Trong 4 nhóm giải pháp về xây dựng Đảng, nhóm giải pháp được đặt lên hàng đầu là về tự phê bình và phê bình. Tầm quan trọng của việc tự phê bình và phê bình đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Ngừng phê bình và tự phê bình tức là ngừng tiến bộ, tức là thoái bộ. Người ta luôn cần không khí để sống. Người cách mạng và đoàn thể cách mạng cần phê bình và tự phê bình thiết tha như người ta cần không khí. Cách mạng sở dĩ phát triển mãi, tiến bộ mãi, càng gặp nhiều gian khổ, càng mạnh mẽ thêm, là do có phê bình và tự phê bình”.

Trong Đảng luôn tồn tại một cách khách quan các mâu thuẫn biện chứng không đối kháng, là giữa yếu tố tiêu cực, lạc hậu, chưa phù hợp mâu thuẫn với yếu tố tích cực, tiến bộ, phù hợp. Vì không đối kháng nên phải giải quyết mâu thuẫn đó bằng phương pháp hòa bình, hay nói khác hơn là, hoạt động đấu tranh trong nội bộ để giúp cho Đảng phát triển đi lên và phương pháp để giải quyết mâu thuẫn trong nội bộ Đảng là phương pháp thực hiện tự phê bình và phê bình. Thông qua đó, Đảng sẽ khắc phục, sửa chữa những yếu tố tiêu cực, lạc hậu trong tổ chức Đảng và đảng viên, tìm ra những ưu điểm, những mặt tích cực để khuyến khích, biểu dương, phát triển.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dạy: “Tôi làm điều xấu, các đồng chí trông thấy phải phê bình cho tôi sửa chữa ngay. Nếu tôi có vết nhọ trên trán, các đồng chí trông thấy lại lấy cớ “nể Cụ” không nói là tôi mang nhọ mãi. Nhọ ở trên trán thì không quan trọng, nhưng nếu có vết nhọ ở trong óc, trong tinh thần mà không nói cho người ta sửa là hại người ta”.

Câu nói của Bác giản dị mà trở thành huấn thị sâu sắc trong sinh hoạt Đảng. Tự phê bình và phê bình đóng vai trò là trách nhiệm, chế độ sinh hoạt Đảng, là quy luật cho sự tồn tại và phát triển của Đảng, là vũ khí sắc bén cho việc xây dựng Đảng và rèn luyện đảng viên. Như bất kỳ một hoạt động xã hội nào khác, việc thực hiện tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt Đảng có những yêu cầu nhất định, đòi hỏi mỗi đảng viên đều phải hiểu đúng, hiểu đủ trong toàn bộ quá trình nhận thức và sinh hoạt Đảng thì mới có thể phát huy hết hiệu quả của việc tự phê bình và phê bình.

Việc góp ý phê bình đối với đồng chí, đồng nghiệp phải đạt được các yêu cầu sau:

Thứ nhất, động cơ, mục đích phải trong sáng theo tiêu chí là giúp nhau tiến bộ. Động cơ góp ý vừa mang tính nhân văn vừa mang tính cách mạng, phải vì sự tiến bộ, hoàn thiện của bản thân và của đồng chí, đồng nghiệp. Tự phê bình là tự xét lại bản thân, phê bình là sự đánh giá đồng chí, đồng nghiệp trên cơ sở quy định hiện hành, các giá trị đạo đức chuẩn mực được thừa nhận.

Qua đó, phát huy cái tốt, sửa chữa những cái chưa tốt trong mỗi đảng viên, góp phần giáo dục, nâng cao nhận thức, tư tưởng chính trị, rèn luyện đạo đức lối sống, đẩy lùi các tiêu cực trong Đảng, phát huy đoàn kết, năng lực và sức chiến đấu của Đảng.

Thứ hai, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ đối tượng của tự phê bình và phê bình là “công việc chứ không phải người”, là các ứng xử của cán bộ, đảng viên trong các hoạt động xã hội theo chuẩn mực đạo đức, là quá trình thực hiện các công việc, nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước giao.

Nhận thức rõ điều này, chúng ta không bị nhầm lẫn với những vấn đề mang tính chất riêng tư, tính cách cá nhân, tránh cho việc góp ý phê bình ảnh hưởng đến lòng tự trọng, giá trị con người của mỗi cán bộ, đảng viên.

Thứ ba, phê bình phải có thái độ đúng đắn, chân thành, khi phê bình, thái độ phê bình không những làm cho đồng chí, đồng nghiệp nhận rõ những hạn chế, những mặt mạnh và còn làm đồng chí, đồng nghiệp thấu hiểu được tình cảm, sự trân trọng, “tình đồng chí” trong mỗi lời nói, lời nhận xét, đánh giá.

Thứ tư, phê bình đối với đồng chí, đồng nghiệp phải khách quan, trung thực, mang tính xây dựng, đây là nội dung quan trọng nhất đã vạch rõ những yếu kém, hạn chế dựa trên căn cứ hợp lý, hợp tình và tìm ra được những mặt mạnh, yếu tố tích cực để tiếp tục phát huy.

Đồng thời, khi phê bình phải cân nhắc đến khả năng tự sửa chữa, tự khắc phục, tránh trường hợp phê bình những yếu kém xuất phát từ nguyên nhân khách quan thì người nhận phê bình khó có khả năng khắc phục.
Thứ năm, phê bình phải phù hợp với từng hoàn cảnh cụ thể và có phương pháp góp ý phù hợp với từng đồng chí.

Mỗi đảng viên là một con người có những đặc điểm về tính cách tâm lý, khí chất và mức độ nhận thức khác nhau. Do vậy, phương pháp góp ý phê bình là một nghệ thuật về truyền đạt, có sự phân tích sâu sắc, nhẹ nhàng, lúc khái quát, trực tiếp, lúc thì cụ thể, gián tiếp, vừa là chỉ ra thiếu sót, vừa động viên, khuyến khích đối với đồng chí, đồng nghiệp.

Xây dựng và bảo vệ đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng là một quá trình lâu dài, nhiều khó khăn, phức tạp, trong đó năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng là nhân tố quyết định sự thành công. Mỗi đảng viên, là những người ưu tú của công dân nước Việt, phải có trách nhiệm nghiêm chỉnh thực hiện nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI.

Trung tá Trịnh Minh Đức
Thanh tra Bộ Công an