(Thanh tra) - Ngày 18/7/2025, Tòa án nhân dân (TAND) tối cao đã ban hành Hướng dẫn về việc triển khai thực hiện Quyết định số 1244/2025/QĐ-CTN của Chủ tịch nước về đặc xá năm 2025 (đợt 2). Hướng dẫn này không chỉ cụ thể hóa các quy định về đối tượng, hồ sơ, trình tự, thủ tục đặc xá mà còn đặc biệt nhấn mạnh công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong quá trình thực hiện.
Cơ hội đặc xá cho người đang được tạm đình chỉ thi hành án
Theo Hướng dẫn, các đối tượng được xem xét đặc xá là người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù và có đủ điều kiện quy định tại khoản 2 Điều 3 Quyết định số 1244/2025/QĐ-CTN ngày 03/7/2025 của Chủ tịch nước về đặc xá năm 2025 (đợt 2) (Quyết định 1244).
Đối với người dưới 18 tuổi thực hiện theo quy khoản 4 Điều 3 Quyết định 1244. Đối với người đang mắc bệnh hiểm nghèo, người đang ốm đau thường xuyên mà không tự phục vụ bản thân; người có hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn và bản thân là lao động duy nhất trong gia đình; phụ nữ có thai hoặc có con dưới 36 tháng tuổi ở cùng mẹ trong trại giam, trại tạm gia thực hiện theo khoản 3 Điều 3 Quyết định 1244.
Đồng thời, đối tượng được đặc xá còn bao gồm người đang được Tòa án có thẩm quyền quyết định cho tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù theo đúng quy định tại Điều 68 Bộ luật Hình sự năm 2015 (hoặc Điều 62 Bộ luật Hình sự năm 1999); người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù có nơi cư trú rõ ràng; quyết định tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù của Tòa án có thẩm quyền đối với người bị kết án tính đến ngày 01/9/2025 vẫn đang còn hiệu lực thi hành.
Ngoài ra, một số trường hợp đặc biệt cũng sẽ được xem xét đặc xá, như có văn bản của cơ quan đại diện ngoại giao của nước ngoài hoặc các tổ chức quốc tế đề nghị đặc xá; dựa trên thông báo ý kiến của Chủ tịch nước; văn bản đề nghị của các bộ, cơ quan ngang bộ, các ban Đảng ở Trung ương, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Hồ sơ, trình tự và thủ tục xét đặc xá được quy định chặt chẽ, bao gồm các loại giấy tờ như phiếu đề nghị, đơn đề nghị, bản cam kết của người bị kết án, cùng các tài liệu chứng minh việc chấp hành án phạt bổ sung và các điều kiện khác.
Các Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án quân sự cấp quân khu có trách nhiệm thông báo, lập danh sách và hồ sơ gửi Tổ thẩm định liên ngành, sau đó tổng hợp kết quả kiểm sát từ Viện kiểm sát cùng cấp để trình Hội đồng tư vấn đặc xá.
Nâng cao trách nhiệm và chống tiêu cực
Điểm đáng chú ý trong Hướng dẫn của TAND tối cao là chú trọng đặc biệt vào việc phòng ngừa và xử lý nghiêm các hành vi tiêu cực. Hướng dẫn nêu rõ: “Cần phát hiện, ngăn chặn kịp thời những sai sót, lệch lạc trong công tác đặc xá để chấn chỉnh ngay; xử lý nghiêm minh những tập thể và cá nhân có hành vi vi phạm Điều 7 Luật Đặc xá”.
Đặc biệt, cơ quan, đơn vị để xảy ra sai sót, tiêu cực, gây phiền hà trong công tác đặc xá thì người đứng đầu cơ quan, đơn vị đó chịu trách nhiệm trước Chánh án TAND tối cao và pháp luật. Điều này thể hiện quyết tâm cao của TAND tối cao trong việc đảm bảo tính công bằng, minh bạch và không dung túng cho bất kỳ hành vi tham nhũng, tiêu cực nào trong quá trình đặc xá.
Thời gian và trách nhiệm thực hiện
Hướng dẫn của TAND tối cao nêu rõ, công tác đặc xá đợt 2 sẽ được triển khai từ ngày 20/7/2025 đến trước ngày 02/8/2025 để các Tòa án tập hợp danh sách, hoàn thiện hồ sơ.
Từ ngày 03/8/2025 đến ngày 19/8/2025, TAND tối cao sẽ tổng hợp ý kiến, chuẩn bị hồ sơ trình Hội đồng tư vấn đặc xá và Chính phủ xét duyệt.
Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Chánh án Tòa án quân sự cấp quân khu có trách nhiệm quán triệt, phối hợp chặt chẽ với Viện kiểm sát cùng cấp và Tổ thẩm định liên ngành để thực hiện tốt công tác đặc xá, đảm bảo mọi trường hợp đủ điều kiện đều được xem xét.
Việc triển khai Quyết định đặc xá năm 2025 (đợt 2) cùng với các biện pháp phòng chống tham nhũng mạnh mẽ được kỳ vọng sẽ góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân vào sự nghiêm minh của pháp luật và tính nhân văn của chính sách đặc xá của Nhà nước.
