm tra như một "lá chắn" quan trọng nhằm hướng dẫn cho doanh nghiệp biết được các hoạt động của họ đúng hay sai để chấn chỉnh, tránh những nguy cơ vi phạm, sai phạm.
Với hệ thống thanh tra chồng chéo như hiện nay, các doanh nghiệp cho hay, họ có cảm giác các cơ quan thanh tra cố bắt lỗi và đã thanh tra là phải ra các vi phạm, sai phạm. Ví dụ cứ kiểm tra, thanh tra về thuế với doanh nghiệp nào thì hầu như doanh nghiệp đó vi phạm.
Các doanh nghiệp kỳ vọng, tổ chức lại hệ thống thanh tra 2 cấp, kết thúc hoạt động thanh tra các bộ, sở, huyện sẽ làm cho hệ thống thanh tra hoạt động hiệu quả, hạn chế việc thanh tra chồng chéo và trùng lặp gây khó cho doanh nghiệp. Họ cũng mong, khi thanh tra, cán bộ thanh tra sẽ tổng hợp nhiều vấn đề (trừ những thanh tra đặc thù) thuộc hoạt động doanh nghiệp để kiểm tra làm sao kiểm soát được những hiện tượng vi phạm pháp luật, kịp thời xử lý hoặc hướng dẫn doanh nghiệp khắc phục, chấn chỉnh tránh việc vi phạm, sai phạm.
