Hình ảnh vệ tinh cho thấy Trung Quốc đang xây trái phép một đường băng ở bãi đá Chữ Thập trên biển Đông (Ảnh: Getty Images)

Tờ New York Times dẫn lời các quan chức Mỹ và châu Á bình luận động thái này có thể làm căng thẳng leo thang giữa Mỹ với Trung Quốc sau chuyến thăm tới Mỹ gần đây của Chủ tịch Tập Cận Bình.

Theo tờ Wall Street Journal (WSJ), trong cuộc họp báo với Tổng thống Mỹ Barack Obama tại Nhà Trắng hồi tháng trước, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đưa ra cam kết trên, dù không nói rõ lời hứa này có ảnh hưởng như thế nào tới các hoạt động của Trung Quốc ở biển Đông.

Nếu mục đích của ông Tập lúc đó là để khiến Mỹ từ bỏ ý định tuần tra gần các đảo nhân tạo thì có vẻ ông đã không thành công, tờWSJ nhận định.

WSJ dẫn lời nguồn tin thân cận cho biết sau nhiều tháng bàn thảo, chính phủ Mỹ đã đưa ra quyết định hải quân nước này sẽ cử tàu chiến hoặc máy bay đi vào khu vực giới hạn 12 hải lý kể từ những đảo nhân tạo mà Trung Quốc ngang nhiên xây trên biển Đông nhằm thách thức yêu sách chủ quyền của Trung Quốc tại đây.

Giới chức Mỹ xác nhận hôm 11-10 rằng đã có quyết định tiến hành tuần tra như vậy nhưng không nói rõ khi nào sẽ tiến hành và địa điểm chính xác là ở đâu. “Điều này chỉ còn là vấn đề thời gian” - vị quan chức này nói. Một vị quan chức khác của Mỹ tiết lộ rằng hoạt động tuần tra gần đảo nhân tạo biển Đông sẽ diễn ra trong vài ngày nữa.

Liệu tuần tra có tạo cớ cho Trung Quốc?

Theo WSJ, câu hỏi được đặt ra là liệu Trung Quốc sẽ phản ứng như thế nào trước những hoạt động như vậy của Mỹ, liệu sẽ kiềm chế kế hoạch phát triển các đảo nhân tạo ở biển Đông hay đi ngược lại cam kết "không quân sự hóa" các đảo đó và cáo buộc hành động tuần tra của Mỹ là khiêu khích.

Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ đã sẵn sàng tiến hành “hoạt động tự do hàng hải” (hay còn gọi là sứ mệnh Fonops), xung quanh các đảo nhân tạo trái phép của Trung Quốc trong nhiều tháng qua. Tuy nhiên, kế hoạch này bị trì hoãn để tránh làm gián đoạn chuyến thăm Mỹ của ông Tập vào tháng trước.

“Một cuộc tuần tra Fonops của Mỹ sẽ tạo cho Trung Quốc cơ hội khẳng định rằng Mỹ là quốc gia “quân sự hóa” biển Đông và nếu Trung Quốc muốn, cuộc tuần tra của Mỹ sẽ tạo cho Trung Quốc cái cớ để tiếp tục quân sự hóa hoặc phát triển hơn nữa các thực thể mà họ đã chiếm giữ” - Taylor Fravel, chuyên gia về quân sự Trung Quốc thuộc Viện Công nghệ Massachusetts, nhận định.

Ông Tập đã không đưa ra bất cứ cam kết nào về việc không quân sự hóa ở các đảo nhân tạo trong cuộc họp kín với ông Obama, theo nguồn tin thân cận. Sau cuộc họp này, ông Tập bất ngờ đưa ra lời hứa này khiến các quan chức Mỹ không có thời gian để làm rõ với phía Trung Quốc về ý nghĩa của từ “quân sự hóa”.

Kể từ đó, các quan chức Mỹ luôn nỗ lực tìm kiếm câu trả lời rõ ràng của Bắc Kinh về vấn đề này bởi họ không cho rằng ông Tập nói nhầm.

Một phát ngôn viên Nhà Trắng đã từ chối bình luận về lời hứa này của ông Tập nhưng lại đề cập tới lời bình luận của Tổng thống Obama tại cuộc họp báo chung rằng “Mỹ sẽ tiếp tục cử tàu chiến, máy bay và hoạt động ở bất kỳ đâu mà luật pháp quốc tế cho phép”.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng không đáp trả bất kỳ bình luận nào về những gì ông Tập đã hứa. Nhưng hôm 9-10, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Ánh tuyên bố Bắc Kinh “cực kỳ quan ngại” về tuyên bố sẽ tuần tra gần đảo nhân tạo của Trung Quốc ở biển Đông.

Theo Ngọc Như/PLO